CÂU 12: Khái niệm sản xuất vật chất, phương thức sản xuất, lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất. Nội dung quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trìnhđộ của lực lượng sản xuất. Ý nghĩa của việc nắm vững quy luật nayd trong sự nghiệpđổi mớiở nước ta hiện nay.
1. Sản xuất vật chất
-Sản xuất vật chất là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động (trực tiếp hoặc gián tiếp) vào tự nhiên, cải biến các dạng vật chất của giới tự nhiên để tạo ra của cải xã hội nhằm thoả mãn nhu cầu tồn tại và phát triển - nhu cầu phong phú và vô tận của con người.
- Sản xuất vật chất là một loại hình hoạt động đặc trưng của con người và xã hội loài người. Đó là quá trình hoạt động có mục đích và không ngừng sáng tạo của con người. Theo Ăng-ghen "điểm khác biệt căn bản giữa xã hội loài người và loài vật là ở chỗ: loài vật may mắn lắm chỉ hái lượm, trng khi con người sản xuất"
- Sản xuất xa hôi bao gồm: Sản xuất vật chất; sản xuất tinh thần; sản xuất ra bản thân con người. Ba quá trình này không tách biệt nhau, trong đó sản xuất cất giữ vai trò là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội
2. Phương thức sản xuất
- Phương thức sản xuất là những cách thức mà con người sử dụng để tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở những giai đoạn lịch sử nhất định của xã hội loài người. Nó là sự thống nhất giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất để tạo nên sức sản xuất cho xã hội.
- Phương thức sản xuất biểu thị năng lực hoạt động của con người trong một giai đoạn cụ thể.
- Phương thức sản xuất mang tính lịch sử: nó có quá trình hình thành, tồn tại, phát triển và phát triển. Quá trình đó phải có điều kiện
- Phương thức sản xuất chính là sự thống nhất giữa lực lượng sản xuất ở một trình độ nhất định và quan hệ sản xuất tương ứng
3. Lực lượng sản xuất
- Lực lượng sản xuất là quan hệ của con người với tự nhiên trong quá trình sản xuất. Nó là sự biểu thị năng lực thực tiễn của con người trong quá trình tác động, cải tạo, chinh phục và khai thác tự nhiên để phục vụ các nhu cầu cộng đồng
- Lực lượng sản xuất là sự thống nhất giữa tư liệu sản xuất và người lao động để sản xuất ra sản phẩm
+ Tư liệu sản xuất: có hai bộ phận sau
· Tư liệu lao động: là những vật phẩm, những yếu tố, điều kiện để con người tác động vào đối tượng nhằm tạo ra sản phẩmtrong quá trình sản xuất. Nó bao gồm: công cụ và các điều kiện sản xuất. Tư liệu lao động gồm: công cụ lao động và phương tiện sản xuất.
1. Công cụ lao động: là những vật phẩm dùng để truyền lực tác động của con người vào đối tượng lao động.
2. Phương tiện của quá trình lao động: bao gồm nhà xưởng, các vật phẩm để làm điều kiện phục vụ quá trình sản xuất, tuy nó không đóng vai trò quyết định nhưng không thể không có. Chúng rất quan trọng, đó là môi trường, là chất xúc tác của quá trình sản xuất.
· Đối tượng lao động: toàn bộ vật phẩm chịu sự tác động của công cụ lao động để trực tiếp hình thành sản phẩm gọi là đối tượng lao động. Đối tượng lao động quyết định phẩm chất của sản phẩm.
1. Đối tượng lao động tự nhiên là những vật phẩm tự nhiên chưa qua sơ chế, đang tồn tại tự nó.
2. Đối tượng lao động nhân tạolà những vật phẩm tự nhiên đã qua sơ chế ít nhất 1 lần. Xã hội càng phát triển, trình độ khoa học, công nghệ càng cao thì tỉ trọng đối tượng lao động nhân tạo với đối tượng lao động tự nhiên ngày càng lớn.
+ Lực lượng lao động : những người trong độ tuổi lao động tham gia vào quá trình sản xuất để tạo ra của cải cho xã hội gọi là lực lượng lao động
4. Quan hệ sản xuất
- Quan hệ sản xuấtlà quan hệ giữa con người với con người trong quá trình sản xuất.
- Quan hệ sản xuất bao gồm : quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất, quan hệ về tổ chức quản lý sản xuất, quan hệ về phân phối sản phẩm
5. Nội dung quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất
* Vai trò quyết định của lực lượng sản xuất đối với sự hình thành và biến đổi của quan hệ sản xuất
- Trình độ của lực lượng sản xuất biểu hiện ở trình độ của công cụ lao động, trình độ kỹ năng, kinh nghiệm của người lao động, trình độ ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất...ứng với trình độ của lực lượng sản xuất là tính chất của nó. Trình độ của lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất. Điều này thế hiện ở chỗ:
+Thứ nhất, xu hướng của sản xuất vật chất là không ngừng biến đổi và phát triển. Sự biến đổi đó bao giờ cũng bắt đầu bằng sự biến đổi và phát triển của lực lượng sản xuất mà trước hết là công cụ lao động. Từ sự biến đổi của lực lượng sản xuất này mà quan hệ sản xuất phải biến đổi theo cho phù hợp.
