Câu 17. Quan điểm của triết học Mác - Lênin về bản chất con người, về mối quan hệ giữa quần chúng nhân dân và cá nhân lãnh tụ trong sự phát triển lịch sử. Ý nghĩa phương pháp luận của quan điểm này
- Con người là 1 thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội; có sự thống nhất biện chứng giữa 2 phương diện tự nhiên và xã hội.
* Bản chất con người
- Triết học Mác nhìn nhận vấn đề bản chất con người 1 cách toàn diện, cụ thể, xem xét bản chất con người không phải 1 cách chung chung, trừu tượng mà trong tính hiện thực, cụ thể của nó, trong quá trình phát triển của nó.
- Con người có tính xã hội trước hết bởi bản thân hoạt động sản xuất của con người là hoạt động mang tính xã hội. Trong hoạt động sản xuất, con người không thể tách khỏi xã hội. Tính xã hội là đặc điểm cơ bản làm cho con người khác con vật. Hoạt động của con vật chỉ phục vụ nhu cầu trực tiếp của nó, cong hoạt động của con người gắn liền với xã hội và phục vụ cho cả xã hội. Xã hội cùng với tự nhiên là điều kiện tồn tại của con người. Tính xã hội của con người thể hiện ở hoạt động và giao tiếp xã hội. Hoạt động của con người không phải theo bản năng như động vật mà là hoạt động có ý thức. Tư duy con người phát triển trong hoạt động và giao tiếp xã hội, trước hết là trong hoạt động lao động sản xuất. Với ý nghĩa trên đây, có thể nói con ngừoi phân biệt với động vật ở tư duy mà ngôn ngữ là cái vỏ vật chất của tư duy. Bởi cơ sở của tư duy là hoạt động thực tiễn của xã hội.
- Con người khác con vật ở bản chất ở cả 3 mặt: quan hệ với thiên nhiên, quan hệ với xã hội, quan hệ với bản thân. Cả 3 mối quan hệ đó đều mang tính xã hội, trong đó quan hệ xã hội là quan hệ bản chất nhất, bao quát nhất trong mọi hoạt động của con người, cả trong lao động, sinh đẻ con cái và trong tư duy.
- Tính xã hội của con người phát triển từ thấp đến cao, từ hoạt động bản năng đến hoạt động có ý thức, cũng như bản thân ý thức.
- Con người không chỉ có bản năng sinh học, mà còn có bản năng xã hội.
* Mối quan hệ giữa quần chúng nhân dân và cá nhân lãnh tụ trong sự phát triển lịch sử.
Quần chúng nhân dân là bộ phân người có cùng chung lợi ích căn bản bao gồm những thành phần, những tầng lớp và những giai cấp liên kết lại thành tập thể dưới sự lãnh đạo của một cá nhân, một tổ chức hay một đảng phái nhằm giải quyết những vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội của một thời đại nhất định.
Cá nhân lãnh tụ là những người có năng lực và phẩm chất tiêu biểu nhất trong phong trào quần chúng, được quần chúng tin yêu và tạo nên. Lãnh tụ có vai trò to lớn quan trọng trong lịch sử.
- Quan hệ giữa quần chúng nhân dân và cá nhân lãnh tụ thể hiện ở chỗ:
+ Thứ nhất, quần chúng nhân dân và lãnh tụ thống nhất với nhau. Không có phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân thì không có lãnh tụ. Lãnh tụ có vai trò thúc đẩy phong trào quần chúng, vì họ là những cá nhân ưu tú.
+ Thứ 2, quần chúng nhân dân và lãnh tụ thống nhất trong mục đích và lợi ích của mình. Chính sự thống nhất về lợi ích này đã quy định sự thống nhất về mục tiêu của phong trào; về mục đích và nhận thức cũng như hành động giữa lãnh tụ và cá nhân.
+ Thứ 3, giữa quần chúng nhân dân và lãnh tụ khác nhau ở vai trò cụ thể đối với lịch sử, quần chúng đóng vai trò quyết định, lãnh tụ là người dẫn dắt, định hướng phong tròa quần chúng, thúc đẩy sự phát triển của phong trào.
* Ý nghĩa phương pháp luận.
- Hiểu được vai trò quyết định của quần chúng nhân dân, tư đó xây dựng quan điểm quần chúng: tôn trọng và tin tưởng vào sức mạnh và khả năng to lớn của quần chúng, dựa vào quần chúng, phát huy nguồn sức mạnh tiềm tàng của quần chúng. Hiểu được quan điểm của Hồ Chủ tịch và Đảng ta: coi sự nghiệp cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, người cán bộ là đầy tờ trung thành của nhân dân.
- Hiểu được vai trò to lớn của lãnh tụ, lựa chọn lãnh tụ có đủ tài đức để lãnh đạo phong trào. Tôn kính lãnh tụ, nhưng không được sùng bái cá nhân lãnh tụ. Tôn kính lãnh tụ là tình cảm đạo đức đúng đắn, xuất phát từ chỗ hiểu biết tài năng, phẩm chất và cống hiến của lãnh tụ. Trái lại, sùng bái cá nhân lãnh tụ xuất phát từ sự ngu dốt và mê tín, coi lãnh tụ là thần thánh, làm cho lãnh tụ xa rời quần chúng, phạm sai lầm sai lầm không khắc phục được.
