Kryjąc się w Łanie Zbóż (życie Słowian)

Niedźwiedź w tradycji ludowej

 ~~Vita Maiorum~~

 Dla wielu ludów niedźwiedź był symbolem nieograniczonej siły i agresji, przez co wzbudzał on strach przemieszany z fascynacją. Unikano wypowiadania jego imienia, ale też starano się upodobnić do niego na rozmaite sposoby.  Do dziś nikt nie zna jego pierwotnej słowiańskiej nazwy. Niewielu zdaję sobie sprawę z tego, ile magii drzemie w nazwie gatunkowej ,,niedźwiedź'', która oznacza ,,jedzącego miód''. Skąd wśród Słowian taki sympatyczny przydomek dla tak niebezpiecznego zwierzęcia na sterydach? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, konieczne staje się przywołanie zjawiska nazywanego ,,tabuizacją językową''.

W mowie wielu dawnych ludów występował swoisty kulturowy zakaz wypowiadania imion i nazw istot o potężnej mocy: bogów, demonów, a także wyjątkowo niebezpiecznych zwierząt. Wiązał się on z powszechną wiarą w to, że złamanie tego tabu może sprowadzić nieszczęście nie tylko na pojedynczego człowieka, ale też na całą wspólnotę. Z tego właśnie powodu dawni Słowianie unikali wypowiadania prawdziwego imienia niedźwiedzia. Nie byli jedynym ludem unikającym prawdziwej nazwy tego zwierzęcia. Podobna wiara występowała u wszystkich południowoeuropejskich ludów. W wierzeniach utrwaliło się także postrzeganie niedźwiedzia jako istoty ludzkiej — dzikiej i nieokrzesanej, a także niesamowicie silnej. 

W różnych mitach można odnaleźć motyw wychowywania dzikiej istoty przez kobietę i późniejszego chronienia wybranki przez odmienionego dzikusa, zdolnego do odważnych czynów ze szlachetnych pobudek. Omawiany schemat konstruowania opowieści szczególnie upodobał sobie Henryk Sienkiewicz, czego najlepszym przykładem są Ursus i Ligia z Quo Vadis.  Mit o człowieku-niedźwiedziu widoczny jest również na obszarze Słowiańszczyzny. Na terenie Rosji powszechny był niegdyś kulturowy zakaz spożywania niedźwiedziego mięsa, które często było odbierane jako zasługujący na naganę akt kanibalizmu.