Οι ώρες περνάνε γρήγορα με την Κωνσταντίνα και τους υπόλοιπους στρατιώτες του πεζικού. Η συνεργασία μαζί τους είναι όμορφη, τα πάμε καλά· κι ας αγκομαχούν κιόλας από τις πρώτες ασκήσεις. Δεν μπορούν να τραβήξουν τον εαυτό τους επάνω σκαρφαλώνοντας σ' ένα σκοινί, δεν μπορούν να ισορροπήσουν επάνω στα βράχια που τους οδηγούν στην κορυφή του λόφου, δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την φύση σαν ασπίδα για να κρυφτούν από πίσω της. Είναι ασήμαντοι, αναλώσιμοι. Κι αυτός με κάνεις να τους συμπονώ, να τους συμπαθώ περισσότερο.
Η Κωνσταντίνα έχει δίκιο· όλες αυτές τις ημέρες ο Σάββας δεν παίρνει τα μάτια του από πάνω μου. Αυτό που με εντυπωσιάζει όμως είναι ότι το κάνει σιωπηλά, αλλά χωρίς ντροπή. Δεν προσπαθεί να το κρύψει, δεν ντρέπεται γι' αυτό, δεν νιώθει αμηχανία. Όταν τον πιάνω να με κοιτάζει απλώς χαμογελάει ήρεμα και στρέφει αργά το βλέμμα του αλλού. Μ' έναν ήπιο τρόπο, καθησυχαστικό. Σαν να υπάρχει χρόνος. Και το γεγονός ότι άτομα σαν εμάς μπορούν να νιώσουν ότι υπάρχει χρόνος δρα οπωσδήποτε ως ηρεμιστικό, σε μεθάει αν δεν προσέξεις. Την θέλεις αυτή την αίσθηση, την κυνηγάς. Ακόμη κι αν δεν το καταλαβαίνεις.
Δεν μιλάει πολύ. Προτιμάει να ακούει τους άλλους και να παρατηρεί. Στα μικρά διαλείμματα που επιτρέπουμε στους εαυτούς μας για μεσημεριανό - οι πεζικάριοι, δηλαδή· η Κωνσταντίνα κι εγώ δεν τα έχουμε ανάγκη - μασάει αργά παρακολουθώντας σιωπηλά την φλυαρία των υπολοίπων, και πού και πού γνέφει στον εαυτό του σαν επιβεβαίωση του ότι έμαθε εκείνη τη στιγμή κάτι καινούριο. Μου αρέσει η παρουσία του. Μου δίνει αυτή την αίσθηση του χρόνου που έπεται, με χαλαρώνει. Και αυτός του ο αέρας μου θυμίζει κάπως τον Σαμψών.
«Σειρά σου τώρα. Για πες μας τι ψυχολογικά έχεις εσύ».
Τινάζομαι σαν από λήθαργο και κοιτάζω τον Αλέξανδρο παραξενεμένη. Έπειτα ο νους μου αρχίζει να δουλεύει. Σωστά. Πριν αφαιρεθώ τελείως, τα μέλη της μικρής ομάδας μας ανέλυαν τις τραυματικές εμπειρίες τους. Και για κάποιον λόγο ο Αλέξανδρος έχει χαθεί στο θέμα, τον έχει συνεπάρει.
«Δεν έχω ψυχολογικά» λέω απλά, ενώ το πρόσωπο το πατέρα μου, η μορφή του Σαμψών και τα δυνατά χέρια του Κρίστιαν χορεύουν στο κέντρο του μυαλού μου.
«Έλα τώρα, όλοι έχουν ψυχολογικά. Ακόμη κι αυτοί που φαίνονται εντάξει. Ακόμη κι ο Σάββας».
Ο Σάββας σηκώνει τα φρύδια του σε απορία. Είναι μισοχωμένος πίσω από το κολατσιό του κι έχει βγάλει τα γυαλιά του. Δείχνει πιο σοβαρός έτσι, μεγαλύτερος.
«Τι μπορεί να έχει ο Σάββας;» ρωτάω, περισσότερο για να αποφύγω περισσότερες ερωτήσεις παρά γιατί με ενδιαφέρει να εντρυφήσω σε προβλήματα ανθρώπων που δεν γνωρίζω.
«Όλο και κάτι θα έχει. Έχεις δει πόσο ίσια είναι τα δόντια του; Έχεις δει πόσο ήρεμος είναι συνέχεια;»
Ο Σάββας υψώνει τα φρύδια του περισσότερο και τα μάγουλά του φουσκώνουν στην προσπάθεια να διευθετήσει έτσι την μπουκιά του ώστε να μπορέσει να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Εγώ γελάω. Πώς συνδέονται τα ίσια δόντια με πιθανές τραυματικές εμπειρίες; Τότε μόνο παρατηρώ ότι τα δόντια του είναι όντως ολόισια. Και μακριά. Αλλά όχι με άσχημο τρόπο.
«Άλλωστε...» συνεχίζει ο Αλέξανδρος, πριν προλάβει να τον διακόψει ο Σάββας με τα δικά του επιχειρήματα. «Εγώ άλλα ακούω».
Ωχ, σκέφτομαι. Για να δούμε τι βρώμα έχω αποκτήσει.
«Τι σημαίνει αυτό;» ρωτάω προσπαθώντας να προσδώσω στην φωνή μου έναν τόνο ουδετερότητας, καταφέρνοντας όμως να ακουστώ σαν να είμαι στην τσίτσα. Που είναι και η πραγματικότητα.
Το πρόσωπο του Αλέξανδρου σοβαρεύει. Δεν ήθελε να με ταράξει, το βλέπω, όμως τώρα έτσι τα κατάφερε και πρέπει να τα μπαλώσει. Είμαι βέβαιη ότι μπορώ να ακούσω το μυαλό του να παίρνει στροφές, να μαρσάρει σαν ελαστικό αυτοκινήτου που γλιστράει στο χιόνι στην προσπάθειά του να ξεκουνήσει.
«Θα προτιμούσα να προέκυπτε σαν πλάκα όλο αυτό, αλλά δεν βαριέσαι» ξεκινάει. «Δεν τα πιστεύω αυτά που άκουσα, αλλά θα σου τα πω. Ξέρεις κάποιαν Αφροδίτη;»
Σμίγω τα φρύδια μου. Εκείνος γνέφει καταφατικά, καταλαβαίνει. Που να μην ήξερα. Η παιδική φίλη του Κρίστιαν ονομάζεται Αφροδίτη. Και δεν κυκλοφορούν και πολλοί με αρχαία ελληνικά ονόματα πια στο ημισφαίριο.
«Αυτή η Αφροδίτη, λοιπόν, μου είπε ότι ήσουν με έναν φίλο της. Και ότι είχες αρκετά πολύ σοβαρά θέματα, ότι έπαιρνες χάπια για να τα λύσεις. Κι ότι χώρισες εκείνον τον φίλο της λόγω των προβλημάτων σου».
Για λίγο δεν μιλάει κανείς. Δεν μπορώ να πω ότι ξαφνιάστηκα από αυτή την περιγραφή, αλλά ούτε κι ότι μ' αφήνει αδιάφορη. Κανένας δεν έχει δικαίωμα να σχολιάζει την ζωή μου με τέτοιον τρόπο και να την παραποιεί αναλόγως με το συμφέρον του. Έχω κάποια προβλήματα, ναι. Και ο Κρίστιαν δεν είναι χαζός, τα έβλεπε. Αλλά δεν είμαι τέτοια κλινική περίπτωση. Και σίγουρα δεν παίρνω φάρμακα.
«Έχουμε μια κοινή γνωστή με μεγάλη γλώσσα, λοιπόν» είναι το μόνο που καταφέρνω να πω. «Πώς την ξέρεις;»
«Ήμασταν μαζί για αρκετό καιρό, κοντά τρία χρόνια. Αυτή έχει προβλήματα. Γι' αυτό δεν την πιστεύω. Απλώς έχουμε πει να βρισκόμαστε μια φορά στους δυο μήνες, μάλλον λόγω συνήθειας. Είναι φρέσκο ακόμη».
Γνέφω καταφατικά. Τι άλλο μπορώ να κάνω; Δεν είμαι σε θέση να φιμώσω ούτε το στόμα του Κρίστιαν ούτε το δικό της. Ακόμη και να μπορούσα με κάποιον τρόπο να τα καταφέρω, από 'δω που βρίσκομαι τίποτα δεν είναι εφικτό. Πρέπει απλώς να το αφήσω να περάσει.
Ρίχνω μια βιαστική ματιά στους άλλους. Δείχνουν όλοι τους τρομερά αμήχανοι. Ο Σωτήρης χαράζει γραμμές στο χώμα, η Κωνσταντίνα τρίβει τα άβρυλά της, η Στέλλα κοιτάζει τα νύχια της, ο Φίλιππος σπάζει κλαράκια... Όλοι κάπως έχουν βρει να απασχοληθούν. Εκτός από τον Σάββα. Εκείνος με κοιτάζει με ενδιαφέρον. Κι εγώ νιώθω ξαφνικά κουρασμένη.
«Υπάρχει περίπτωση να πεινάς καθόλου;»
Γυρίζω. Ο Σάββας στέκεται γερμένος επάνω στον κορμό ενός δέντρου, με τον ώμο του να στηρίζει χαλαρά ολόκληρο το σώμα του στον σκληρό φλοιό. Η στάση του μου ξυπνά μια μελαγχολία. Το μυαλό μου φτερουγίζει ξανά στον Σαμψών. Μου τον θυμίζει μ' έναν παράξενο τρόπο, κι ας είναι δυο άτομα, εμφανισιακά τουλάχιστον, εντελώς διαφορετικά. Σμίγω τα φρύδια μου.
«Ίσως λίγο», του λέω, κι ας μην πεινάω καθόλου. Το ξέρω πως θα μου ζητήσει να φάμε μαζί, και το ξέρω ότι δεν με ενθουσιάζει σαν ιδέα. Μπορεί όμως να μου κάνει καλό λίγη συντροφιά. Μπορεί να διώξει την μελαγχολία.
«Θέλεις να πάμε για βραδινό παρέα;»
Αν και το περίμενα, το σκέφτομαι για λίγο. Τα υπέρ και τα κατά. Το έχω καταλάβει πως τον ενδιαφέρω, αλλά δεν ξέρω σε τι βαθμό. Και δεν νομίζω ότι θέλω να του δώσω θάρρος. Από την άλλη, όμως... Υπάγεται στον τομέα του πεζικού. Και η εβδομάδα της άσκησης τελείωσε. Αυτό καθιστά κάπως απίθανο το ενδεχόμενο να τον ξαναδώ. Από την άλλη, πάλι... Γιατί να βυθίσει τον εαυτό του σε μια ζώνη του λυκόφωτος με τέτοιον τρόπο, εάν δεν υπάρχει περίπτωση να με δει ξανά.
«Εντάξει, πάμε» του απαντάω κουρασμένα, κυρίως για να σταματήσω αυτόν τον κυκεώνα σκέψεων που βομβαρδίζει ένα μυαλό ήδη ταλαιπωρημένο. Δεν αντιλαμβάνεται τον δισταγμό μου, και νομίζω ότι αυτό με ενοχλεί.
Περπατάμε μαζί συζητώντας ανάλαφρα θέματα ως την μονάδα εντατικής δράσης, και, αν και μέχρι στιγμής δεν μπορώ να πω ότι περνάω άσχημα, μου κάνει εντύπωση η άνεση με την οποία κινείται στις εγκαταστάσεις, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί τις υποδομές λες κι έχει επάνω τους κάποιου είδους δικαίωμα. Αρνητική εντύπωση, δηλαδή. Γιατί; Δεν είναι η μονάδα του.
Όταν καθόμαστε αντικριστά - φροντίζω συνειδητά να μην καταλάβω το τραπέζι που συνήθιζα να χρησιμοποιώ με τον Σαμψών - και μου χαμογελάει μ' αυτόν τον ήρεμο, καθησυχαστικό τρόπο, αν και κρίνω πως είναι αγενές, δεν μπορώ να μην τον ρωτήσω:
«Είναι συνηθισμένο για τους πεζικάριους να κινούνται με τέτοια άνεση στις εγκαταστάσεις της ομάδας εντατικής δράσης;»
Τώρα σμίγει εκείνος τα φρύδια του. Η ερώτηση δεν του φάνηκε αγενής, αλλά τον παραξένεψε.
«Είμαι δεκανέας. Λοχίας, σύντομα. Μπορώ να κινούμαι σε κάθε στρατόπεδο, επειδή έχω περάσει από κάθε είδους εκπαίδευση».
Αυτό με ξαφνιάζει. Και με κάνει να τον θαυμάζω λίγο. Από πόσων ετών είναι μέσα στον στρατό, δηλαδή; Από τα δεκαπέντε του; Και μετά ανησυχώ για τα δικά μου προβλήματα... Τον κοιτάζω και περιμένω να συνεχίσει, να εξηγήσει πώς τα κατάφερε και γιατί, αλλά παραμένει σιωπηλός. Υποθέτω πως δεν θέλει να επεκταθεί. Αλλά είμαι περίεργη τώρα.
«Σε τι ηλικία ξεκίνησες την ένταξή σου στο πεζικό;»
«Στα δεκατέσσερα ή στα δεκαπέντε πρέπει να ήταν».
Το στομάχι μου βουλιάζει. Παναγία μου. Αυτός εδώ πρέπει να έχει υποφέρει αρκετά.
«Από δική σου επιλογή;»
Χαμογελάει πικρά, μ' έναν τρόπο που μου θυμίζει τον Σαμψών ξανά.
«Όχι, δεν ήταν δική μου επιλογή. Μ' έστειλαν εδώ οι γονείς μου. Αλλά αν δεν δεχόμουν να έρθω...»
«Θα σε εκτελούσαν για δειλία και λιποταξία. Ναι, το ξέρω».
Το στόμα μου έχει στεγνώσει. Οι γονείς του έστειλαν το ίδιο τους το παιδί στον θάνατο. Γιατί, αν επιλεγείς από το πεζικό να σταλείς στο πεδίο της μάχης, αναλώσιμος όπως είσαι ως πεζικάριος, δεν υπάρχει περίπτωση να γυρίσεις πίσω.
«Δεν χρειάζεται να μιλήσουμε γι' αυτό, όμως» μου λέει με μια κίνηση του χεριού σαν να σπρώχνει το θέμα μακριά. «Εσύ γιατί ήρθες εδώ;»
Τώρα σφίγγομαι εγώ. Και μου φαίνεται πάλι ότι εκείνος δεν το καταλαβαίνει. Με κοιτάζει αμίλητος, περιμένοντας.
«Ήμουν περίεργη, υποθέτω».
Αλλάζω το θέμα. Δεν έχω όρεξη να μιλήσω για τον Κρίστιαν. Κι ούτε θέλω να αναλύσω τα προβλήματά μου σε κάποιον που δεν γνωρίζω. Αλλά ο τρόπος που στρέφει τις ερωτήσεις του, τα θέματα που επιλέγει πάντα σ' εμένα, από την μια με κολακεύει κι από την άλλη με τρομάζει. Από μια άποψη... Δεν θέλω να έχω ξανά κακά ξεμπερδέματα.