Limang Minuto: Mga Liham para kay Ginoong Mabini ꞁ ✓

s: si Senyor Salazar [ 5.2 ]

[ ika-siyam na araw ng Abril, 1903 ]

Sa mga huling parte ng kwento ni Isidro ay ni minsan hindi na nagsalita muli si Apolinario. Nanatili lang siyang nakatitig sa sariling mga kamay. Hindi naman maikakaila ang paglalamlam kanyang mga mata at ang katotohanang nagpipigil rin siya ng luha.

Ngunit, mas malakas siguro siya kaysa kay Isidro na kanina ay nahihirapang magkwento dahil hindi rin nito napigilang mapaluha nang ikwinekwento nito ang huling araw na nakausap nito si Manuela. Humingi pa nga ito ng paumanhin sa kanya. Umiling lang naman siya at inabutan ito ng panyo na mas lalo lang atang nagpaluha rito.

Hindi siya umimik. Nanatili siyang nakatitig sa mga kamay at hinintay na lang niyang matapos ang kwento ng senyor. Nang matapos na ito ay mas lalo lamang silang natahimik. Kinausap niya lang ito para tanungin kung malapit na ba sila o kung may malapit bang pagbilihan ng mga bulaklak.

Sakto namang may madadanan sila at doon tumigil ang kalesa. "Anong bulaklak ang nais mong bilhin, Pole?" tanong sa kanya ni Isidro na siyang pinagdudahan niya. Ang alam niya ay dapat alam na nito kung ano iyon. Ngunit, kung hindi pa ay...

Tinitigan lang naman siya nito at halata sa ekspresyon nitong wala talaga itong alam tungkol doon.

Manuela... Masyado nating pinahirapan ang ginoong ito. Nakakalungkot na kailangan humantong sa ganito ang mga pangyayari.

"Mga puting orkidyas, Isidro."

Hindi na niya sinabi sa lalaki na iyon ang paboritong bulaklak ni Manuela. Hindi nito kailangang malaman kung sakaling makakasakit man iyon. Tumango naman si isidro at lumapit sa tindera upang bilhin ang bulaklak bago ito bumili ng mga puting rosas.

Nang matapos ito ay bumalik na ito sa kalesa at nagpatuloy na ang pagpapatakbo niyon. Hindi naglaon ay nakarating sila sa puntod ni Manuela. Doon naman nagkaroon ng bikig sa lalamunan si Apolinario. Siyam na taon siyang hindi nakasagap nang kahit anong balita sa iniirog.

Kung kailan siya nakakuha ng balita ay malalaman lang niyang patay na pala ito. Ang akala pa naman niya ay mananatili itong buhay nang mas matagal pa kaysa sa kanya. At habang papalapit na siya sa lapida nito ay hindi na rin niya napigilang lumuha. Nauna si Isidro na nagbaba ng mga rosas habang ibinababa naman siya ni Ginoong Sandoval.

"Manuela... Tulad nang ipinangako ko sa'yo, nandito na si Pole." Saglit na hinawakan ni Isidro ang lapida bago tumayo at tinapik-tapik ang kanyang balikat. "Tawagin mo na lamang ako kung nais mo nang bumalik. Doon na muna ako sa kalesa."

"Maraming salamat, Isidro."

"Walang anuman, Apolinario."

Iniwan na siya nito at doon siya bumaba sa kanyang upuan. Dahan-dahan siyang lumapit sa puntod ng iniirog. Hindi niya napigilang mas mapaluha nang mahawakan na niya ang nakaukit na pangalan nito.

"Manuela..." nahihirapang wika niya. "Nandito na ako, Manuela... Dala-dala ko rin ang paborito mong bulaklak." Ibinaba niya ang mga orkidyas sa tabi ng mga rosas. "Pasensya ka na at ngayon lang ako nakarating. Pinaghintay na naman kita..."

Hindi na siya nakapagsalita pang muli dahil napayuko na lamang siya sa puntod nito at napahagulgol. Nagkahalo-halo na ang emosyon sa kanyang dibdib. Andoon ang pighati, pagsisi, pait, at pagmamahal. Masakit. Napakasakit sa dibdib.

Ilang minuto siyang nanatiling nakayuko sa harap ng lapida at wala siyang ibang ginawa kundi tahimik na humingi ng paumanhin. Sinabi niya rin ang lahat ng gusto niya pang sabihin na hindi niya naisulat sa mga liham niya. Sinabi niya rin na mahal niya ito, na mahal na mahal niya ito at makakasiguro siyang tutuparin niya ang pangako niyang hinding-hindi na niya ito pakakawalan sa susunod na mundo.