Sa Dulo ng Huling Bus

Chapter 6: Dulo ng Sketchpad

Dalawang linggo pagkatapos ng huling gabi.

Wala na si Eli.

Pero hindi rin siya ganap na nawala.

Araw-araw, habang nakaupo si Rafa sa parehong bench sa terminal, pakiramdam niya'y naroon pa rin si Eli. Hindi sa pisikal na anyo—wala na ang malamig na simoy na dala nito, wala na ang aninong minsang naupo sa tabi niya. Pero nandoon sa alaala, sa katahimikan ng hatinggabi, sa huni ng bus na dumarating pero hindi niya sinasakyan.

Nandoon si Eli sa mga pahina ng kanyang bagong sketchpad.

Sa bawat guhit, pilit niyang hinuhuli ang ekspresyon ng mata ni Eli. Paano ba iguhit ang lungkot na may kasamang ginhawa? O ang ngiting puno ng pangungulila?

Sa simula, ang mga mukha ni Eli ay buo—malinaw, mabagal ang lapis. Pero habang lumilipas ang araw, napansin niyang mas nahihirapan siyang maalala ang itsura ni Eli. Unti-unti, tila binubura ng oras ang alaala.

Isang gabi, sinubukan niyang iguhit si Eli nang nakapikit. Pero ang lumabas ay sariling mukha niya—malungkot, at may hawak na sketchpad.

"Ba't ka nandito ulit?" tanong ni Ton, ang kaibigan niyang minsan na ring nakausap ni Rafa tungkol kay Eli.

"Kailangan ko lang ng hangin."

"Still him?" tanong nito, hindi na kailangang banggitin ang pangalan.

Tumango si Rafa.

"Hindi ka pa rin makabitaw?"

Napaisip si Rafa. "Hindi ko alam kung kailangan ko pang bitawan. Kasi... hindi naman siya isang sakit. Isa siyang alaala."

Tahimik si Ton. Pagkatapos ay tinapik siya sa balikat.

"Just don't forget to live."

Dumaan ang mga araw.

Pumasok ulit si Rafa sa klase. Nagpakita sa mga gallery. Nagpakita ng bagong series: "Mga Lumingon sa Dulo." Isang koleksyon ng mga guhit ng tao sa terminal—lahat nakatalikod, lahat tila may hinihintay.

Ang centerpiece ng exhibit?

Isang sketch ng bench. Walang tao. Pero sa anino sa ilalim, may dalawang paa—nakasapatos, parang hindi umaangat sa lupa. Walang mukha. Walang pangalan. Pero kung titingnan nang maigi, makikita sa bandang gilid ng sketchpad ang mahinang sulat: "Eli."

Isang gabi, sa parehong bench, 11:57 PM.

Tahimik ang paligid. Walang masyadong tao. Nakapikit si Rafa. Huminga nang malalim.

Hindi niya alam kung may darating pa. Hindi na siya umaasa. Pero hindi rin siya umaalis.

"Alam mo, kung naririnig mo pa 'ko..." bulong niya, "...salamat."

"Salamat kasi tinuro mo sa akin kung paano mahalin, kahit walang katiyakan. Salamat kasi pinili mong manatili, kahit panandalian lang. Salamat kasi pinaramdam mong totoo ka—at totoo rin ako."

Sa sandaling iyon, humangin. Hindi malamig, hindi rin mainit. Basta, sakto lang.

At sa isang iglap, tila may tumabi sa kanya.

Walang tunog. Walang salita. Pero nandoon.

Naramdaman niya.

Hindi multo. Hindi tao. Hindi alaala.

Kundi isang presensya.

Tiningnan niya ang kaliwang bahagi ng bench—wala namang tao.

Pero ngumiti siya.

At saka muling binuksan ang sketchpad.

Ilang taon ang lumipas.

Naging kilalang visual artist si Rafa. Sa bawat exhibit niya, may laging isa o dalawang sketch na tila hindi umaayon sa theme. Palaging may bench. Palaging may anino. Palaging may hangin.

At sa mga sulok ng mga sketch na 'yon, may tatlong letra lang:

"E-L-I."

(Epilogue Snippet Tease:)

Isang batang estudyante sa Fine Arts, habang binabasa ang lumang sketchpad na ipinamana ng prof nila—si Rafa—ay napatigil sa isang pahina.

"Prof, sino po si Eli?"

Ngumiti lang si Rafa.

"Isang kwento sa dulo ng huling bus. Isang taong nagpapaalala na minsan, kahit ang mga hindi nananatili, sila ang nagbibigay ng dahilan para manatili ka."