I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả: Quang Dũng (1921 - 1988)
- Là người đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh, làm nhạc.
- Hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa- đặc biệt khi ông viết về người lính Tây Tiến và xứ Đoài (Sơn Tây).
* Tác phẩm tiêu biểu (SGK )
2. Bài thơ:
a. Hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ:
- Sáng tác năm 1948, tại làng Phù Lưu Chanh; lúc Quang Dũng đã rời xa đoàn quân Tây Tiến.
- Được đăng trong tập thơ ″Mây đầu ô″.
b. Nhan đề bài thơ:
- Ban đầu có tên là Nhớ Tây Tiến, sau đổi thành Tây Tiến: nỗi nhớ đã lặn xuống tầng sâu trong tâm hồn để chỉ còn hiển hiện một nỗi lòng hướng đến Tây Tiến, tạo nên một vẻ đẹp hàm súc cho bài thơ.
- Tây Tiến gợi nhắc đến một đơn vị quân đội lập đầu năm 1947, có nhiệm vụ phối hợp với quân đội Lào bảo vệ vùng biên giới Việt – Lào và làm tiêu hao lực lượng Pháp ở thượng Lào và miền Tây Bắc Bộ Việt Nam. Quang Dũng là đại đội trưởng. Lính Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội thuộc nhiều tầng lớp khác nhau, đa phần là trí thức.
c. Bố cục của bài thơ: xuyên suốt bài thơ là nỗi nhớ.
- Nhớ về thiên nhiên miền Tây và những cuộc hành quân của đoàn quân Tây Tiến.
- Nhớ những kỉ niệm về tình quân dân trong đêm liên hoan và cảnh sông nước miền Tây.
- Nhớ về chân dung của người lính Tây Tiến.
- Nhớ về tinh thần người lính Tây Tiến (lời thề gắn bó với Tây Tiến và miền Tây).
⇒ Kết cấu bài thơ logic của mạch hồi tưởng, từ thực tại vọng về miền hoài niệm để trở lại với thực tại.
d. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ:
- Cảm hứng lãng mạn.
- Cảm hứng bi tráng.
⇒ Vẻ đẹp độc đáo, đậm chất sử thi cho bài thơ.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Nhớ về thiên nhiên miền Tây và những cuộc hành quân của đoàn quân Tây Tiến:
a. Cảm xúc gợi nhớ Tây Tiến:
- Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
+ Nỗi nhớ đơn vị trào dâng, không kìm nén nổi, nhà thơ đã thốt lên thành tiếng gọi.
+ Sông Mã, Tây Tiến: Tên đoàn quân gắn với tên sông Mã, với núi rừng miền Tây. Đoàn quân ấy sẽ bất tử cùng sông núi quê hương.
+ ″xa rồi″: đặt giữa sông Mã và Tây Tiến tạo nên khoảng cách giữa quá khứ và hiện tại làm bật lên tiếng gọi thiết tha như gọi người thân yêu, gọi vào hoài niệm gõ vào kí ức làm thức dậy bao kỉ niệm.
- ″Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi″.
+ Từ ″ơi″ bắt vần với từ láy ″chơi vơi″ làm cho âm điệu câu thơ trở nên tha thiết, sâu lắng, bồi hồi. Vần ″ơi″ tạo ra âm hưởng mênh mang kéo dài khiến cho nỗi nhớ càng trở nên da diết.
