~بهتر بنویسیم✒

🔸️املا~عامیانه نویسی (را)

نکته‌ی دیگه، توان ذهنیِ محاوره‌ای خوندن در کنار برخورداری از حافظه‌ی بصری واژه‌هاست، که اغلب فارسی‌خوان‌ها این توان رو دارند. یعنی موقع خوندن متن، هیچ‌کس کلمه‌ها رو یکی یکی نمی‌خونه، بلکه تصویر واژه رو می‌بینه. برای همین هم هست که وقتی توی دل‌تون می‌خونین، سرعت خوندن‌تون خیلی بیشتر از وقتیه که با صدای بلند می‌خونین. در کنارش، هر جمله‌ای کافیه کمی رسم‌الخط محاوره‌ای یا شکسته‌نویسی داشته باشه تا کل اون محاوره‌ای خونده بشه. این نکته رو دست‌کم نگیرین. در این مورد قبلاً در خوابگرد نوشته‌ام و یادداشت مفصلی هم دارم که بعدها خواهید خوند و بیشتر به درد داستان‌نویس‌ها می‌خوره، به‌خصوص در دیالوگ‌نویسی. مثلاً اگه صدرا محقق بنویسه: از بس خوردن، دل‌شون خیلی درد می‌کند. کمتر کسی پیدا می‌شه که اون «می‌کندِ» آخر رو «می‌کند» بخونه. تقریباً همه اون رو توی ذهن‌شون «می‌کنه» می‌خونن.

این دو موضوع رو اگه در نظر بگیرید، یعنی نقش نحوی «را» و همین توان محاوره‌ای خوندن، نتیجه‌اش در مورد شکسته‌نویسی «را» می‌شه این‌که تصویر واژه رو به شکل حداقلی تغییر بدیم و صورتش رو به ‌طور کامل از بین نبریم. ضمن این‌که وقتی طرف بنویسه «دستم رو بگیر»، ما همه توی ذهن‌مون می‌خونیم «دستمُ بگیر». پس بهتره که نه صورت کلمه رو خیلی تغییر بدیم نه خیلی نگران این باشیم که صورت محاوره‌ایِ یک کلمه عین آوای تلفظ‌شده‌اش باشه. چون اگه به این سمت بخوایم پیش بریم، از زنده‌یاد احمد شاملو سردرمی‌آریم که این آخری‌ها تو ترجمه‌اش هم تشریف رو تشیف می‌نوشت چون معتقد بود تهرانی‌ها «ر» تشریف رو ادا نمی‌کنند! خلاصه این‌که بهتره به قواعدی حداقلی پایبند باشیم تا نه سیخ بسوزه نه کباب

خطای همه‌جاتهران‌پنداری!
و این تازه در لهجه‌ی تهرانیه که مد نظر همه‌ی دوستان بوده. در این گونه موارد درست‌تر اینه که فقط تهران‌مرکزانه به قضیه نگاه نکنیم. این موضوع در برخی موارد خیلی مهمه و اغلب در این مسائل غفلت می‌کنیم ازش. مثلاً در مورد همین «را»ی مفعولی، در گویش مشهدی «ر» اصلاً حذف نمی‌شه و می‌گن «ئی کفش ر بگیر.» این موضوعیه که احمد شاملو هم بهش توجه نداشت و برای همین نتونست در شیوه‌ای که پیش گرفته بود موفق بشه. یا مثلاً در گویشی از لری کلاً ر تبدیل می‌شه به ن!

🔹️رعایت یکدستی

یک قاعده‌ی دیگه هم اینه که اگه می‌خوایم چیزی رو باب کنیم، (به هر دلیلی، از جمله سرعت در تایپ کردن مثلاً)، بهتره‌ همه‌ی جوانب رو درنظر بگیریم تا به اصل سودمند «یکدستی» هم وفادار بمونیم. در این مورد خاص می‌شه پرسید که مزیت این‌جور نوشتن چیه و آیا در سایر مواردِ مشابه هم این جواب می‌ده؟ یا نه، بیشتر باعث تشتت می‌شه؟ مثلاً همین «را»، اگه بعد از کلمه‌های مختوم به هجاهای بلند (مثل صدرا، عمو و دایی و حتا خسرو) باشه، حتا در زبان گفتار هم تلفظ «ر» از دست نمی‌ره و مثلاً نمی‌گیم صدرائو دیدم یا عموو (عموُ) دیدم! به قول آقای صلح‌جو، مزیت حفظ املای «را» (و به زعم من «رو») اینه که بیشتر کلمه‌های فارسی با «ها» جمع بسته می‌شن و مثلاً همون دستو یا دستُ رو می‌گیم «دست‌ها رو» یا «دستا رو».

در باب همین پرهیز از تشتت صوری و رعایت حافظه‌ی بصری، می‌شه به شباهت حالت قیدی یا صفتی برخی واژه‌ها با جایگاه مفعولی اون‌ها هم اشاره کرد. مثلاً ریش و ریشو، ترس و ترسو، شکم و شکمو، و... سری رو که درد نمی‌کنه چرا دستمال ببندیم و زمینه‌های اشتباه خوندن رو بیشتر فراهم کنیم؟

🔹️شنا بر خلاف جهت

در باب استفاده از «ــُـ» این رو هم خوبه اضافه کنم که رسم‌الخط به‌شدت از رفتار مردم در نوشتن تأثیر می‌گیره. یکی از اصول رفتاری مردم در نوشتن، علاقه به سرعت در نوشتن و شکسته‌نویسی و ساده‌سازی بیشتره. نمونه‌ی بارز اون تنوینه. امروزه حذف علامت تنوین حتا در نوشتارهای رسمی هم کاملاً رایج شده و دیگه کسی نوشتن «مثلا» رو به جای «مثلاً» غلط نمی‌گیره. چرا و از کی حذف تنوین رواج پیدا کرد؟ از وقتی تایپ رواج پیدا کرد و پیدا کردن علامت‌ها کار زمان‌بری بود که هم حوصله می‌خواست هم وسواس! امروزه خیلیا هستن که کلاً از خیر تنوین گذشته‌ان و می‌نویسن مثلن، و خلاص. هیچ بعید نیست مثلاً ده بیست سال دیگه این جور نوشتنِ تنوین حتا اجباری هم بشه! مقصودم اینه که استفاده از علائم، از جمله «ــُـ» به جای «را»ی مفعولی، علاوه بر ایرادهای دیگه که اشاره کردم، کاریه برخلاف طبیعت حرکت موجود در رسم‌الخط. یک‌جور حرکت مذبوحانه!

مجموع این دلایل زبان‌شناختی و نیز ادبی و فرهنگی و فنی (که خیلی مختصر و در حد سواد خودم و حوصله‌ی دوستان طرح کردم) نشون می‌ده که هرچند نوشتن «دستم رو» به صورت «دستمو» بسیار رایجه، «را»ی مفعولی رو، موقع شکسته‌نویسی و محاوره‌ای نوشتن، بهتره یا نشکنیم و همون «را» بنویسیم یا اگر می‌شکنیم، که اغلب دوست داریم بشکنیم، به صورت «رو» بنویسیم نه به صورت «دستم و» و دستمُ».

✒رضا شکراللهی

پی‌نوشت:
این ملاحظات، همه، در مورد نثر است. در بابِ شعر و ترانه بهتر است وزن و لحن را تابعی از «لهجه» در نظر گرفت و «را» را به‌گونه‌ای نوشت که وزن شعر یا ترانه ایجاب می‌کند. مثلاً هم‌چنان‌که در لهجه‌ی اهوازی می‌گوییم و می‌نویسیم «آغوشته وا کن» در شعر ـ به‌طور خاص ترانه ـ بهتر این است که بنویسیم «آغوشتو وا کن》

منبع: khabgard.com

.
.
.
______°🖤°______
یادتون نره رعایت کنید ها
قسمت بعد میخوام راجب (ه) بگم.