Z piórem lub na pierzu | Spartański Dwutygodnik [numery: 11-20]

Ekspansja Normanów w VIII - XI w. i jej wpływ na dzieje średniowiecznej Europy

Chętnie dam wam wszystkim złoto i srebro, i cokolwiek posiadam lub w jakiś sposób nabędę, z wyjątkiem jedynie okrętu... – takie słowa zostawił po sobie jeden z przywódców wikingów, Thorkel. Zdanie to zmusiło mnie do refleksji, zadawania fundamentalnych pytań na temat ludzi północy i ich ekspansji. Warto by było się zastanowić – kim w rzeczywistości byli Normanowie i jaka jest różnica pomiędzy Wikingami i Waregami? Co skłoniło ich do podbojów i jakie wywołało to skutki dla Europy i świata?

Normanowie to określenie ogółu ludów germańskich zamieszkujących półwyspy: Jutlandzki i Skandynawski (w południowej, środkowej i zachodniej części) we wczesnym średniowieczu. Wikingowie to skandynawscy wojownicy podejmujący rabunkowe i kolonizacyjne wyprawy na zachód od ich rdzennych ziem. Waregowie to Normanowie podróżujący na wschód (Ruś) i południe (głównie Bizancjum) rzekami współczesnej Rosji. Ludność normańska zajmowała się łowiectwem, rolnictwem i rybołówstwem. Główną przyczyną najazdów stał się wysoki wzrost demograficzny. Przeludnienie Skandynawii dało podstawy do rozpoczęcia ekspansji i zasiedlania nowych terenów. Udogodnieniem dla powodzeniem wypraw był fakt, iż większość narodów europejskich dopiero się jednoczyła.

Pierwsze wyprawy łupieżcze obejmujące okres VIII wieku, wikingowie skierowali w stronę Szetlandów, Wysp Owczych, Orkadów oraz północnych i wschodnich wybrzeży Wysp Brytyjskich. Pierwszym najazdem, o którym w Europie zrobiło się głośno, był rabunek klasztoru na wyspie Lindisfarne, leżącej u wybrzeży północno - wschodniej Anglii. Z czasem zaczęli przypuszczać coraz śmielsze ataki również na tereny państwa Franków. Budowa długich normańskich łodzi zwanych drakkarami, zanurzających się na około metr, umożliwiała ataki osad położonych w głębi lądu. Ich napęd stanowił prostokątny żagiel lub w niesprzyjających warunkach wietrznych – wiosła. W takiej sytuacji mało kto mógł czuć się bezpiecznie. Wikingowie łupili najczęściej miasta nadmorskie, choć głośnym echem odbiły się napady na Londyn oraz oblężenie Paryża i Orleanu.

Normanowie zakładali osady również w celach handlowych. Najbardziej znaną osadą handlową Skandynawów jest Dublin, obecna stolica Irlandii. Został on założony w roku 840 i przez kilka stuleci była normańskim centrum na wyspie. Handlowa działalność Normanów spowodowała napływ cennych dóbr z Europy północnej do Europy zachodniej. W ciągu następnych kilkudziesięciu lat najeźdźcy ze Skandynawii opanowali część wybrzeży Irlandii, Szkocji i niektóre wyspy Brytyjskie, zarazem rozwijając handel w rejonie Morza Północnego.

Rok 866 można uznać za kolejny akt zmagań mieszkańców Wysp Brytyjskich z Normanami. Właśnie wtedy wojownicy z północy zdobyli miasto York położone w północnej Anglii i rozpoczęli sprowadzanie osadników ze Skandynawii. Po działaniach wojennych między księstwami anglosaskimi a Normanami, postanowiono o zawarciu traktatu pokojowego. Podpisano go w Wedmor, w roku 878. Zakładał utworzenie tzw. Danelagh z ziem zdobytych przez Duńczyków. Obejmował ziemie środkowej i wschodniej Anglii. Najeźdźcy utrzymali się tam tylko do roku 917, lecz dla mieszkańców wysp nie był to koniec zmagań ze Skandynawami.

We Francji pierwsze osadnictwo Normandzkie rozwijało się od roku 896 u ujścia Sekwany do Kanału La Manche. Wszelkie próby usunięcia nieproszonych gości przyniosły całkowicie odwrotny efekt. Dowódca wikingów, Rollon (zwany też Rolfem), dzięki działaniom francuskiego króla, mógł podbijać kolejne przyległe ziemie. W roku 911 doszło do zawarcia umowy między zwaśnionymi stronami. Rollon przyjął chrzest w następnym roku, w zamian za co został uznany przez Karola III władcą lennym podbitych ziem – Normandii. Nazwa nowej ojczyzny pochodzi od słowa Northmandy – Ziemią Ludzi Północy. Dalsze lata to stopniowe uniezależnianie się od seniora – króla Francji, patrzącego bezczynnie na rozwijanie własnej państwowości normańskiej na ziemiach północnej Francji. W latach 952-990 uzależnili od siebie Bretanię. Zamieszkali tam Normanowie stosunkowo szybko wtopili się w miejscową ludność. Jedyną ich pozostałością były utrzymujące się długo charakterystyczne znaki i symbole w herbach możnych. Księstwo Normandii ze stolicą w Rouen, istniało aż do roku 1204, a jego ostatnim władcą był Jan bez Ziemi.