1 Bastıran uykuyu büyük bir gürültü
götürdü başımdan, zorla uyandırılan biri
gibi silkindim kendime geldim;
4 ayağa kalkıp, dinlenmiş gözlerimi
çevremde gezdirdim,
anlamak için bulunduğum yeri.
7 Sonu gelmez iniltilerin yükseldiği
acılı uçurum vadisi
yanıbaşımda duruyordu.
10 Karanlıktı, derindi içi,
öyle bir sis vardı ki,
dibine bakınca bir şey seçilmiyordu.
13 Yüzü sararan ozan: "Şimdi
karanlıklar dünyasına iniyoruz" dedi.
"Ben önden gideceğim, peşimden geleceksin sen."
16 Yüzünün rengini görünce dedim ki:
"Nasıl gelirim, korkularıma su serpen
sen bile ürkersen?"
19 Dedi ki: "Yüzüme vuranı korku sanma,
aşağıdaki insanların durumuna
duyduğum acıma.
22 Haydi yürü, yolumuz uzun, gelmez oyalanmaya."
Bunları dedi yürüdü, uçurumun çevrelediği
ilk daireye soktu beni.
25 Burada kulağıma gelenler hıçkırık değildi,
duyduğum, sonu olmayan havayı
titreştiren iç çekişleriydi;
28 çocuklu, kadınlı, erkekli
kalabalık kümelerin işkence görmeden
çektikleri acının sesleriydi.
31 İyi yürekli usta dedi ki:
"Niçin sormuyorsun gördüğün ruhların sahiplerini?
Gitmeden daha ileri, bil ki bunlar günahkâr değil,
34 erdemleri var, ama yeterli değil,
çünkü senin inancının da giriş kapısı
vaftizden yoksun kalmışlar;
37 Hıristiyanlıktan önce yaşamışlar,
ama Tanrı'ya gerektiği gibi tapınmamışlar:
40 Onlardan biriyim ben de.
Bu yüzden yitiğiz biz,
başka bir suçtan değil, tek cezamız
umutsuz bir özlemle birlikte yaşamamız."
43 Dediklerini dinleyince, büyük bir acı doldu içime
çünkü Limbus'ta sallantıda olanların içinde
değerli insanların bulunduğunu anlamıştım.
46 " Ustam, efendim söyle bana"
diye söze girdim, sarılmak amacıyla
her hatayı alt eden o inanca:
49 "kendisinin ya da başkasının çabasıyla
buradan çıkıp da kutsanan biri var mı?"
Üstü kapalı sözlerimi anlamıştı,
52 yanıt verdi: " Buraya yeni gelmiştim ki,
başına zafer tacı giymiş güçlü biri
de buralara indi.
55 İlk atasının, onun oğlu Habil'in, Nuh'un,
yasa koyucu uysal Musa'nın,
İbrahim peygamberle kral Davut'un,
58 İsrail'le babasının ve çocuklarının,
ve daha birçoklarının,
ve uğrunda onca şeye katlandığı
61 Rachele'nin gölgelerini cennetlik kıldı.
Şunu da bilmeni isterim ki,
daha önce hiçbir ruh kurtulabilmiş değildi."
64 O konuşurken yürümeyi sürdürüyorduk,
ormanın içinden geçiyorduk,
yoğun orman ruhlardan oluşuyordu, dediğim gibi.
67 Uyuyakaldığım yerden çok uzaklaşmamıştık ki,
gölgeler içinde bir yarı küreyi
aydınlatan bir ışık belirdi.
70 Oldukça uzaktaydık daha, ama
yine de saygın kişilerin
bulunduğunu seçebiliyordum orada.
73 "Sen ki onurusun sanatın, bilimin,
ötekilerden ayrı tutulan, bunca
onurlandırılan bunlar kim?" Dedi ki:
76 "Ayrıcalıklı konumlarının nedeni
senin dünyanda hâlâ
yankılanmakta olan ünleri."
79 Bu sırada bir ses işitildi:
"Saygılar sunalım yüce ozana,
bizden ayrılan gölgesi geri geldi."
82 Ses kesildi, ortalık sessizleşti,
dört iri gölge ilerledi,
yüzlerinde hüzün de, sevinç de yoktu sanki.
85 İyi yürekli usta söze girdi:
" Elinde kılıcı ötekilerin önünde
krallar gibi yürüyene
88 iyi bak: ozanlar ozanı Homeros;
ardından gelen taşlamacı Horatius;
üçüncüsü Ovidius, sonuncusu Lucanus.
91 Az önceki sesin dediklerini
her biri hak ettiği için benim gibi,
yerinde davranıyor, yüceltiyorlar beni."
94 Kartallar gibi arkadaşlarının üstünde
uçan bu yüce ozanın yolundan gidenleri
birlikte gördüm böylece.
97 Bir süre aralarında söyleştiler,
sonra bana dönüp selam verdiler,
ustam bu davranışa gülümsedi;
100 beni daha da onurlandırdılar,
çünkü aralarına çağırdılar,
bilgeler topluluğunun altıncısı kıldılar.
103 Işığın yanına gittik, o sırada gerekli,
ama şimdi söylenmesi gerekli
olmayan şeylerden söz ettik.
106 Soylu bir şatonun önüne geldik,
yedi kat yüksek duvarla çevrili,
şatoyu güzel bir akarsu koruyordu.
109 Akarsuyun üstünden kuru toprakmış gibi geçtik,
yedi kapıdan girip bilgelerle birlikte,
çimeni taze bitmiş bir çayıra geldik.
112 Burada ciddi bakışlı, durgun insanlar vardı,
bilgili oldukları anlaşılıyor, az konuşuyorlardı
kulakları okşayan bir sesle.
115 Bir kenara çekildik biz de,
herkesi görebileceğimiz açıklık,
aydınlık, yüksek bir yerde durakladık.
118 Karşıdaki yemyeşil çayırda duran
yüce ruhları gösterdiler bize,
büyük bir coşku doldu içime onları görünce.
121 Elektra'yı gördüm arkadaşlarıyla birlikte,
Hektor'u, Aieneias'ı, bir de
silahı alev alev gözleri Caesar'ı tanıdım içlerinde.
124 Cammilla'yı, Penthesileia'yı gördüm,
bir başka köşede de, kızı Lavinia ile birlikte
oturan kral Latinus'u.
127 Tarquinius'u kovan Brutus'u,
Lucretia'yı, Iulia'yı, Marcia'yı, Cornelia'yı
ve tek başına bir kenarda duran Salahaddin'i gördüm.
130 Biraz daha kaldırınca gözlerimi,
bilginlerin en bilginini
filozoflar arasında oturur gördüm.
133 Herkes ona bakıyordu, herkes saygı sunuyordu:
Sokrates'le Platon'u gördüm orada,
ötekilerin önünde, daha yakın oturuyorlardı ona.
136 Dünya'yı rastlantıya bağlayan Demokritos'u,
Diogenes'i, Anaksagoras'ı, Tales'i,
Empedokles'i, Herakleitos'u, bir de Zenon'u gördüm.
139 Bitkilerin özelliklerini inceleyeni de gördüm,
Dioskorides demek istiyorum; Orfeus'u,
Tullius'u, Linus'u, ahlakçı Seneca'yı da gördüm;
142 geometrici Euklides ile Ptolemaios'u,
Hippokrates'i, İbni Sina'yı, Galienos'u,
büyük yorumcu İbni Rüşt'ü gördüm.
145 Hepsinin adını birer birer sayamam,
anlatacağım çok şey var daha,
çoğu kez söz yetmiyor olaylara.
148 Altı kişilik topluluk ikiye indi,
bilge rehberim bir başka yola götürdü beni,
dinginlikten çıkıp titreşen havaya girdik:
151 ışığı hiç olmayan bir yere geldik.
NOTLAR
13/Ozan = Vergilius.
15/ Ben önden gideceğim, peşimden geleceksin sen = ben senin ustanım, sen benim öğrencim olacaksın anlamına; (insan, günahlarının sonuçlarını değerlendirirken bir yol göstericiye gereksinme duyar.)
24/ İlk daire = Cehennem'in Limbus adı verilen ilk dairesi; burada değerli insanlar bulunur, ancak vaftiz olmamışlardır.
31/Usta = Vergilius.
36/ Vaftiz = Hıristiyan dininde bireyin Hıristiyan toplumuna katılmasını sağlayan kutsal işlem.
37/ Hıristiyanlıktan önce = İsa'dan önce.
38/ Tapınmamışlar = İsa'ya inanmayanlar.
40/ Bu yüzden = vaftiz olmadığımız ve İsa'ya inanmadığımız için.
49/ Bir başkası = İsa.
52/ Gelmiştim ki = Vergilius İÖ 19 yılında ölmüştür; İsa kimi ruhları kurtarmak için .33 yılında Cehennem'e indiğinde, Vergilius 52 yıldır orada bulunmaktaydı.
53/ Güçlü biri = İsa.
55/ İlk ata = Adem.
56/ Yasa koyucu uysal Musa = Musa Tanrı'nın emirlerine uygun yasalar koymuştu.
57/ Davut = Davut peygamber.
58/ İsrail = Yakup peygamber.
60/ Onca şeye katlandığı = Yakup peygamber Rachele'yi alabilmek için tam on dört yıl kızın babasının yanında çalışmıştır.
61/ Rachele = Yakup peygamberin ikinci karısı (Raşel)
63/ Kurtulabilmiş değildi " Hıristiyan inancına göre ancak İsa'nın ölümünden sonra ruhların kurtuluşu başlar.
69/ Işık = Limbus'un üst bölümünün karanlık olmasına karşılık, insanlığa katkısı bulunmuş ünlü kişilerin yer aldıkları alt bölüm aydınlıktır.
80/ Ozan = Vergilius
85/ Usta = Vergilius
88/ Homeros = Yunan destan şairi (İÖ IX. yy), llyada ve Odysseia adlı destanların yazan.
89/ Horatius = Quintus Horatius Flaccus; Latin şair (İ.Ö I. yy); Dante taşlamacı olarak nitelese de, lirik şiirleriyle tanınır.
90/ Ovidius = Publius Ovidius Naso;Latin şair (İ.Ö I. yy).
90/ Lucanus = Anneus Lucanus; Latin şair (I. yy).
93/ Yerinde davranıyor = şiiri övmekle.
95/ Yüce ozan = Homeros.
99/ Ustam = Vergilius.
102/ Altıncısı kıldılar = Dante ken- dişini de klasik şiir ustalarıyla eşdeğer tutuyor.
104/ Şimdi söylenmesi gerekli olmayan = altı kişi arasında geçen şiirle ilgili konuşmalar.
106/ Şato = insanlığa katkıda bulunmuş olanların oturdukları bu şato, insan aklının ürünü felsefeyi simgeliyor; yedi duvar felsefenin yedi bölümünü simgeliyor; akarsu da buraya girme hakkı olmayanların girişini engelliyor.
121/ Elektra = Troya'nın kurucusu Dardanus'un anası.
122/ Hektor = Troya kralı Priamos'un oğlu; Troya savunmasının kahramanı
122/ Aeineias = Bkz Cehennem 11(31).
123/ Caesar = Bkz Cehennem 1(70).
124/ Cammilla = Bkz Cehennem 1(106).
124/ Penthesileia = Amazon kraliçesi; Ares'in kızı; Troyalılarla birlikte savaşırken Akhilleus tarafından öldürülmüştür.
126/ Latinus = Latinlerin ilk kralı.
127/ Brutus = baskıcı bir yönetim kuran Roma kralı Tarquinius'u tahttan indirerek sürgüne göndermiştir (İÖ VI.yy)
128/ Lucretia = Sextus Tarquinius tarafından tecavüze uğrayınca canına kıyan Romalı kadın.
128/ Iulia = Caesar'ın kızı ve Pompeius'un karısı.
128/ Marcia = Utica'lı Cato'nun karısı
128/ Cornelia = Scipio Africanus'un kızı, Graccus'ların anası.
129/ Salahaddin = Eyyubi devletinin kurucusu; 1174-1193 yılları arasında krallık yapmış, Kudüs'ü Haçlıların elinden kurtarmıştır; Limbus'ta yer alan tek Müslümandır.
130/ Biraz daha kaldırınca gözlerimi = filozoflar daha yüksek bir yerde bulundukları için Dante gözlerini kaldırmak zorunda kalmıştır.
131/ Bilginlerin en bilgini = Aristoteles (İÖ IV. yy); Aristoteles Dante'nin gözünde bilgiyi simgeler.
134/ Sokrates'le Platon = Dante 10 V. ve IV. yy'da yaşayan bu filozofları ahlak felsefesinin kurucuları sayıyordu. 136/ Demokritos = dünyanın atom denilen küçük parçacıklardan (ve bir rastlantı sonucu) oluştuğunu öne süren Yunan filozof (İÖ V. yy).
137/ Diogenes = büyük bir olasılıkla sinik filozof Diogenes (İÖ I. yy); bir fıçının içinde yatıp kalktığı, bir isteği olup olmadığını soran Büyük İskender'e "gölge etme başka ihsan istemem" dediği bilinir; Diyojen.
137/ Anaksagoras = Yunan filozof (İÖ V. yy).
137/ Tales = lyonyalı filozofların ilki; Miletlidir.
138/ Empedokles = Sicilvalı hekim ve filozof (İÖ V. yy); Cehennem'in on ikinci kantosunda Dante onun görüşlerine yer verir.
138/ Herakleitos = Efesli filozof.
138/ Zenon = stoacı filozof Zenon (İÖ I. yy) ya da Elea'lı Zenon (İÖ V.yy)-
140/ Dioskorides = şifalı bitkilerle ilgili bir kitap yazan Yunan hekim (I.yy)-
140/ Orfeus = Yunan mitolojisinde çalgısıyla hayvanları büyüleyen, ölümü bile alt eden ozan.
140/ Tullius = Marcus Tullius Cicero (İÖ I. yy); Dante' nin ilk gençliğin- den beri çok sevdiği Romalı yazar ve konuşmacı.
140/ Linus = Yunan mitolojisinin, Orfeus'la birlikte lirizmim simgesi ve kurucusu sayılan bir başka ozanı.
140/ Seneca = Romalı filozof (I. yy).
142/ Euklides = İskenderiyeli matematikçi (İÖ III. yy).
142/ Ptolemaios = İskenderiye yakınlarında doğan Yunan gökbilimci ve coğrafyacı (II. yy); dünyayı evrenin merkezi sayan kuramı ortaçağ gökbiliminin temelini oluşturmuştur; Dante de bu görüşü benimsemiştir.
143/ Hippokrates = tıp biliminin kurucusu sayılan Yunan hekim (İÖ V. yy).
143/ İbni Sina = ünlü İslam hekimi ve filozofu (X. yy); tıpla ilgili yapıtları Latinceye çevrilmiştir.
143/ Galienos = Bergamalı hekim (II. yv).
144/ İbni Rüşt = Aristoteles'in yapıtını yorumlayarak ortaçağ felsefesini ve bu arada Dante'yi etkilemiş olan İslam hekimi ve filozofu.
149/ Bilge rehberim = Vergilius.