U źródła

Bogowie #2 - Łada i rodzanice

Wczoraj było o Rodzie, więc dziś napiszę nieco o jego żonie. Nie jest do końca określone, czy jego żoną była Łada, jedna z rodzanic, czy może sama Łada była rodzanicą albo rodzanice były córkami Łady.

Kim była Łada?

Łada, zwana również Łagodą, Lelą, Leliją, Dzidzilelą lub Lubą ma nie do końca określoną funkcję – krążą na jej temat przeróżne teorie, jednak, jak to ze Słowianami bywa, może się okazać, że wszystkie są trafne. Uważa się, że była przede wszystkim boginią miłości i opiekunką małżeństwa, panią mądrości oraz tą, która daje spokój. O tym, że była boginią odpowiedzialną za małżeństwo może świadczyć choćby zachowana do dziś dawna słowiańska pieśń ślubna, której wykonania podjęła się lubelska Orkiestra Świętego Mikołaja:

To jednak nie wszystko. Inne podania mówią, że Łada była opiekunką łowiectwa, polowań i pułapek, zaś jej atrybutami były jemiołowe strzały, złoty kołczan i złoty łuk oraz gałązka jemioły. Mimo to wszystkie jej wyobrażenia zgadzają się co do jednego: była boginią bardzo łaskawą i przychylną ludziom, uosobieniem piękna i dobroci. Pewnym jest, że to właśnie przez Ładę zrodził się w chrześcijaństwie kult Maryi – duchowni nie byli w stanie wyprzeć kultu Łady, więc podstawili zamiast niej swój własny odpowiednik. Łada jest też często utożsamiana z grecką Afrodytą.
Na większości przedstawień możemy znaleźć Ładę ukazaną w towarzystwie łabędzi, rzadziej – gołębi.

Czym w takim razie były rodzanice?

Rodzanice, znane również jako Zorze – uważa się, że były trzy, jednak możliwe, że w początkach wiary słowiańskiej istniała tylko jedna – to boginie losu, ściśle związane z Rodem. Nie ma niestety zbyt wielu przedstawień tychże, jednak rodzanice to jeden z elementów wiary słowiańskiej, które przeniknęły do kultury europejskiej i wgryzły się w nią dosyć mocno. O czym mowa?
Kojarzycie bajkę o Śpiącej Królewnie? Tak, tę baśń braci Grimm. Pojawia się tam motyw trzech wróżek, które po narodzeniu dziecka przychodzą do kołyski i decydują o jego przyszłości. To właśnie rodzanice. Pojawiały się one trzy dni po narodzinach dziecka i wspólnie decydowały, jakie życie je czeka i jakie dary od losu otrzyma. 
Wyobrażano je sobie zazwyczaj jako istoty niewidzialne, a jeśli już przyjmowały formę cielesną, jawiły się pod postacią pięknych, nagich kobiet. Ich wizerunek – z przyczyn oczywistych – musiał zostać w bajkach zmieniony, jednak sama ich funkcja pozostała w pierwotnej formie.

Również pojawiająca się w motywach bajkowych uczta na cześć wróżek pochodzi z kultu rodzanic. W trzecią noc po narodzinach dziecka Słowianie wystawiali długi stół usłany najlepszym jedzeniem, starając się w ten sposób przekupić rodzanice i skłonić je do wyznaczenia potomkowi jak najlepszego losu, samemu również ucztując i czuwając nad dzieckiem. W rosyjskich źródłach możemy znaleźć informacje, że zwyczaj ten funkcjonował jeszcze na długo po przyjęciu chrześcijaństwa przez kraje słowiańskie, zaś prawosławni kapłani skarżyli się, że „rodzanicom krają chleb i ser, i miód", a „dzieciom strzygą pierwsze włosy i kobiety kaszę gotują na zebranie rodzanicom".