W „Oczami Azie" wpisu dziś nie będzie, bo jestem leniem śmierdzącym i nie chce mi się nic robić, a poza tym obmyślam plan przejęcia władzy nad światem razem z moją armią klonów. Tutaj jednak w sumie mogę machnąć jakiś luźny wpis... na przykład o tym, jak folklor ma się dziś.
Kiedy słyszymy słowo „folklor", przed oczami stają nam zapewne jakieś legendy, zespoły typu Jarzębina, ewentualnie grupy współczesnych rodzimowierców. Warto jednak zwrócić uwagę na pewną rzecz: większość z tych rzeczy to tylko odtwarzanie form folkloru z minionych lat. Wiele osób zapomina, że folklor nie jest żadnym systemem ustalonym dawno temu, sztywnym zbiorem elementów; jest to tak naprawdę pewien proces, folklor cały czas się zmienia, przekształca, dostosowuje. I wszyscy tworzymy go każdego dnia.
Wygrzebałam moje notatki z zajęć z folkloru. Na jednych z nich nasza wspaniała wykładowczyni, pani Grażynka (pozdrawiam panią Grażynkę!) wyjaśniła nam, czym tak naprawdę jest folklor i co wchodzi w jego skład. Jaka jest więc definicja folkloru? „Folklor to cały kompleks materialnej i duchowej kultury tworzonej przez lud (twórczość poetycka, muzyka, choreografia, taniec, rzemiosło artystyczne, tradycje, wierzenia, zwyczaje)". Warto zwrócić tu uwagę na słowa „tworzonej przez lud" – folklor bowiem to swego rodzaju „kultura niska", jak by to niektórzy nazwali, wywodząca się ze wsi i tylko tam funkcjonująca. Jeśli elementy folkloru przenikną do kultury wysokiej, stają się w pewien sposób modne (jak to było chociażby w romantyzmie), nie sprawiają, że kultura wysoka staje się folkowa – jest wtedy jedynie stylizowana na folk. Dlaczego? Tu kłaniają się cechy literackiej twórczości ludowej:
› anonimowość – twory kultury wysokiej, takie jak poematy czy sztuki teatralne zawsze mają określonego autora,
› zmienność – czyli nie mają jednolitej formy, ta sama historia może zostać przedstawiona w dosłownie każdej formie; z kulturą wysoką tak nie jest,
› ustny charakter – w kulturze wysokiej wszystko funkcjonuje przede wszystkim w formie pisanej,
› krótka forma – czyli monumentalne epopeje o wieśniaku Władku też odpadają,
› forma oparta na prostych i niezmiennych epitetach – to wykreśla wszelkie metafory i kwiecisty język, czyli rzeczy w kulturze wysokiej raczej powszechne,
› synkretyzm sztuk – najczęściej twory folkowe składają się więcej niż z jednego elementu; opowieści takie nierzadko są okraszone całą masą innych form, jakimiś tańcami, śpiewami, albo przynajmniej bardzo żywą gestykulacją, mającą dopełniać obraz tworzony przez słowa; sztywna recytacja ballady raczej średnio do tego pasuje,
› cyklizacja – w folklorze lubią powstawać całe cykle krótkich opowieści połączonych jednym elementem; w kulturze wysokiej zazwyczaj powstaje tylko jeden twór z danym motywem,
› kontaminacja – czyli zapożyczanie zewsząd nowych wątków albo wyrzucanie starych, a także wędrówka motywów; w kulturze wysokiej zwykle wszystko jest stałe.
Coś Wam zaświtało podczas czytania tych punktów? Nie? Już pędzę z pomocą.
Do dzisiejszego folkloru zaliczają się bowiem:
› wszelkie kawały – przyjrzyjmy się im: są zazwyczaj anonimowe, każdy ma przynajmniej kilka różnych wersji, zazwyczaj są przekazywane ustnie, są krótkie, mają bardzo prostą formę, mogą być przedstawiane zarówno w formie mówionej, jak i jako np. scenki, układają się w cykle (kawały o Jasiu, przychodzi baba do lekarza...), ich treść cały czas się zmienia (jak chociażby dość niedawno powstały cykl o Sebixach i Karynach). Spełniają wszystkie punkty i są jak najbardziej zaliczane do współczesnego folkloru,
› skoro były kawały, to pasują tu również wszelkie zagadki – też anonimowe, też mają wiele wersji, krótką formę, przekaz ustny, różne możliwości przedstawienia, również są cykliczne (choćby zagadki o japońskich nazwiskach, typu: jak nazywa się japoński piłkarz? Kiwa Jakotako) i bardzo zmienne,
› kolejną rzeczą są wszelkiego rodzaju przysłowia i powiedzenia. Nie będę tutaj analizować każdego punktu po kolei, ponieważ to jesteście w stanie zrobić samodzielnie, a ja, powtarzając w kółko to samo, zapewne bardzo szybko bym Was zanudziła,
› coś, co wszyscy znają i kochają: memy – czyli koty, cycki, Duda i Żyła,
› legendy miejskie – tutaj zatrzymajmy się na chwilkę, ponieważ nie każdy może wiedzieć, o co chodzi. Mowa tu o legendach miejskich w rozumieniu jakichś głupich opowieści powtarzanych przez ludzi lokalnie, nierzadko po to, by nastraszyć dzieci. W mojej okolicy taką najpopularniejszą legendą miejską była opowieść o chłopaku, który przez przypadek wepchnął sobie do ucha żywą muchę i chodził tak z nią przez parę tygodni, a ona cały czas mu w tym uchu bzyczała. Paskudne, nie? ;) Do tego typu legend miejskich będą zaliczały się również wszelkie opowieści o nawiedzonych miejscach, czasem (ale to już w skrajnych przypadkach) plotki na temat niektórych osób,
› creepypasty,
› baśnie – również te stare, tradycyjne, funkcjonują w folklorze do dziś. Należy jednak pamiętać, że cały czas powstają nowe. Chociażby taki Disney – bajki z disnejowskich serii tak naprawdę stały się elementem folkloru globalnej wioski,
› disco polo – tutaj można się zastanowić, dlaczego to również się wpisuje, skoro nie spełnia punktu dotyczącego anonimowości. Pamiętajmy jednak, że wcześniejsze punkty odnosiły się do literatury ludowej, zaś disco polo to muzyka, a muzyka folk rządzi się własnymi prawami. Disco polo to gatunek głęboko zakorzeniony w wiejskiej mentalności, znany powszechnie, łatwy do stworzenia, monotematyczny, nieskomplikowany ani pod względem muzyki, ani tekstu. Dlatego też smutna prawda jest taka, że Zenek Martyniuk jest sto razy bardziej folkowy niż ci wszyscy biegający w zbrojach po lesie folk metalowcy.
Macie jakieś własne propozycje, co można dopisać do tej listy współczesnego folku? Piszcie! :D A na koniec jeden z bardziej folkowych obrazków, jaki znalazłam XD
Ups! Ten obraz nie jest zgodny z naszymi wytycznymi. Aby kontynuować, spróbuj go usunąć lub użyć innego.
