Câu 6: Nội dung quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Ý nghĩa phương pháp luận.
1. Khái niệm và tính chất chung
a. Khái niệm
Mặt đối lập là những mặt có đặc điểm, thuộc tính, những tính quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau tồn tại một cách khác quan trong tự nhiên xã hội và tư duy.
Sự thống nhất giữa các mặt đối lập:
Sự thống nhất giữa các mặt đối lập là sự nương tựa lẫn nhau, tồn tại không tách rời nhau giữa các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền đề. Sự thống nhất của hai mặt đối lập còn được hiểu là tính không thể tách rời của hai mặt đó.
Sự thống nhất của các mặt đối lập là tạm thời tương đối, nghĩa là nó chỉ tồn tại trong một thời gian nhất định, đó chính là trạng thái đứng im, ổn định tương đối của sự vật, tính tương đối của sự thống nhất của các mặt đối lập làm cho thế giới vật chất phân hoá thành các bộ phận các sự vật đa dạng phực tạp, gián đoạn.
Ví dụ: Đồng hóa - dị hóa trong con người, hấp thụ - bài tiết, người bán - người mua,...
Xét một phương diện nào đó, giữa hai mặt đối lập có những nét giống nhau, Lê-nin gọi là đồng nhất. Nhờ có nó mà các mặt đối lập chuyển hóa cho nhau.
Sự đồng nhất của hai mặt đối lập:
+ Các mặt đối lập tồn tại không tách rời nhau mà giữa chúng có những nhân tố giống nhau. Những nhân tố giống nhau đó gọi là sự "đồng nhất" của các mặt đối lập.
+ Sự "đồng nhất" của các mặt đối lập mà trong đó sự triển khai của mâu thuẫn đến một lúc nào đó các mặt đối lập có thể chuyển hóa lẫn nhau – khi xét về một đặc trưng nào đó.
+ Sự thống nhất các mặt đối lập còn biểu hiện ở sự tác động ngang nhau của chúng. Song, đó chỉ là trạng thái vận động của mâu thuẫn ở một giai đoạn phát triển khi diễn ra sự cân bằng của các mặt đối lập.
Ví dụ: Cái thiện và cái ác trong một con người.
Sự đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau của các mặt đối lấp. Tuy nhiên không nên hiểu đấu tranh giữa các mặt đối lập chỉ là sự thủ tiêu lẫn nhau của các mặt đó. Đấu tranh giữa các mặt đối lập diễn ra trong thực tế hết sức phong phú và đa dạng.
Sự đấu tranh của các mặt đối lập là tuyệt đối vĩnh viễn. Nó diễn ra liên tục trong suốt quá trình tồn tại của sự vật kể cả trong trang thái sự vật ổn định cũng như khi chuyển hoá nhảy vọt về chất. Sự đấu tranh của các mặt đối lập tạo lên tính chất tự thân, liên tục của sự vận động phát triển của sự vật. Cũng vì vậy muốn thay đổi sự vật thì phải tăng cường sự đấu tranh.
