VŨ TRUNG TÙY BÚT

Chương 86: MỘ CHÍ

Đời Thành Chu (1) trở về trước, chưa có thói tìm địa lý để mộ. Kẻ hiếu tử khi chôn đấng thân thì chỉ để về phía bắc bên làng xóm, chọn nơi nào cao ráo mà táng thể phách đấng thân cho yên. Nếu có xét hỏi đến việc bói toán khi để mộ, hoặc bói rùa, hoặc bói dịch, thì cũng chỉ mong về sau tránh những chỗ khỏi làm thành quách, khỏi làm đường sá, khỏi phải thủy, hỏa, đạo tặc xâm phạm đến mà thôi.

Đời nhà Thương trung suy, đến vua Võ Đinh trung hưng lên, mà mộ vua Thành Thang, vua Thái Giáp nào có phải cải bốc đâu? Đời nhà Chu trung suy, đến vua Tuyên Vương trung hưng lên, mà mộ các vua Văn, Võ, Thành, Khang có phải cải bốc đâu? Đấng Khổng phu tử vốn là bậc thánh trời sinh, nhiều tài năng, vậy mà chôn thân phu ở đường Ngũ Phủ, sau đem về hợp táng ở đất Phòng, chứ không có tìm đất gì cả. Chính mộ đức Khổng phu tử ở Khổng Lâm, cũng không hề tìm đất trước để làm nơi sinh phần bao giờ. Nay xét sách Khuyết lý Đồ chí (2), thấy một khu đất vài trăm dặm, núi sông rộng rãi, so với thuyết các nhà phong thủy bao nơi nọ là ngưu sa hà thủy, nơi kia là quan quỉ long hồ (3), đều không có quan hệ gì. Xem vậy thì thấy cổ nhân bốc táng không có cái thuật đi tìm địa lý.

Đời gần đây mới mê hoặc về thuyết họa phúc, hoặc đem mồ táng ở tận nơi hang cùng núi hẻm, hoặc đem hài cốt táng ở nơi tha hương. Có nhà thần chủ chưa chôn (4), gia phong chưa suy kém, mà hàng năm đến tiết Thanh minh tảo mộ, đã quên mất mộ tổ tiên không biết để ở nơi nào. Như thế mà gọi là hiếu ư? Cổ nhân khi chôn mộ, có khắc đá để ở dưới mộ gọi là chí, dựng bia ở trước mộ gọi là biểu. Mộ chí xưa nay vẫn thông dụng, mộ biểu thì về sau gọi là thần đạo bi. Khi xưa, mộ ông Nghiễm Bá Ngưu tự nhiên đất sụt xuống thành ao, còn lại cái miếu ở trước mộ. Người ta nhận lầm là miếu Ngưu Đại vương. Về sau, kẻ hiếu sự mò ở dưới ao tìm được mộ chí của ông Bá Ngưu, mới chữa được cái lầm ấy. Mộ ông Tăng Tử, người đời sau cũng quên không biết ở chỗ nào; sau có bắt được cái bia đá viết lối chữ cổ ở trong núi Gia Thiện, từ đấy mới lại dựng bia làm dấu. Xem thế thì biết cổ nhân đều có làm mộ chí.

Ông Khổng Tử tự tay viết sáu chữ: "Ân Thái sư Tỷ Can mộ" dựng ở Muội Đô. Đến nay người đi qua mộ ấy vẫn tỏ lòng cung kính. Ông Âu Dương Tu có vị tổ tiên dựng mộ biểu ở gò Lũng Cương, mộ biểu đã từng lở xuống nước sâu, sau tìm thấy ở Lư Lăng tám chữ: "Tế chi phong bất như dưỡng chi bạc" (5) khắc vẫn còn thấy đỏ chói rành rành. Lại còn như thần đạo bi của Vương Vấn Chính, cũng đều là loại mộ biểu cả.

Gần đây, những nhà táng mộ thường không lập biểu chí; táng chưa được bao lâu, nơi phong phần đã biến cải, đời sau trông thấy không còn biết truy khảo xem là mộ của ai nữa. Làng Thư Trì thờ Khâm Thiên Đại vương, về sau quên mất không biết phần mộ của người ở đâu.

Đến khi đào gốc tre tìm thấy cái quan tài bằng đồng, mới ngờ là mộ của Vương, liền lại phong mồ đắp nấm lên. Nếu như dùng quan tài bằng gỗ, thì chẳng đến hủy mất đi ư? Hưng Đạo Vương khi xưa dặn con là Hưng Võ Vương đem hỏa táng rồi để xương vào cái đồ tròn, chôn giấu ở trong vườn An Lạc. Sự ấy còn chép ở trong Trần sử, vậy sao ở Thư Trì lại thấy có mộ chí Hưng Đạo Vương? Mấy năm gần đây, nước sông xói lở, cái mộ chí ấy lòi ra, người làng mới đem táng vào chỗ đồng cao. Nếu không có biểu chí thì mộ ấy lại chẳng lở xuống nước ư? Người con mà muốn hiếu với đấng thân, xem đó phải nên tỉnh ngộ mà làm mộ chí cho cẩn thận

_______

(1) Thành Thang, Chu Văn Vương.

(2) Bản dịch viết là Đồ chí khuyết lý.

(3) Bản dịch viết là “quần quỉ hồ long”.

(4) Năm đợi thì chôn thần chủ, nghĩa là, thần chủ ông tổ thứ sáu trở lên thì đem chôn.

(5) Nghĩa là lúc chết tế lễ dù hậu đến đâu, cũng không bằng lúc sống nuôi dưỡng đạm bạc.