GS Kenmerkende Aspecten (KA'S)

KA 27: Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd ... (§8.1)

... toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

Wat is De Verlichting?

Zelf nadenken

De meeste mensen in de 18e eeuw dachten dat kerkelijke rituelen effect hadden, zoals bidden of een optocht, om God gunstig te stemmen.

Voltaire vond in tegenstelling tot het volk dat de rituelen geen werking hadden, er was nl ook geen bewijs dat het wel werkte. Hij zocht naar bewijzen om zijn argumenten te ondersteunen. Hij gebruikte geen argumenten die waren berust op het geloof, tradities, of de ideeën van de klassieken. Hij vond het geloof dogmatisch, dat betekent dat iets zonder bewijs voor waarheid werd aangenomen en waar geen kritiek op mag worden geleverd.

Naarmate de tijd waren steeds meer mensen geïnteresseerd naar De Verlichting. Eerst de adel en welvarend man, daarna werd het ook een hobby van de gewone burgerij.

Kritiek op kerk en samenleving

Verlichte denkers dachten ook na over de invloed van de kerk op de samenleving. Er zou teveel onderdrukking, armoede en uitbuiting zijn in de samenleving. Een goed bestuur zou het welzijn van het volk verbeteren. Bij de opvoeding zouden kinderen opgevoed moeten worden tot verantwoordelijke en kritische burgers. Beter onderwijs en onderzoek zou leiden tot meer kennis, bv. over ziekten, wat de samenleving natuurlijk zou verbeteren. In de 18e eeuw waren veel denkers optimistisch over wat de mensheid zou kunnen bereiken.

Meningsverschillen

Maar de verlichte denkers waren het niet allemaal eens met elkaar, ze hadden andere visies over hoe de samenleving verbeterd kon worden.

Jean-Jacques Rousseau zag de duistere kant van de mens met gevaarlijke lusten en een vat vol emoties. Hij vond dat de ontwikkeling van het westen eerder een afwijking was, dat de wereld vroeger veel beter was.

Verlichte denkers debatteerden kritisch over veel verschillende onderwerpen waarbij hun meningen verschilden.

Belangrijke debatonderwerpen tussen verlichte denkers

God

De verlichte denkers kwamen er achter dat voor bijna alles een wetenschappelijke verklaring gevonden kon worden. Hierdoor werd de vraag of God wel bestond steeds interessanter. Volgens Voltaire was er te veel kwaad in de wereld om een optimistisch wereldbeeld te hebben. God had de wereld, de mens en en de natuurwetten.

Moraal

De verlichte denkers waren het wel met elkaar eens dat de religie niet zo'n grote invloed mocht hebben op de samenleving. De mensen moesten zelf hun verstand gebruiken en een moraal volgen die tot nut was voor de samenleving.

Politiek en staat

Over de politiek en staat ontstonden drie nieuwe ideeën:

Alle mensen moesten natuurlijke rechten hebben, zoals recht op leven, bezit en vrijheid. Dit werd bedacht door John Locke(Engels). Ook vond hij dat mensen hun rechten niet alleen konden beschermen, er moest een sociaal contract komen.

Rousseau(Frans) vond dat een regering niks anders was dan een uitvoerder van de gezamenlijke wil van burgers. De burgers kunnen hun macht altijd terugnemen. Dit wordt ook wel volkssoevereiniteit genoemd.Montesquieu(Frans) bedacht dat machtsmisbruik voorkomen kon worden door een scheiding van machten(trias politica). De wetgevende, uitvoerende en rechtgevende macht worden door verschillende groepen vervuld.

Rechtspraak

Verlichte denkers dachten ook na over het strafrecht, zoals de bekentenissen na een marteling, dat deze niet geldig verklaard konden worden. Dit werd dan ook verboden vanaf de 18e eeuw. Ook werden lijfstraffen verboden, omdat ze toch geen doel hadden.

Ontwikkeling van volken

Verlichte denkers kwamen erachter dat de meeste volken een religie hadden, waar een soort god in voorkwam. Het Christendom was volgens hen niet uniek. Zij vonden de andere religies niet minderwaardig aan het Christendom, dit heet cultuurrelativisme. Ze bedachten dat volken verschillende fases doorlopen. Volken buiten Europa waren 'Primitief' ontwikkeld, en het geloof binnen Europa was het verst ontwikkeld.