"Ijo." Sabi ng paos niyang boses habang nakatingin sa pinagtataguan namin. "Lumabas ka na diyan, nakita na kita."
Merong lambing sa boses niya nang sinabi niya iyon at parang narinig ko na dati . Pinunusan niya uli ang pawis sa kanyang noo bago nagsimulang maglakad papunta sa kinaroonan namin. At dahil alam niya na naroon kami, lumabas na rin ako kasama si Bullet. Napahinto siya ng makita niya ako at isang matamis na ngiti ang nakita ko sa kanyang labi.
Nasa harap ko ngayon ang isang matandang babae, hindi siya ganun katangkaran at makikita sa kanyang balat ang mga kulubot na tanda ng kanyang katandaan. Makikita rin sa hubog ng kanyang katawan na malakas siya kumpara sa ibang kaedad niya, kaya siguro kayang-kaya niyang hilain ang mga kahoy. Nakalugay ang kanyang magkahalong kulay puti, itim, abo at kulot na buhok na abot hanggang kanyang balikat. May suot siyang lumang damit at ilan dito ay may tapal na ibang klase ng tela upang matakpan ang mga butas. Halatang-halata sa katawan niya na banat na banat siya sa pagtratrabaho.
Hindi ko siya nagawang ngitian pabalik na dahilan para mawala ang ngiti sa kanyang mukha, napalitan ito ng kalungkutan. Ilang segundo akong nakatingin lang sakanya hanggat sa siya uli ang magsalita.
"Ano bang pangalan mo ijo?" Tanong niya sa akin. Sa pangalawang pagkakataon hindi ko pa rin siya sinagot. Napabuntong hininga siya at muling nagsalita.
"Natatakot ka ba sa akin ijo?" Dismayado niyang sinabi. "Mukha bang sasaktan kita?" Medyo nakonsensya ako nang marinig ko iyon. Wala akong nararamdamang enerhiya na galing sa kanya, pero hindi rin dapat ako agad-agad magtitiwala sa iba. Tumalikod na siya ng hindi ko siya sinagot at naglakad papalabas ng bukal.
"Pasensya na po." Sinabi ko sakanya at agad naman siyang lumingon pa balik sa akin. "Hindi ko lang po alam na meron palang nakatira dito sa kagubatan." Paliwang ko at muli kong nakita ang kanyang ngiti.
"Ako nga po pala si Angelico Summers." Sabi ko sakanya pero agad din siyang nagsalita.
"Huhulaan ko, kaya Angelico ang pangalan mo kasi isa kang anghel." Hindi iyon ang inaasahan kong sasabihin niya pero tumango lang ako.
"Nasaan ba ang mga magulang mo?" Seryoso niyang tanong. Kumunot ang noo ko ng sabihin niya iyon pero binalikan ko rin siya ng tanong.
"Bakit po?"
Huminga muna siya nang malalim bago nagsalita."Bibigyan ko sila ng parangal para sa pinakapinag-isipang pangalan na pwedeng ibigay para sa isang anghel!" Halos mawalan siya ng hininga sa katatawa matapos niyang sabihin iyon. Kung hindi lang matandang babae ang kaharap ko malamang kanina ko pa siya nasapak.
Tumigil lang siya nang makita niyang hindi ako natuwa sa sinabi niya. "Ulila po ako at hindi ko alam kung bakit nila ako iniwan o kung buhay pa sila." Pagkatapos kong sabihin iyon, bigla na lang namula ang mukha niya dahil sa kahihiyaan. Tama lang iyon.
"Ijo patawarin mo ako." Ngayon ay hindi na siya makatingin sa akin at nakikita kong naginginig ang buo niyang katawan.
"Okey lang po," sinabi ko sakanya "hindi naman po kayo ang unang tumawa sa pangalan ko." Nang marinig niya ang sinabi ko, medyo nakahinga siya ng maluwag.
Naalala ko pa noong sinabi ni Gaby kung bakit niya ako binigyan ng palayaw. Hindi niya agad sinabi sa akin yun, pero ang totoong dahilan kung bakit niya akong gustong tawaging Echo ay, dahil napapangitan daw siya sa pangalan ko. Anghel na nga daw ako, Angelico pa pangalan ko. Si Gaby talaga.
"Pasensya na talaga ijo. Hindi magandang pagtawanan ko ang ibinigay na pangalan sayo".
"Echo na lang po ang itawag niyo sa akin." Ngiti kong sinabi sa kanya habang inaabot ang aking kamay. Kinuha niya naman ito at nahawakan ko ang magaspang niyang palad dala ng maraming trabaho.
Ngumiti muna siya bago nagsalita, ngayon ko lang napansin na wala pang bawas sa mga ngipin niya at lahat ng ito ay kulay puti. Siguro noong bata pa siya ay maganda rin siya " Tawagin mo na lang akong Rhea, lola Rhea. Pasensya na talaga sa nasabi ko kanina." Muli siyang humingi ng tawad, tumango naman ako. Pagkatapos luminga siya sa loob ng bukal at nagsalita."Mukhang natuklasan mo tong bukal na ginawa ng asawa ko."
Nagulat ako nang marinig kong sabihin niya iyon, mukhang sakanila nga itong bukal at hindi man lang ako nagpapaalam kapag ginagamit ko ito.
"Pasensya na po kung ginamit ko ito ng walang paalam sa inyo." Sabi ko sakanya pero parang hindi niya iyon pinansin.
"Hindi mo kailangan humingi ng tawad, bibihira lang naman ang may alam sa lugar na ito. Wala naman akong balak ipagdamot sa iba itong bukal. Hindi naman sa akin ang lupang ito, matagal na itong nakita ng asawa ko, inaayos lang niya ito para mas mapaganda ang bukal. At isa pa, may magandang dulot ito sa katawan. At huhulaan ko , hindi ito ang unang pagpunta mo rito diba?".
"Tama po kayo, nakakapagtaka lang po na ngayon ko lang po kayo nakita dahil noong bata ako, madalas po akong pumupunta dito para maligo." Sabi ko sakanya, hindi naman sa hindi ako naniniwala sakanya, pero maaari rin kasing hindi siya nagsasabi ng tao.
"Sadyang hindi lang siguro tayo nagkikita." Mabilis niyang sinabi. "Ilang taon ka na ba? Mukhang kaeded mo lang ang apo ko." Masaya niyang sinabi.
"Labing walong taon na po ako."
"Kaedad mo nga yung apo. Nag-aaral ka ba sa Grand Oak Academy?" Tanong niya sa akin.
"Opo." Sagot ko. Bigla na lang tumaas ang kilay niya nang marinig niya ang sagot ko.
"Hindi ba't may pasok kayo ngayon? Anong ginagawa mo dito?" Pagtataka niyang sinabi. "Estudyante rin ng Academy ang apo ko, kaya alam ko."
"Pinagpahinga po ako ng school nurse ngayong araw. Naaksidente po ako kaya hindi niya pinayagang pumasok ngayon." Hindi ko alam kung bakit ako nagsinungaling sa kanya. Siguro ayaw ko lang malaman niya ang totoo, baka isipian pa niyang mahilig ako sa away. Hanggang ngayon meron akong nararamdaman sakanya, parang pamilyar talaga siya. "Naisipan ko pong pumunta dito sa bukal para gumaan ang pakiramdam ko."
Napangiti siya ng marinig niya ang sagot ko.
"Maganda ang desisyon mo na pumunta rito, mabuti na ba ang pakiramdam mo?" Tanong niya sa akin. Buti na lang hindi niya inalam kung papaano ako naaksidente. Tumango naman ako at ngumiti.
"Mabuti naman at nakatulong ang bukal sa katawan mo, kung gusto mo pang mamahinga niyan, punta ka lang dito. Ibinibigay ko ang pahintulot ko. Pwede mo ng gamitin itong bukal kahit na anong oras." Sinabi niya sa akin ng malumanay at nakangiti.
"Kinagagalak kong makilala ka Echo." Sabi niya sa akin. "Mauuna na ako sayo at may gagawin pa ako." Paalam niya. Tumango naman ako.
Pinanood ko lang siya habang dahan-dahan siyang naglakad papalabas ng bukal. Kumaway muna siya sa akin, bago niya sinimulang hilaan uli ang mga tuyong kahoy.
Pinagiisapan ko kung tutulungan ko ba siya o hindi. Hindi naman siya humingi ng tulong pero siguradong kailangan niya iyon.
Tinignan ko ang sinag ng araw, maaga pa para umuwi at ayaw ko na rin naman ng lumublob pa sa bukal. Hinila ko si Bullet papalabas at sinundan si Lola Rhea. Hindi niya alam na sumusunod kami sakanya hanggat sa tawagin ko siya.
"Lola Rhea!" Agad naman siyang lumingon, isang matamis na ngiti na naman ang nakita ko sa kanya. "Tulungan ko na po kayo diyan." Alok ko.
"Naku huwag na ijo. Nakakahiya na naman." Mabilis niyang sagot.
"Kayo naman po, isipin niyo na lang po na pasasalamat ko ito sa paggamit ko ng bukal."
"Wala naman akong hinihiling na kapalit sa mga gumagamit ng bukal." Sabi niya habang patuloy sa paghila ng mga kahoy.
"Hindi naman po ata tama na hayaan ko lang po kayong mahirapan sa ginagawa niyo kung pwedeng-pwede naman po akong tumulong." Nang sabihin ko iyon napa taas na naman ang kanyang kilay. Mukhang hindi niya at nagustuhan ang sinabi ko.
"Minamaliit mo ba ang kakayahan ko ijo? Hindi porket matanda na ako ay palagi na lang akong mangangailangan ng tulong sa mga kabataang kagaya mo." Tumingin siya sa akin na parang sinusuri ako. At isang ngiti na naman ang nakita ko sa mukha niya. "Pero kung mapilit ka, sige pagbibigyan kita." Iniabot niya sa akin ang lubid na agad ko namang kinuha.
"Si Bullet na po ang bahala sa mga dala niyong kahoy." Itinali ko ang lubid sa leeg ni Bullet at hinayaang hilaain niya ito.
"Bullet? Bullet ang pangalan ng kabayo mo?" Tanong ng matanda. Napatango naman ako at sinabi ko ang dahilan ng pangalan niya. Nakakapagtaka lang na hindi man lang siya nagulat sa sinabi kong isang pegasus si Bullet at wala ng iba pang sinabi.
Merong makikitang daan sa gitna ng damuhan na malamang nabuo dahil sa ilang beses na paglalakad dito. Hindi na ako pamilyar sa mga nakikitang kong halaman at puno habang tumatagal ang aming paglalakd. Ito ang bahagi ng kagubatang na malamang hindi ko pa na puntahan.
Naging matahimik na siya sa paglalakad namin pero nung tinanong ko siya tungkol sa apo niya, bigla na lang lumaki ang ngiti niya sa labi. Masyado sigurong mahalaga ang apo niya sa kanya.
"Yung apo ko? Si Mario ay napakabait na bata. Alam mo bang napaka sinurin, magalang at higit sa lahat masipag. Malaki ang tulong niya sa akin at nagpapasalamat ako na ako ang nagpalaki sa kanya."
"Huwag niyo po sanang mamasamain pero gusto ko lang pong itanong kung bakit kayo po ang nangunguha ng mga kahoy. Nasaan na po ba ang asawa niyo?" Napahinto siya nang tanungin ko iyon at unti-unti kong nakitang nawala ang ngiti sa kanyang labi.
"Matagal ng pumanaw ang asawa ko at kung tatanungin mo naman kung nasaan ang mga magulang ni Mario, pagkasilang pa lang sakanya ay agad na siyang iniwan sa amin. Hindi ko alam kung ano pagkukulang namin ng asawa ko para iwan kami ng sarili naming anak." Lalo kong nakita ang pagkalungkot sa kanyang mga mata at hindi na rin ako nag-abalang magtanong pa.
Pagkalipas ng ilang minuto, natanaw na namin ang isang maliit na kubo.
"Narito na tayo," sabi ng matanda. Tumigil siya sa harap ng pintuan. "Pagpasensyahan mo itong tahanan namin, maliit lamang."
"Ayos lang po, maganda nga po itong lugar niyo, napakatahimik at payapa." Nakita ko ang ngiti sa labi ng matanda. "Saan ko po ba ilalagay itong mga kahoy?"
"Diyan na lamang sa gilid ng bahay. Pagkapasok mo diyan ay tumuloy ka para mabigyan kita ng maiinit na tsaa. Umiinom ka ba ng tsaa?" Tanong niya sa akin.
Inilagay ko ang mga kahoy sa gilid ng bahay niya kasama pa ang umpok ng ibang kahoy. Siya lahat ang nag-ipon sa mga kahoy? Tango ang isinagot ko sakanya, hindi ako umiinom ng kape pero ang tsaa oo.
Agad na pumasok si Lola Rhea, at ilang minuto pagkatapos kong itali si Bullet pumasok na rin ako. Kagaya sa labas puro kahoy rin ang loob ng bahay, merong dalawang silid at isang maliit na kusina sa likod. Narinig ko inihahanda na niya ang tsaa.
"Sana magustuhan mo itong tsaang ginagawa ko, paborito rin ito ng aking apo." Sabi niya habang isinasalang ang takure sa apoy. Kahit na maliit lang ang kanyang bahay, maganda pa rin itong tignan dahil sa maayos na mga kagamitan at kalinisan nito. Presko rin sa loob dahil sa malalaking bintanang hinihayaang pumasok ang hangin. Pagkalipas ng ilang minuto, dumating na siya dala ang dalawang tasa ng maiinit na tsaa.
Pagkaabot niya sa akin, amoy bulaklak ito at parang pamilyar.
"Camellia," ngiti niyang sinabi, marahil napansin niyang nagustuhan ko ang amoy. "Napakabango diba? Ako mismo ang pumipitas ng bulaklak, pinapatuyo ko ito sa kasama ng ugat at dahon, pero kahit na ganon ay napapanatili pa rin nito ang halimuyak. Kaya nga ito ang paborito ko."
Napangiti na lang ako at naalala kong ito ang paboritong bulaklak ni Gaby.
"Maraming salamat po sa tsaa." Kahit na hindi ko pa natitikman panigurado akong masarap ito.
"Walang anuman, pasasalamat ko lang iyan at tinulungan mo ako, tikman mo na at paniguradong magugustuhan mo iyan." Anyaya niya sa akin.
Hinapin ko muna at ito bago humigop. Sakto lamang ang init nito ng tumama sa labi at dila ko. Pagkatapos kong gawin nakaramdama ako ng kakaibang init.
Nakatingin lang sa akin ngayon ang matanda, walang ekspresyon. Parang may mali. Bigla na lang tumawa ng napakalakas ang matanda at paulit-ulit niyang sinabi ang pangalan ko. Pagkatapos ay ngumiti.
Pamilyar ang boses niya! Huli ng malaman ko kung bakit.