Kryjąc się w Łanie Zbóż (życie Słowian)

Pisanki/Kraszanki/Byczki/Malowanki

~~Vita Maiorum~~ 

W mitologii słowiańskiej jajko uznawane było za potężny amulet przeciw czarom i złym mocom. W wielu pogańskich religiach pisanki są symbolem nowego życia, odrodzenia, początku, płodności i siły. Stały się jednym z najbardziej charakterystycznych elementów świąt wiosennych. Jajko było doskonałym darem dla Bogów, a swoją mocą potrafiło odpędzić złe uroki i nieprzychylne ludziom demony. Pierwsze znaleziska pisanek na ziemiach polskich pochodzą z X wieku. Odnaleziono je w trakcie wykopalisk prowadzonych w okolicach Opola i Wrocławia.

 Zdobienie jaj było znane Słowianom już wcześniej i zwyczaj ten został przeniesiony do chrześcijaństwa z obrządku pogańskiego. Barwne, kolorowe i bogato zdobione pisanki, zwane także kraszankami, byczkami czy malowankami, malowane kiedyś były tylko i wyłączne przez kobiety (kobieta malująca jajka nie mogła być w trakcie miesiączki), a cały ten proces był całkowicie niedostępny dla mężczyzn. 

Nie miał on nawet wstępu do pomieszczenia, w którym odbywał się ten rytuał. Jeśli zakaz ten został złamany, trzeba było rzucić szczyptę soli za siebie lub posypać nią jajka i wszystkie przybory używane do zdobienia. Następnie należało wypowiedzieć formułkę, mającą na celu odegnanie uroku:

„Sól tobie w oczach, kamień w zębach! Jak ziemia woskowi nie szkodzi, tak twoje oczy niech nie szkodzą pisankom!" 

 Gotową pisanką natomiast mężczyzna mógł bawić się ''w bitki". Uderzano wtedy jedną pisanką o drugą, a wygrywał ten, który zbił jajko przeciwnika. Zdobione jajeczka były także, wraz z orzechami i jabłkami, prezentem dla rodziny i najbliższych. Dawano je także żebrakom jako życzenie szczęścia. Jajka lub skorupki zakopywano pod węgły budowanych domów i rzucano w płomienie podczas pożaru. 

W pierwszy dzień Wielkanocy zakopywano jaja w ziemi i w ogrodzie, aby plon był urodzajny. Wodę, w której gotowano jajko na pisankę używano w wiejskiej kosmetyce. Bowiem miała ona dopomóc w zachowaniu urody i zdrowia. Jajo stosowano również w ludowej medycynie. Przy ich pomocy leczono postrzały, febrę, przeziębienie, gorączkę i żółtaczkę. Wierzono, że można przenieść chorobę na jajko, jeśli chory przez odpowiednio długi czas będzie trzymał je w dłoni i uważnie się w nie wpatrywał. Następnie należało wynieść jajo z domu i obejścia, najlepiej na rozstajne drogi, i tam je porzucić. Nigdy więc nie podnoszono jajek znalezionych w polu lub na drodze, aby nie przynieść choroby do domu  

 Na koniec krótki tekst dla was:

„Farbują jaja w brezylii czerwonej i sinej, w odwarze z łupin cebuli, z kory dzikiej jabłoni, listków kwiatu malwy, kory olszowej, z robaczków czerwcem zwanych, w szafranie, krokoszu i tak dalej. Rysują jajko rozpuszczonym woskiem, aby farba miejsc powoskowanych nie pokryła. Rysowanie zowią pisaniem, stąd nazwa pisanki, tak jak dawnych dzbanów pisanych (...). Upowszechnione desenie mają swe nazwy od wzorów i podobieństw, rysują więc w gałązki, w drabinki, w wiatraczki, w jabłuszka, w serduszka, w kurze łapki... Jako narzędzi do pisania używają szpilek, igieł, kozików, szydeł, słomek i drewienek.''

Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska