Sefiller

-DÖRDÜNCÜ KİTAP-

ABC Dostları

I

TARİHE GEÇMESİNE RAMAK KALAN BİR GRUP

Görünüşte durgun geçen o devirde, ortalıkta belli belirsiz bir devrim ürpertisi dolaşıyordu. 89'un, 92'nin derinliklerinden dönüp gelen esintiler vardı havada. Gençlik, tabir mazur görülsün, buluğa ermek üzereydi. İnsanlar hemen hiç farkında olmadan, zamanın akışıyla değişmekteydiler. Saatin kadranı üstünde yürüyen ibreler, ruhların içinde de yürür. Herkes ileriye doğru atacağı adımı atıyordu. Kralcılar liberal oluyor, liberaller demokratlaşıyorlardı. Binlerce cezirle karışıp bulanan bir deniz kabarması gibiydi bu. Cezirlerin özelliği karışımlar meydana getirmektir. Pek garip fikir bileşimleri doğuyordu bu yüzden. Hem Napolyon'a hem de özgürlüğe tapılıyordu. Biz burada tarihten söz ediyoruz. O devrin seraplarıydı bunlar. Fikirler de çeşitli aşamalardan geçerler. Acayip bir tarz olan Voltaireci kralcılığın, acayiplikte ondan aşağı kalmayan bir benzeri ortaya çıktı: Bonapartist Liberalizm.

Başka düşünce grupları daha ciddiydiler. Oralarda prensipler araştırılıyordu, hukukla bağlantılar kuruluyordu. Mutlağa karşı yakıcı bir ilgi duyulmakta, sonsuz realizasyon şekilleri öngörülmekteydi. Mutlak, sağlamlığı dolayısıyla, zihinleri göklere doğru iter ve onları sınırsızlığın içinde yüzdürür. Hiçbir şey dogma kadar hayal yavrulatıcı değildir. Ve hiçbir şey hayal kadar gelecek doğurucu olamaz. Bugün ütopya olan, yarın et ve kemik olur.

İlerici fikirler çift yüzlüydüler. Bir esrar başlangıcı "kurulu düzen"i tehdit etmekteydi. Buna karşılık kurulu düzen de kuşkucu ve sessizdi. En birinci devrim belirtisi. İktidarın art düşüncesi onu yıkmak için kazılan lağımda halkın art düşüncesiyle karşılaşır. Ayaklanmaların kuluçka devri, hükümet darbelerinin tasarlanma süresine karşılık gelir.

O tarihte Fransa'da henüz Almanların Tugenbund'u, İtalyanların Carbonari'si gibi geniş yeraltı örgütleri yoktu. Fakat şurada burada karanlık oyuklar dallanıp budaklanmaktaydı. Aix'de Cougourde yavaş yavaş şekilleniyordu; Paris'te bu çeşit gizli örgütler arasında özellikle ABC Dostları Derneği bulunuyordu.

Neydi bu ABC Dostları? Görünüşte amacı çocukların eğitilmesi, gerçekte ise büyüklerin yetiştirilmesi olan bir dernek.

Kendilerini ABC Dostları olarak ilan ediyorlardı. Abaisse halktı. Onu kalkındırmak istiyorlardı. Bu kelime oyunuyla alay etmek hata olur. Kelime oyunları siyasette bazen önemlidirler. Mesela: Narses'i ordu kumandanı yapan Castratus ad castra; Barbari et Barberini; Fueros y Fuegos; Tu es Petrus et süper hane petram, vs. vs.

ABC Dostları pek kalabalık değillerdi. Embriyon halinde bir gizli dernekti bu. Kumpas toplulukları kahraman yetiş tir ebilseydi, buna bir kumpas topluluğu diyebilirdik. Bunlar Paris'te iki yerde toplanıyorlardı: Les Halleş yakınlarında, daha sonra sözünü edeceğimiz Corinthe adlı bir meyhanede ve bir de Pantheon yakınlarında, Saint-Michel Meydanı'nda, bugün yıkılmış olan le cafè Musain adlı küçük bir kahvehanede. Bu buluşma yerlerinden birincisi işçilere, İkincisi de öğrencilere yakındı.

ABC Dostları'nın olağan gizli toplantıları Musain'in arka odalarından birinde yapılıyordu. Kahvehaneden oldukça uzakta olan ve çok uzun bir koridorla ona bağlanan bu odanın iki penceresi ve gizli bir merdivenle küçük Gres Sokağı'na açılan bir çıkışı vardı. Orada sigara ve içki içiyor, oyun oynuyor, gülüyorlardı. Orada her şeyi çok yüksek sesle, başka bir şeyiyse alçak sesle konuşuyorlardı. Duvarda, bir polis ajanının kuşkusunu uyandırmaya yetecek bir ipucu olan, eski bir cumhuriyet devri Fransası haritası çiviliydi.

ABC Dostları'nın çoğu öğrenciydi. Bunlar bazı işçilerle samimi bir ittifak içindeydiler, İşte belli başlılarının adları (bir ölçüde tarihin malı olmuşlardır): Enjolras, Combeferre, Jean Prouvaire, Feuilly, Courfeyrac, Bahorel, Lesgle ya da Laigle, Joly, Grantaire.