1 "Ey, zorunlu olduğu için değil,
ilk yaratılarını daha sevdiği için
göklerde oturan Babamız,
4 her canlı saygıyla anmalı
adını, şanını, ayrıca
gönül borcu duymalı tatlı buharına.
7 Ülkenin esenliği bize de ulaşmalı,
ulaşmayacak olursa, olanca çabamıza
karşın erişemeyiz biz ona.
10 Meleklerin Hosanna söyleyerek isteklerini
sana sunmaları gibi,
insanlar da sunmalı isteklerini.
13 Bugün de bize günlük ekmeğimizi ver,
vermezsen eğer, geriye giderler
bu çetin çölde ilerlemek isteyenler.
16 Nasıl bağışlıyorsak biz, bize
kötülük yapan herkesi, sen de iyiliğinle
bağışla bizi, bakmadan değerimize.
19 Kolayca boyun eğen erdemimizi
sınamaya kalkma eski düşmanımıza karşı,
ama aklımızı çelen o düşmandan kurtar bizi.
22 Sevgili efendimiz, kendimiz için etmiyoruz
bu duayı, çünkü duaya gereksinme duymuyoruz,
bu dua arkada kalanlar için."
25 Kendileri ve bizler için böyle
iyi dilekler dile getiren bu gölgeler,
ancak düşlerde görülen yükler
28 altında ezilerek yürüyorlardı, döne döne
ilk çıkıntı boyunca, bezgin ve bitkin,
dünya pisliklerinden arınmak için.
31 Eğer orada hep dua ediliyorsa bizim için,
istekleri iyi bir kökten gelenler
burada neler demeli, etmeli onlar için?
34 Buraya getirdikleri lekeleri yıkamalarına
yardımcı olmalı, yıldızlı yuvarlara,
arınıp, hafifleyip de çıkmaları için.
37 "Umarım, adalet ve sevgi hafifletir de
birazdan sırtınızı, çırparsınız sizi gönlünüzce
yükseltecek kanatlarınızı;
40 merdivene giden en kısa yol hangisiyse
gösterin bize; geçit sayısı birle sınırlı değilse,
hangisi dik değil, söyleyin bize;
43 çünkü benimle birlikte gelen, ne denli istese,
yine de zorlanıyor yokuş yukarı gitmede
büründüğü Âdem eti nedeniyle."
46 Peşinden gittiğim kişinin söylediği
bu sözlere yanıt veren sözcükleri,
kimin söylediği belli değildi;
49 ama şöyle diyordu biri: "Sağ kenara
gelin bizimle, bir canlının geçebileceği
geçiti bulacaksınız orada.
52 Gururlu boynumu ezen ve beni
yüzümü yere eğmeye zorlayan
taş engellemeseydi eğer, hâlâ yaşayan,
55 ama adını vermeyen şu adama
bakardım, tanıyor muyum diye,
bir de, sırtımdaki yüke acısın diye.
58 Latinim ben, babam ünlü bir Toscana'lı:
Guiglielmo Aldobrandesco babamın adı;
bilmem duymuş muydunuz bu adı?
61 Atalarımın soylu kanı, şanlı başarıları
öyle kurumlu kıldı ki beni,
ortak anamızı düşünmeden, küçük gördüm
64 insanları, Siena'lıların bildiği,
Campagnatico'lu çocukların bile bildiği
gibi bu yüzden oldu ölümüm.
67 Adım Omberto: bana zarar vermekle yetinmedi
kurum, bütün yakınlarım da aynı çileyi
çekti aynı neden yüzünden.
70 Bu nedenle taşıyorum burada bu yükü, yaşarken
hoşnut edemediğim Tanrı'yı hoşnut edinceye dek
ölüler ülkesinde, bu eziyet sürecek."
73 Başımı öne eğmiştim onu dinlerken,
içlerinden biri, konuşan değil başka biri,
taşıdığı yükün etkisiyle sendeledi,
76 beni görüp tanıdı, bana seslendi,
iki büklüm onlara eşlik etmekte olan benden
ayırmıyordu hiç gözlerini.
79 Dedim ki: "Agobbio'ya onur getiren,
Parislilerin minyatür dedikleri sanata onur veren
Oderisi değil misin sen?"
82 "Kardeş, Franco Bolognesi'nin fırçasının değdiği
kâğıtlar daha güleryüzlü şimdi" dedi;
"artık onurun çoğu onun, azı benim.
85 Yaşarken böyle saygılı olmayı bilemedim,
çünkü büyük bir üstünlük hırsı
olanca benliğimi sarmıştı.
88 Burada ödeniyor bu tutkunun cezası,
günah işlenilen yerde Tanrı'ya dönmeseydim,
inan buraya bile gelemezdim.
91 Ey insan yeteneğinin gelgeç başarısı!
Ne kısa süreli, doruklarınızın yeşili,
peşinden gelmezse eğer fırtınalı günler!
94 Cimabue resmin ustası bilirdi kendini,
oysa artık ünü karardı
Giotto aldı şimdi onun yerini.
97 Guido diye biri de, dilin onurunu aldı
adaşının elinden; ama ikisini de yerinden edecek kişi
şimdiden dünyaya gelmiştir belki.
100 Dünyada ün denilen, tıpkı bir esinti,
bir o yandan eser, bir bu yandan gelir,
yönü değiştikçe adı da değişir.
103 Ana baba demeyi öğrenmeden ölecek yerde,
yaşlanıp da ayrılırsan bedeninden,
ünün daha mı büyük olur bin yıl geçmeden?
106 Bin yıl dediğin, sonsuzluk ölçeğinde,
eşittir gökyüzünün en ağır dairesinde
göz açıp kapayıncaya dek geçen süreye.
109 Önümde ağır adımlar atanın,
dillerden düşmezdi adı Toscana'da,
şimdi adını mırıldanan yok Siena'da;
112 senyörüydü oranın, bugün ne denli alçaksa,
o günlerde o denli görkemli Floransa'nın
öfkesi üstüne boşaldığında.
115 Sizin ününüzün rengi tıpkı ot rengi,
bir koyulaşır, bir açılır, topraktan çıkaran kişi
soldurur yine bu rengi."
118 Dedim ki: "Doğru sözlerin yüreğimi
rahatlattı, içindeki irini boşalttı,
peki, az önce sözünü ettiğin kimdi?"
121 "Adı Provenzan Salvani" diye yanıt verdi;
"burada bulunmasının nedeni
Siena'yı avucunun içine almayı düşlemesi.
124 Dinlenmeden böyle yürümekte, öldü öleli;
yeryüzününde kendini çok beğenenler
bedelini burada böyle ödemekteler."
127 Dedim ki: "Yaşamının sonunda
pişmanlık duyan bir ruh, dua edenler
kendisine yardımcı olmadıkça,
130 yaşadığı süreye eşit bir süre
aşağıda beklemek zorundaysa,
kim izin verdi onun buraya gelmesine?"
133 Dedi ki: "Saygın bir yaşam sürerken keyfince,
bir yana bıraktı utanmayı,
Campo di Siena'da kendini ortaya attı,
136 Charles'ın zindanında çürüyen arkadaşını
kurtarmak için, hiç gocunmadı,
dilencilik yapmayı göze aldı.
139 Artık susuyorum; sözlerimin üstü kapalı,
ama çok geçmeden, yanındakiler
sağlayacak anlamanı.
142 Ona sınırlarımızı, bu davranışı açtı."
NOTLAR
2/ İlk yaratılarını = göklerle melekleri.
3/ Babamız = Tanrı.
6/ Buharına = kutsal ruh; bu dizelerde Hıristiyanlığın üçlem (teslis) ilkesine değiniliyor: şanını (baba), adını (oğul), buharını (kutsal ruh).
10/ Hosanna = koru bizi (İbranice); bir ilahinin ilk sözcüğü; Bkz Araf XXIX(51).
13/ Günlük ekmeğimizi ver = ruhumuzu doyur.
20/ Eski düşmanımıza karşı = şeytana karşı.
22/ Sevgili efendimiz = Tanrı.
23/ Gereksinme duymuyoruz = artık şeytana uymaları söz konusu değildir.
24/ Arkada kalanlar = canlılar.
25/ Bizler = insanlar.
31/ Orada = Araf'ta.
32/ İyi bir kökten gelenler = Tanrı'nın bağışladıkları.
34/ Buraya getirdikleri = dünyadan.
35/ Yıldızlı yuvarlara = yıldızlara.
45/ Âdem eti nedeniyle = ağırlığı nedeniyle.
46/ Peşinden gittiğim kişinin = Vergilius'un.
58/ Latinim ben = İtalyanım.
59/ Guiglielmo Aldobrandesco = Toscana'nın en güçlü senyörlerinden (Siena) biri ve burada konuşan Omberto'nun babası.
60/ Duymuş muydunuz bu adı = alçakgöniillük göstergesi bir soru, çünkü Aldobrandesco çok ünlü bir kişiydi.
67/ Omberto = Omberto Aldobrandesco; 1259'da Campagnatico'da Siena'lılarca öldürülmüştür.
79/ Agobbio = Umbria'daki Gubbio kasabası; Romalılar Eugubium derdi.
81/Oderisi = XIII. yüzyıl sonlarının, en önemli minyatür sanatçılarından biri; Bologna okulundandır; onun da, Franco Bolognesi'nin de yapıtları günümüze ulaşmamıştır.
82/ Franco Bolognesi = Oderisi'nin öğrencisi minyatür sanatçısı; Dante'nin küçük bir sanat dalı sayılan minyatürü ele alarak, çok ünlü olmayan sanatçıları örnek vermesi ilginçtir; küçük sanatçıyla büyük tutku arasındaki bağlantıyı vurgulamak istemiş olabilir.
89/ Günah işlenilen yerde = yaşarken.
90/ Buraya bile gelemezdim = Cehennem'de olurdum.
93/ Fırtınalı günler = gerileme dönemi; gerileme dönemi bir önceki dönemin değerini ortaya çıkartır.
94/ Cimabue = XIII. yüzyılın en önemli ressamlarından (1240-1302).
96/ Giotto = XIII. yüzyılın en önemli ressamlarından (1267-1337); Dante'nin de portresini yapmıştır.
97/ Guido = şair Guido Cavalcanti; Dante'nin arkadaşı; Bkz Cehennem X(63).
98/ Adaşının = şair Guido Guinizelli.
98/ Yerinden edecek kişi = Dante kendisini vurguluyor olabilir.
107/ Gökyüzünün en ağır dairesi = yıldızların bulunduğu daire; yüz yılda bir derece döndüğüne inanılıyordu.
109/ Önümde ağır adımlar atan = Provenzano Salvani; 1260'da yapılan Montaperti savaşında Siena'lılartn başındaydı; daha sonra Colle di Val d'Elsa savaşında (1269) Fioransalıların eline düşmüş, başı kesilerek öldürülmüştür; Bkz Cehennem X (88).
113/ Floransa'nın öfkesi = Montaperti savaşı.
116/ Bir koyulaşır bir açılır = güneşin otları sarartması gibi, insanın ünü de azalır; Dante sık sık Tanrı ile güneş arasında koşutluk kurar.
119/ İçindeki irini = kurumluluğu.
123/ Avucunun içine almayı düşlemesi = tek başına egemen olmak istemesi.
131/ Aşağıda = Araf'ın giriş bölümünde.
132/ Buraya gelmesine = Salvani
1269'da öldüğüne göre, ölümünden bu yana 31 yıl geçmiştir, yaşadığı süre boyunca aşağıda beklemeden buraya gelmiştir.
136/ Charles = Charles d'Anjou.
138/ Dilencilik yapmayı göze aldı = Salvani'nin Vinea (ya da Mino dai Mini) adlı arkadaşı Tagliacozzo savaşında Charles d'Anjou'nun eline düşünce, Salvani arkadaşının kurtulması için Siena meydanında halktan kurtarmalık parası toplar.
141/ Sağlayacaklar anlamanı = yanındakiler (Floransalılar) seni sürgün edince, Salvani'nin çektiklerini sen de yaşayacaksın.
142/ Bu davranışı = alçakgönüllü davranarak para toplaması.