Mataas na ang sikat ng araw na lumalagos sa nakabukas na bintana ng sasakyan. Magkagayunman, malamig pa rin ang simoy ng hangin, tanda na paparating na ang araw ng Kapaskuhan. Lalo pang pinaalala kay Calix ang Pasko sa tugtog ng mga kanta ni Jose Mari Chan na walang tigil na pinapatugtog ng kanyang ama. Hindi naman sa ayaw niyang makinig ng awiting pamasko, ilang araw na rin kasing paulit-ulit ang mga kantang ito at may puntong nakakabagot na.
Si Calix ay labindalawang taong gulang, mataas siya para sa kanyang edad na may bagsak na buhok. Napilitan siyang sumama sa bakasyong ito ng kanilang pamilya. Matagal na rin daw noong huli silang nakabisita sa kanyang abuelo. Isa pa, wala naman siyang pagpipilian dahil walang maiiwan sa bahay maliban sa kanya. Kung hindi lamang din sa kanyang ama na kauuwi lamang galing ibang bansa ay hindi sila aalis sa kanilang lugar.
"Naiinip ka na ba? Malapit na tayo," alo ng kanyang ama na nakatingin sa 'rear view mirror' ng sasakyan. Alam ng ama nito na mas gugustuhin ni Calix na ipagdiwang ang Pasko sa kanilang lugar kung saan naroon ang kanyang mga kaibigan.
Habang kinakausap si Calix ng kanyang ama ay nakita niyang hinawakan ng kanyang ina ang braso nito na parang sinasabi na hayaan na lamang muna ang bata. Alam ng kanyang ina na naninibago siya sa presensya ng ama. Taon ang binilang bago ito muling bumalik sa kanila. Ang kanyang mga magulang ay hindi pa katandaan, ngunit pansin mo na ang mangilan-ngilang puting buhok na sumusilip at ang maninipis na linya sa leeg at mata.
"Hindi po,"maikling tugon ni Calix sa kanyang ama. Matapos iyon ay binaling niya sa labas ang kanyang tingin at iniwasan ang matamang pagtingin ng kanyang ama.
Ilang liko pa ay narating na nila ang baryo ng kaniyang ama. Marami itong mga kwento tungkol sa mga dinadaanan nila; ang eskwelahan na pinag-aralan nito noong elementarya, ang tindahan na madalas utangan niya, si Aling Mayet na palagi silang pinapagalitang magkakaibigan. Tila wala namang narinig si Calix sa mga kwento ng ama. Dumating ang punto na napagod na sa kakuk'wento ang ama dahil napansin nitong wala namang nakikinig sa kanya.
"Nandito na si Julio," malayo pa lang sila ay nadinig na ni Calix ang boses ng isang matandang lalaki na parang sabik na sabik na makita ang padating na sasakyan. Natanaw niya rin ang isang may edad na babae na nagmamadaling lumabas ng bakuran upang salubungin ang mga paparating.
Matapos maihinto ng kanyang ama ang sasakyan ay dali-dali itong bumaba. Hindi na nito naalintana na buksan pa ang pintuan para sa asawa. Yumakap agad ito sa dalawang matanda. Nagkusa na lamang bumaba ang babae ngunit nanatili siya sa likod na para bang hinahantay na kilalanin ang kanyang presensya.
Sa gitna ng matitinis na halakhakan ng mga taong matagal na hindi na nagkapiling ay napansin ng matandang babae ang asawa nito na nakatayo lamang sa may likuran. "Milette, ano ba't nakatayo ka lamang diyan. Pumarine ka at nang makita kita nang malapit. Matagal na kitang hindi nakikita," nangiti ang babae at saka sabik na lumapit sa matanda. Nagmano siya sa dalawang matanda habang kinakamusta sila.
Si Calix naman ay nanatili sa loob ng sasakyan. Nagdadalawang-isip kung bababa ba o mananatili pa nang mas matagal sa loob. Mahirap para sa kanya na kausapin ang mga kamag-anak na hindi niya gaanong kilala. Kailangan niyang sapilitang ngumiti at umarte na masaya siyang makita sila gayung wala naman siyang nararamdaman.
"Bumaba ka na diyan Ijo," wika ng matanda habang kinakalampag nang nakangiti ang salamin ng sasakyan.
Walang pagpipilian si Calix kung hindi ang bumaba. Umarte ito sandali na inaayos ang kanyang bag ngunit sa totoo ay humuhugot ito ng lakas ng loob para harapin ang mga taong ito. Binuksan niya ang pintuan at akmang lalabas ngunit nahirapan na siyang lumabas nang tuluyan dahil nagkukumpulan na sa kanyang harapan ang kanyang mga pinsan, lolo at lola.
"Ay kag'wapong bata neh,"malakas na sabi ng matandang babae habang nakangiti.
"Calix, mag-bless ka sa lolo at lola mo," utos ng kanyang ama. Sandali munang tumingin si Calix sa kanyang Ina na parang nanghihingi ng kumpirmasyon bago tumugon sa utos ng ama.
Ilang minuto lamang silang nagka-usap ng kanyang mga abuelo bago tumalikod ito at muling hinarap ang kanyang ama. Naroon na rin ang kanyang mga pinsan dahil tungkol sa pasalubong na ang usapan. Mayamaya ay bigla siyang may narinig na kakaibang tinig. Tila ba galing iyon sa kailaliman ng lupa at tunog iyon ng nababaling mga buto. "Rip, trik, trik,"
Lumingon siya upang tingnan ang pinagggalingan ng kakaibang tunog. Laking gulat niya nang makita niyang may tatlong pitong piyeng lalaking nakasuot ng balabal hari na kulay itim na ang mga mukha lamang nito ang nakalabas. Ang mga mata nila ay parang isang mahabang gitling at maputlang-maputla ang balat. Kulay ube ang mga labi na nagbibitak-bitak na sa sobrang katuyuan.
Sa bawat galaw nila ay lumilikha sila ng makapanindig balahibong tunog. Tila ba nagkakalasan ang mga buto ng mga ito.
"Calix, papasok na." nagulat si Calix sa tawag ng ina at sandaling nawala ang atensyon niya sa tatlong lalaki. Nang muli niyang lingunin ang mga ito ay wala na ito sa paligid.
Pagpasok nila sa loob ay hindi mawala sa kanyang isipan ang mga nakitang mga mukha. Tinanong niya ang isa sa mga pinsan niyang mas bata sa kanya. "Gano'n ba nagdiriwang ng pasko sa lugar niyo? May mga costume na nakaitim?"
"Ha?" maikling tugon nito
"May tatlong lalaki sa daan kanina. Nakabalabal sila tapos may ginagawa silang tunog," napalakas ang sabi ni Calix at narinig iyon ng ibang tao sa loob. Kitang-kita niya kung paano nagbago ang ekspresyon sa mukha ng lahat na para bang may kinakatakutan.
"Tiningnan mo ba ang mga mukha?" tanong ng matanda
"Sigurado ka bang nakita mo sila?" tanong pa ng isa
Isa-isa nang nag-iyakan ang bata sa loob. Kita sa kanilang mga mata ang takot. Siya namang ay yakap-yakap na ng kanyang ina na parang alalang-alala sa kanya. Nagdatingan na rin ang iba niyang mga tita at tito ay lahat sila ay parehong may tinig ng pag-aalala.
"Nakakita siya ng mangangatok?" wika ng isa niyang tiyahin
"Mamamatay ba siya? Bakit ba ngayon pa nagpakita ang mga mukha," sa unang pagkakataon ay narining ni Calix ang boses ng ama na puno ng takot, "ilang araw ko pa lang nakakasama ang anak ko."
"Walang mangyayari sa kanya kung mapipigilan natin ang mangangatok mamayang gabi," anang kanyang lolo.
Sumapit ang gabi at ang naiwan na lamang sa bahay ng kanyang abuelo ay ang dalawang matanda at ang pamilya nila. Pinainom siya ng tubig na hinaluan ng asin. Sinabi sa kanila na kahit anong mangyari ay walang magbubukas ng pintuan, kung hindi ay mamamatay si Calix.
Dis-oras ng gabi nang marinig ni Calix ang katok sa pintuan. Mahibing na ang tulog ng lahat maliban sa kanya. Sinubukan niyang gisingin ang kanyang ina, ngunit hindi ito magising. Sa takot ni Calix ay nagtalakbong siya ng kumot at tinakpan ang kanyang mga tainga.
"Calix, apo, ang lolo mo 'to. Pakibukas ang pintuan"
Nawala ang takot ni Calix nang marinig niya ang boses ng kanyang lolo. Dali-dali siyang tumayo at binuksan ang pintuan. Huli na nang marinig niyang muli ang mga kakaibang tinig. Napagtanto niyang sadyang nilinlang siya ng nilalang para buksan niya ang pinto. Narinig niyang muli ang tunog nga mga nababaling buto.
"Rip, Rik, Trik,"
Hinawakan si Calix nang isa sa mga ito. Para siyang nawalan ng sariling desisyon at kusang sumama sa mga ito. Paalis na sana sila nang may humablot sa mga kamay ni Calix. Nakita niyang hawak-hawak ng kanyang ama ang isa niyang mga kamay at umiiyak.
"H'wag ang anak ko. Ako na lang,"
Nagtinginan ang tatlong nilalang na nakabalabal hari na animoy animoy nagsisipag-usap ang mga mukha. Patuloy pa rin ang paglikha nila ng nakakakilabot na tunog.
Makalipas ang ilang minuto ay pinakawalan ng mga mangangatok ang kanyang kamay at kinuha ang kanyang ama. Tila naubos ang lakas ni Calix para man lamang kumilos at pigilan ang unti-unting paglayo ng kanyang ama.
"Papa!" sigaw niya
Lumingon ang kanyang ama nang nakangiti. Sa mga huling oras nilang magkasama ay natawag niya itong Papa. Unti-unting lumabo ang imahe ng kanyang ama. Sa huli ay nawalan siya ng ulirat at nang magising siya ay nagulat siyang nasa kanyang higaan pa rin siya.
Tila panaginip lamang ang lahat. Naliwanagan lamang siya nang nakita niyang umiiyak ang kanyang ina habang yakap-yakap ang walang buhay na katawan ng kanyang ama. Napagtanto niyang totoo ang lahat nang nangyari at nagsakripisyo ang kanyang ama para sa kanya.
#
Ilang taon ang lumipas at hindi na rin sila muli pang naligaw sa probinsya ng kanyang ama. Isang araw ay nagulat siya sa tawag ng kanyang lolo na inaanyayahan silang magbakasyon sa probinsya nila. Sumang-ayon naman siya ngunit bago niya maibaba ang telepono ay may narinig siyang pamilyar na tunog. Iyon ang mga ingay na nagkakalasang mga buto na huli niyang narinig bago namaalam ang kanyang ama.
"Rip, Rik, Trik, Rip, Rik, Trik"