أَجْمَعِينَ وَصَحْبِهِ وَآلِهِ مُحَمَّدٍ سَيِّدِناَ عَلىَ وَالسَّلاَمُ وَالصَّلاَةُ الْعَالَمِينَ رَبِّ لِلهِ اَلْحَمْدُ
Allah Teâlâ, ayet-i kerimede asra yani zamana yemin ederek şöyle buyurmuştur:
"Asra (zamana) yemin olsun ki bütün insanlar hüsran ve ziyandadır; ancak iman edip sâlih amel işleyenler, birbirine hakkı ve (hak yolunda) sabrı tavsiye edenler müstesnadır."
İmam Şâfiî (رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) bu sûre hakkında demiştir ki:
"Eğer insanlara bu sûreden başkası indirilmeseydi, (taşıdığı mâna ve mesajla) bu sûre onlara yeterdi"
Bu sûrenin, Kur'an'ın bütün ilimlerini (özetle) içerdiği belirtilmiştir. Çünkü Kur'an'ın bütün ilimlerini bu sûrede özetlenen şu dört alanda toplamak mümkündür:
İman,
sâlih amel,
iyiliği emir,
kötülükten nehiy.
Büyükler, vakit nakittir, derler. Yani vakit kâinatta en değerli sermayedir. Vakit insana nakit kazandırır; fakat dünya dolusu nakit verilse, geçen bir saniye geri getirilemez.
Bir insanın bütün ömrü inkâr üzere geçse, son saatinde iman ve tövbe etse ve o hal üzere ölse, bu kimse ebedî cenneti ve saadeti bulur. İman üzere geçen bu bir saat, ömrün en kıymetli anıdır. Dünyada hiçbir mal, insana bu bir saat içindeki saadeti kazandıramaz. Demek ki insanın bir saati bütün dünyadan kıymetlidir.
Cüneyd-i Bağdâdî (قَدَّسَ اللهُ سِرَّه) der ki:
"Vakit sermayeni iyi kullan. O bir kere ele geçer; kaçırdın mı bir daha ebediyen ele geçiremezsin. Kâinatta vakitten daha kıymetli bir servet yoktur."
Dünyada her an bir defa yaşanır, bir daha ele geçmez. Onun için Allah dostları her ânı son fırsat olarak görmüşler ve her nefesi son nefes gibi değerlendirmişlerdir.
Gerçekte insan hayatı iki nefes arasındaki süredir. Alınan bir nefes geri verilmese hayat biter. Tersi de böyledir. Bu nefesler sayılıdır ve son sayı insana gizlidir. Kimse şu kadar nefesim kaldı, şu kadar süre daha yaşayacağım diyemez.
Bu yüzden sufiler kendilerini ‘ibnu’l-vakt’, yani ‘zamanın çocuğu’ olarak tarif etmişlerdir.
Bazılarının iddia ettiği gibi bu öğretinin manası, sufinin her zaman ve mekâna kendini uydurması demek değildir. Bilakis burada kastedilen, her anı tam bir teyakkuz hali içerisinde yaşamak, her zaman ‘huzur’da olmaktır. Bir başka ifadeyle, ‘hazır’ olmak ile ‘huzur’ bulmak arasındaki yakın ilişki, ancak her anın hakkını verdiğimiz zaman tahakkuk edebilir.
Menkıbe
İmam-ı Şafii (رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) hazretleri, bir ara Mekke’den kalkıp Medine’ye İmam-ı Malik(رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) hazretlerini ziyarete gider. Sıhhatli hadisleri Muvatta’ında toplayan büyük müçtehidi yerinde ziyaret etmek ister. Medine’ye gelip de kapısında görüşmek için izin isteyince gelen cevap düşündürücü olur:
Bir müşkülünüz varsa sorun, cevabı verilsin. Yoksa imamın görüşme günü değil, boş vakti yoktur!
Mekke valisinden bir mektup getirdiğini söylemesi üzerine dışarıya çıkıp bir iskemle üzerine oturan İmam-ı Malik (رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) hazretleri, genç misafirin uzattığı mektubu okurken: Bu mektubu size getiren Muhammed bin İdris eş Şafii genç âlimlerimizdendir… Cümlesine gelince, hemen ayağa kalkan İmam Hazretleri:
-Sübhanellah, der, Resulüllah(صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ)’ın Bayrağını dalgalandıran zat da mı bizimle görüşmek için araya vasıta koyacak? Hemen kalkıp imam Şafi’yi kucaklar ve genç imamı alıp odasına bundan sonra götürür, İmam-ı Şafii’ye ancak bundan sonra vakit ayırır.
Genç imam, büyük müçtehidin vaktini böylesine dikkatli ve titiz şekilde kullanmasına hiç şaşırmaz. Çünkü kendisi de Mekke’den Medine’ye doğru yola çıktığında arkadaşlarından hemen geriye kalarak Kur’an-ı Kerim’in hatmine başlar, Medine’ye gelinceye kadar da yol boyunca tam 16 tane hatim okumaya muvaffak olur, yolda geçen vaktini bile boşa harcamaktan böylesine bir dikkatle kaçınır, hem yol yürür hem de hatim okuyarak nakitten de kıymetli vaktini değerlendirmiş olur. Ancak İmam-ı Malik (رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) , odasına alıp vakit ayırdığı genç misafirine hemen teklifini yapar:
-Hazırladığım şu hadis kitabı Muvatta’ı bir okuyayım da dinle, böylece vaktimizi de değerlendirmiş olalım!
Genç imamın cevabı ise ondan geride değildir:
-Efendim der, siz zahmet buyurmayın, ben okuyayım da siz dinleyin. Ben değerli kitabınız Muvatta’ı Mekke’de iken ezberleyip de gelmiştim huzurunuza!
Ve İmam-ı Şafii (رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) , müellifinin huzurunda kitabını ezbere okur, böylece o da vaktini tam değerlendirerek ezberlediklerini kitabın sahibine kontrol ettirmiş olur.
Evet, onlar nakitten de kıymetli buldukları vakitlerini işte böyle değerlendirmiş, değil bir iki saat, belki bir iki dakikayı bile boşa geçirmekten titremişler, sonunda da ilim irfan yolunda erişilmez yüceliklere böyle ulaşmışlardır.
Hasan-ı Basrî (قَدَّسَ اللهُ سِرَّه ), sahâbe-i kirâmın (رَضِىَ اللهُ عَنْهم) halini şöyle anlatır:
"Ben öyle insanlara ulaştım ki sizin elinizdeki altın ve gümüşü koruduğunuzdan daha fazla vakitlerini koruyor ve boşa harcamaktan sakınıyorlardı. Sizden biriniz nasıl iyi bir kazanç getirmeyen yerlere altın ve gümüşünü harcamıyorsa, onlar da zamanlarını öyle titizlikte koruyor, bir tek nefesi dahi zayi etmiyorlar, vakitlerini Allah'a itaatin dışında asla kullanmıyorlardı."
İnsan ömrü üç zaman dilimine ayrılır. Biri geçen süredir; buna mazi denir. Bu süre, iyiliği ve kötülüğü ile geride kalmıştır. Diğeri elde olmayan süredir; buna gelecek denir. İnsanın ona ulaşıp ulaşmayacağı belli değildir. Bir diğeri de insanın içinde yaşadığı andır; işte eldeki zaman odur. Ona fırsat denir. Yapılması gereken ne varsa onda yapılmalıdır. Çünkü o da geçmek üzeredir. Hayırlı işlerde, şimdi dursun sonra yaparım demek şeytandandır.
Menkıbe
İmam Şa’rânî (قَدَّسَ اللهُ سِرَّه) demiştir ki: İmam Şâfiî (رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) , ilminin ve hâlinin yüceliğine rağmen hakka âşık sufilerle otururdu. Kendisine:
Şunların meclis ve sohbetinden ne istifade ettin? diye sorulunca, İmam şu cevabı verdi:
Onların en fazla şu sözlerinden istifade ettim:
Vakit bir kılıçtır. Sen onu kesmezsen, o seni keser. Yani, sen vakitten istifade etmezsen, o senin ömründen bir parça kesip atar. Sen nefsini hayırlarla meşgul etmezsen, o seni kötülüklerle meşgul eder.
Bir müminin hayat hedefi şu âyette özetlenmiştir:
"Resûlüm de ki: Benim namazım ve ibadetlerim, hayatım ve ölümüm âlemlerin Rabbi Allah içindir."
Bütün vakitlerde övülme, sevilme ve zikredilme hakkı Cenâb-ı Hakk'a aittir. Bu hak hiçbir an ortadan kalkmaz; çünkü kulun her ânı ayrı bir hayattır ve bu hayatın kaynağı yüce Allah'tır. Kul dünyada da âhirette de O'na muhtaçtır.
Yüce Yaratıcımız gece ve gündüzden oluşan bütün zamanları iki şey için yarattığını belirtmiştir: Biri zikir, diğeri şükür.
Gece nafile ibadet ve zikir yapamayan kimse, gündüz yapmalıdır; gündüz imkân bulamayanda geceyi değerlendirmelidir. Her ikisinde de zikirsiz ve fikirsiz kalan kimse, ölü sayılır; oturup haline ağlamalıdır.
Resûlullah Efendimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) insanların çoğunun iki büyük nimette aldandığını haber vermiştir. Bunlar sıhhat ve boş vakittir.
(Buhârî, Rikâk, 1)
Kıyamet günü, herkese hesabı ve şükrü sorulacak dört nimet vardır. Bunlardan ikisi zamanla ilgilidir. Yüce Allah herkese özellikle gençliğini nerede harcadığını ve sonraki kalan ömrünü nerede tükettiğini soracaktır. Hesabı sorulacak diğer iki nimet ise mal ve ilimdir.
Meymûn b. Mihrân'dan (رَضِىَ اللهُ عَنْه) rivayet edildiğine göre, Resûlullah (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) öğüt verdiği birine şu tavsiyede bulunmuştur:
"Beş şey gelmeden önce şu beş şeyin kıymetini bil:
1. İhtiyarlık gelmeden önce gençliğinin.
2. Hastalık gelmeden önce sağlığının.
3. Meşguliyetten önce boş zamanlarının.
4. Fakirlik gelmeden önce zenginliğinin.
5. Ölüm gelmeden önce hayatının."
[Ebu Nuaym, Hakim]
Resûlullah (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) bu beş maddede pek çok ilmi; bilinmesi gerekeni bir araya toplamıştır. Çünkü insan ihtiyarlığında yapamayacağı pek çok vazifeyi gençliğinde çok rahat bir şekilde yapabilmektedir. Allah Teâlâ'ya isyan ve günah içerisinde harcanan bir gençlik yaşlandıktan sonra asla geri döndürülemez ve ondan istifade etmek mümkün olmaz. O halde insanın, yaşlılığında kendisine kolaylık olması için gençliğinde çokça hayırlı ve salih amellerde bulunması gerekir.
Hazreti Peygamber (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) buyurmuştur ki:
“Bir genç ilim ve ibadet içinde yetişir, olgunlaşırsa, Allah Teâlâ kıyamet günü ona yetmiş iki sıddıkın sevabı kadar sevap verir.” [Taberani]
Efendimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) başka bir hadis-i şerifte ise:
“Gençlik yıllarında Allah’a kulluk yapanın, ihtiyarlık zamanlarında kulluk yapmaya başlayana üstünlüğü, peygamberlerin insanlara olan üstünlüğü gibidir (o derece faziletlidir)”
(Ali el-Mûttaki, Kenzü’l-Ummâl, ra. 43056.)
Allah Teâlâ bir hadis-i kutside:
“Kaza ve hükmüme inanan, Kitabın (Kur’an’ın) hüküm ve tavsiyelerine boyun eğen, verdiğim rızıkla kanaat eden, şehvani arzularını benim rızam için terk eden genç bir mümin, katımda bir kısım meleklerimin derecesindedir”
(Deylemî) buyurarak gençlikte yapılan kulluğun ehemmiyetini biz insanlara bildirmiştir.
Menkıbe
Ebu'l Celd dedi ki:
"İsa (عليه السلام) yaşlılara şöyle dedi:
'Ey ihtiyarlar topluluğu! Biliyorsunuz ki ekin sararıp kuruyunca hasadı yaklaşmış demektir.'
Onlar da; 'Evet! Öyle olur!' dediler.
İsa (عليه السلام); 'Öyleyse siz de hazır olun! Sizin de hasadınız yaklaştı' dedi.
Sonra gençlerin yanından geçti. Onlara şöyle dedi : 'Ey gençler topluluğu ekin sahibi, belki de ekinini yaş olarak kesecek, bunu biliyor musunuz?'
Onlar da; 'Hayır... Bilemeyiz' dediler.
İsa (عليه السلام); ‘O halde hazır olun. Çünkü ne zaman hasad edileceğinizi bilemezsiniz' dedi."
Resûlullah Efendimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ)'in :
"Hastalık gelmeden önce sağlığının..." sözüne gelince:
Sağlıklı insan hem malında hem de nefsinde söz sahibidir. O halde insanın sağlığına önem vermesi ve bunun için de hem malıyla hem de bedeniyle salih amellerde bulunması gerekir. Çünkü insan hasta olduğu zaman artık zayıf düşer ve ibadetlerden de geri kalır. Hastalığa yenik düşüp öldüğünde ise malının ancak üçte biri kendisi adına tasadduk edilebilir. Ayrıca kişi sağlıklı zamanında yaptığı bolca ibadet ve hizmetler hasta olduğu zamanlarda da aynısının kendisine yazılmasını sağlayacaktır.
Bu hususta Peygamber Efendimiz (صَلَّى َلَّي اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) şöyle buyurur: “Kul hastalanır veya yolculuğa çıkarsa sıhhatli ve mukim (yolcu değil) iken yaptığı ibadeti Cenab-ı Hak aynen kendisi için yazar.”
(Beyhakî)
Resûlullah Efendimiz'in (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ), "Meşguliyetten önce boş zamanlarının (kıymetini bil)" sözüne gelince: Yani geceler insanın boş olduğu zamanlardır. Gündüzler ise çalışma ile meşgul olunan saatlerdir. O halde insan geceleri boş geçirmemeli ve namaz gibi ibadetlerle değerlendirmelidir. Gündüz çalıştığı zamanlarda ise mümkünse oruç tutmalıdır. Özellikle kış ayları, gündüzlerin kısalığı ve sıcaklığın olmaması gibi sebeplerle oruç tutmaya daha da müsaittir.
Peygamber Efendimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) bu hususta şöyle buyurmuşlardır: "Kış mevsimi mümin için bir ganimettir: Geceleri uzundur, kalkıp namaz kılabilir. Gündüzleri kısadır, oruçla değerlendirebilir."
( Ahmed B. Hanbel, El-Müsned, 3/75; Ebû Nuaym, Hilyetü'l-Evliyâ, 8/325; Beyhakî, Şuabû'l-Îmân, 4/297; Kudâî, Müsnedü'ş-Şihâb, 1/115; İsmail Hakkı Bursevî, Rûhu'l-Beyân, 3/270. )
Diğer bir rivayette ise şöyle buyurmuştur: "Geceler uzundur; onu uykuyla kısaltma. Gündüzler aydınlıktır; onu da günahlarınla karartma."
Gavs-i sânî (قَدَّسَ اللهُ سِرَّه) hazretleri ise şöyle buyurmuştur: ‘’Yaz işçilerin, kış ise sofilerin hasat zamanıdır.’’
(Bk. Aclûnî, Keşfû'l-Hafâ, Nr. 1533.)
Resûlullah Efendimiz(صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ)'in, "Fakirlik gelmeden önce zenginliğin (kıymetini bil)" sözüne gelince:
Yani Allah Teâlâ'nın sana vermiş olduğu rızka rıza gösterip kanaat et. Başkalarının elindekine göz dikme, tamahkâr olma. Elinde bolca imkân varken infakta bulun.
Resûlullah Efendimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ)'in, "Ölüm gelmeden önce hayatının (kıymetini bil)" sözüne gelince:
(Denilebilir ki) insan, hayatta olduğu müddetçe amel işlemeye devam edebilir. Ancak ne zaman ki ölürse artık amel edemez. O halde mümin kul şu fani dünyanın günlerini zayi etmemeli, ömründen geriye kalan günleri ganimet bilip değerlendirmelidir.
Ubeydullah b. Şumeyt (رَضِىَ اللهُ عَنْه), babasından şöyle rivayet ediyor:
"İnsanlar üç çeşittir.
Birincisi;
genç yaşında hayırlı bir iş bulup, sonra dünyadan âhirete intikal edene kadar bu hayırlı işi devam ettiren insandır. İşte bu insan الله Teâlâ'ya yakın olandır,
ikincisi;
ömrünü günah işlemekle ve gafletle geçirip, sonra hepsinden tövbe ederek vazgeçen insandır. Bu da Sâhibu Yemîn'dir (amel defterini sağ tarafından alan).
Üçüncüsü;
gençliğinde şer işler icat edip, sonra dünyadan çıkana kadar bunları işleyen insandır. Bu ise, Sâhibu Şimal'dir. (amel defterini solundan alanlar)"
(Ebu Nuaym el-İsfehani- Hilyetü’l-Evliya, İbnü’l-Cevzi-Sıfatu’s-Safve)
Şeyh Şadi Sirazi (قَدَّسَ اللهُ سِرَّه) hazretleri şöyle buyurmuştur: ‘’Senin ömrün Nuh (عليه السلام) kadar olsa geçen fırsatı ganimet bil. Nimetleri heba etme. Ömrünün kıymeti vaktindir. Vaktinin kıymeti gönlündür. Gönlünü ihya et de kıymetin artsın. Gönlü mamur olanın ömrü tükenmez. Gönlü viran olan on bin sene yaşaya ne yarar.‘’
Menkıbe
Cesaretli, iri yarı, kuvvetli ve kudretli olan Hûd (عليه السلام)’ın kavmi, yüksek yerlerde oyun oynamak, gelip geçenlerle alay etmek maksadıyla büyük binalar kurmuşlar. İlk oyun oynama yerini kuranlar Hazreti Lût (عليه السلام)’ın kavmidir. İkincisi Hûd (عليه السلام)’ın kavmidir. Oyun oynamak Allah Teâlâ’dan gafil olan nefsine, şehvetine gıda temin etmektir.
Şimdi nefsi eğlendirmek için günümüzde icat edilen oyunların değerlendirmesini yapalım. Hûd (عليه السلام) bu işlerle uğraşan kavmini ‘ömürlerini boşa geçirmekle’ itham ediyor.
Unutmayalım ki, Hûd (عليه السلام) devrinde insanların ömürleri ortalama 700-800 yıl arasında hatta 1000 seneye kadar ulaşıyor. Hûd (عليه السلام) 1000 senelik ömürde, oyun oynamakla geçen zamandan dolayı kavmini ‘vakti boşa geçirmekle’ suçluyor.
Ya bizim gibi 50-60 senelik kısa bir ömür sahiplerinin ömrünü heba etmesine ne denilir? Allah’a yemin ederim, diğer kavimlerin velilerinin büyükleri dediler ki;
‘’Ümmet-i Muhammed (ﷺ)’den olsaydık, bizim ömürlerimiz 50-60 sene gibi kısa bir ömür olsaydı, biz secdede ömrümüzü geçirirdik.’’
(Tasavvufi Sohbetler, Mehmet Ildırar)
Hikmet ehli bir zat şunları söylemiştir: "Çocukken çocuklarla beraber oyunlar oynarsın. Gençliğinde ise arzu ve heveslerinin peşine takılarak gaflete dalarsın. İhtiyarladığında ise güçten kuvvetten düşersin. Peki, ne zaman Allah Teâlâ için ibadet edeceksin?"
Yani, öldükten sonra Allah'a ibadet edemeyeceğin ortada! Sen ancak hayatta olduğun müddetçe Allah için çalışmaya, ibadet etmeye güç yetirebilir, ölüm meleğinin gelişi için hazırlanabilirsin. Ölüm meleği için hazırlıklı ol. Onu hiçbir zaman aklından çıkarma. Zira o, seni hep hatırında tutmaktadır.
(Ebu'l-Leys Semerkandi, Tenbihül Gafilin, 2.Cilt, Sf.51.)
Hazreti Ali (رَضِىَ اللهُ عَنْه), şerefli hanımı Hazreti Fâtıma'ya (رَضِىَ اللهُ عَنْها) demiştir ki:
"Fâtıma! Yemek yaptığın vakit sulu ve hafif yemekler yap ki fazla çiğneme derdi olmasın. Çünkü sulu yemek tez yenir, kuru yemeği çok çiğnemek gerekir. İkisi arasında elli defa tesbih ve zikir farkı vardır. Yemek başında çok bekleyip hayırlı işlerden geri kalmayalım."
(İbn Acîbe, İkâzü'l-Himem, Nr. 447.)
سبحان الله العظيم
Ahmed el-Haznevî (قَدَّسَ اللهُ سِرَّه) zamanın değerlendirilmesi hakkında şöyle demiştir:
"Zaman bir ganimettir. Kişi sıhhatini ve boş vaktini kendisi için ganimet bilmelidir. Öyle ise ömrünü faydasız şeylere harcaması doğru değildir. O yüzden, ömrün tamamının Allah'ın [celle celâluhû] razı olduğu şeylere sarfedilmesi,
💚beş vakit namazın cemaatle eda edilmesi,
💚teheccüd namazının ihmal edilmemesi,
💚seher vakitlerinde istiğfarın kaçırılmaması,
💚tavşan uykusu gibi uyuyarak, ibadetlerden geri kalınmaması,
💚hazır dünya nimetlerinin lezzetleriyle aldanılmaması gerekir.
💚Ölüm ve ahiret hayatı göz önüne getirilmelidir.
💚🌟Hatta vakitlerin devamlı olarak ilâhî zikirle geçirilmesi vaciptir.”
(Mektûbât-ı Şah-ı Hazne (Trc. Selahattin Kınacı), S. 13.)
Dünyadaki hiçbir nimet kalıcı değildir, bir gün elden çıkar gider. İhtiyarlık gençliğin, hastalık sıhhatin, fakirlik zenginliğin, meşguliyet boş vaktin ve nihayet ölüm hayatın sonudur.
Bu nimetlerden bazıları her ne kadar geçici olarak geri alınıp tekrar verilseler de, bazıları bir daha verilmemek üzere geri alınırlar. O bakımdan Sevgili Peygamberimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) bu beş nimetin eldeyken ganimet bilinmesini istemektedir bizden.
(Beş Büyük Nimet, Kürşad Salih Yaman, Semerkand Dergisi, Mayıs 2011)
Menkıbe
Yüz yaşındaki bir ihtiyar Hazreti Muaviye (رَضِىَ اللهُ عَنْه)’ın yanına gelir. Hazreti Muaviye (رَضِىَ اللهُ عَنْه) ihtiyara dünyayı nasıl bulduğunu sorar. İhtiyar şu cevabı verir:
‘’Bolluk yılları sıkıntı yıllarını, günler günleri, geceler geceleri kovaladı. Doğanlar doğdu, ölenler öldü. Doğanlar olmasa insan soyu tükenir, ölenler olmasa dünya insanlara dar gelir.’’
Bu sözler üzerine Muaviye (رَضِىَ اللهُ عَنْه) ihtiyara dedi ki: ‘’Ne dileğin varsa söyle!’’
‘’Geçen ömrü geri getirebilir yahut yaklaşan eceli savabilir misin?’’
Buna benim gücüm yetmez!
O halde benim sana ihtiyacım yok!
(İmam Gazalî, Mükâşefetü’l-Kulûb)
Bu anlamda Müslüman için vakti israf etmek, ekmek ve suyu israf etmekten daha büyük öneme sahiptir. Çünkü ekmek ve suyu bulmak mümkündür. Ancak geçip giden zamanı yeniden yakalamak asla mümkün değildir.
İmam-ı Gazâlî (رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْه) şöyle buyurmuştur:
Ey nefis! Bil ki gün ve gece yirmi dört saatten ibarettir. Peygamberimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) buyuruyor ki:
"Bir gün yirmi dört saattir. Yarın kıyamette her gün için kulun önüne yirmi dört hazine konur. Birini açınca, o saatte yaptığı iyilikler nedeniyle nurla dolu olduğunu görür. Kalbine öyle bir sevinç ve rahatlık gelir ki, eğer bu neşe ve sevinç cehennemdekilere bölünse cehennemde olduklarını anlamazlar. Bu sevinç, nurun Allah katında kabule vesile olduğunu bildiği içindir.
Diğer bir hazine açılır. Simsiyah ve karanlık olup, çok pis kokular çıkar. Herkes burnunu tıkar. Bu da günah işlediği saattir. Kalbine o kadar korku, utanma ve sıkıntı gelir ki cennettekilere bölününce, cennet kendilerine sıkıcı gelir.
Diğer bir hazine açılır. Onda ne nur vardır ne de karanlık. Bu boşa geçirilen saattir. Bunu gören, bir hazinesi olup da boşuna onu harcayan kimseden daha çok pişmanlık duyar. Bütün ömrü böylece kendisine saat saat gösterilecektir."
Şu da bir hakikat ki, günümüzde boş vakti değerlendirmek adına öne sürülen meşgalelerin pek çoğu aslında vakti öldürmeye yönelik uğraşlardır. Bugün özellikle televizyon ve internetin insanların vaktini çaldığı apaçık ortadadır.
Televizyon dizilerinin, internet üzerindeki sosyal paylaşım sitelerinin, başka pek çok zararının yanı sıra büyük zaman israfına sebep olduğu, ibadet ve taatten alıkoyduğu, hatta kimilerinin vakit namazlarını dahi kazaya bırakmalarına sebep olduğu herkesçe bilinen bir gerçektir.
[Beş Büyük Nimet, Kürşad Salih Yaman, Semerkand Dergisi, Mayıs 2011]
Menkıbe
Abdurrahman Tâhî (قَدَّسَ اللهُ سِرَّه) şöyle der:
Hak yolcusu olan bir kimse şöyle düşünmelidir: Üç günlük ömrüm var. Biri geçmiş, diğeri de henüz gelmedi. Öyleyse gerçekte şimdi yaşadığım bir günlük ömrüm var. Onun için vakte kıymet vermeli, o anı çok iyi değerlendirmelidir. Çünkü kişi gelecekten, yaşamadıklarından hesaba çekilecek değil.
Bu kapıya gelmiş, az da olsa yol almış kişi ise ömrüm üç saattir diye düşünmelidir. Biri yaşadığı saat, diğeri yaşayacağı saat, ötekisi ise yaşamakta olduğu saattir. Büyüklerin manevi terbiyesinde yetişmiş olgun bir mürid ise hem böyle düşünmeli hem de yaşadığı her anı çok iyi değerlendirmelidir.
[Altın Silsile, S.388. ]
Fakih Ebü'l-Leys Semerkandî (رَحْمَةُ الله ِ عَلَيْه) ise şöyle der:
‘’İnsan, hayatının ve yaşadığı her saatin kıymetini çok iyi değerlendirmeli ve "Acaba bir saat sonra durumum nasıl olacak?" diyerek ölülerin nasıl pişmanlık içinde olduklarını tefekkür etmelidir. Çünkü onlar, iki rekât namaz kılacak yahut bir kereliğine de olsa kendilerine "lâ ilâhe illallah ﻻ إله إلا الله" diyecek kadar bir zaman tanınmasını temenni ederler. Şimdi sen bu zamana ve imkâna sahipsin. O halde, senin için çok geç olmadan, pişmanlık ve hasret günleri gelmeden evvel, Allah Teâlâ için çalış, ibadet et, gayretli ol.’’
[Ebu'l-Leys Semerkandi, Tenbihül Gafilin, 2.Cilt, Sf.246. ]
Ayrıca bilinmelidir ki Müslüman’ın sözlüğünde “boş vakit” diye bir kavram yoktur. Çünkü Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de; “O halde boş kaldın mı, yine kalk (başka bir iş ve ibadetle) yorul” [İnşirah, 7] diye emretmiştir.
Bu da gösteriyor ki bir Müslüman’ın bütün işlerden kendisini soyutlaması, tamamen âtıl bırakması beklenemez. Müslüman vaktini iyi değerlendiren insandır. Üretirken dinlenir, dinlenirken üretir.
Vaktimizi, sermayemizi hayra dönüştürme çabası İslami hayatın başlıca gayesidir. Müslüman’ın yegâne görevidir.
Ayrıca Müslüman’ın kendine ait değerleri vardır. O başkalarına benzemeye ihtiyaç duymayacak kadar zengin bir kültür mirasına sahiptir. Kendi yılbaşısı, kendi bayramı vardır.
Allah Teâlâ, sadatın himmet ve bereketiyle bizleri zamanı imha edenlerden değil, bilakis en güzel şekliyle ihya edenlerden eylesin. Bizleri, sevdiklerimizi, neslimizi, Ümmet-i Muhammed (ﷺ)’i her halde ve işlerde gayr-i Müslimlere ve kâfirlere benzemekten muhafaza buyursun. Efendimiz (صَلَّى اللهُُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ)’e, Sadat-ı kirama, Salihlere benzemeyi nasip etsin.
اَللَّهُمَّ آمِينْ اَجْمَعِينَ
ALINTI