CÂU 4: Trình bày nội dung cơ bản của quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập? Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật?
Vị trí của quy luật: là quy luật căn bản thứ 2 của phép biện chứng duy vật, vạch rõ nguồn gốc, động lực của sự phát triển. Nên được Lênin gọi là “ hạt nhân” của phép biện chứng.
1. Các khái niệm phản ánh trong quy luật:
v Mặt đối lập: là những mặt, bộ phận, lực lượng, yếu tố, cấu trúc…trái ngược nhau tạo nên sự vật.
v Một mâu thuẫn được tạo bởi 2 mặt đối lập liên hệ ràng buộc nhau, được đặt trong một quan hệ phù hợp.
v Sự thống nhất các mặt đối lập có nghĩa là các mặt đối lập ràng buộc, phụ thuộc nhau, cái này lấy cái kia làm điều kiện, tiền đề tồn tại cho mình, không có cái này sẽ không có cái kia.
v Sự đấu tranh nghĩa là các mặt đối lập bài trừ, tiêu diệt nhau, không cần có nhau nữa, có mặt đối lập này sẽ không có mặt đối lập kia.
2. Sự vận động của quy luật:
a. Tính quy luật của sự hình thành, phát triển, và giải quyết mâu thuẫn:
v Giai đoạn hình thành mâu thuẫn: 1 mâu thuẫn được hình thành từ 2 mặt đối lập liên hệ ràng buộc nhau, được đặt trong 1 quan hệ phù hợp.
v Phát triển mâu thuẫn: lúc đầu 2 mặt đối lập chỉ đối lập nhau, càng về sau sự đối lập càng trở nên gay gắt, lúc đó mâu thuẫn lên đến đỉnh cao.
v Giai đoạn giải quyết mâu thuẫn: khi mâu thuẫn lên đến đỉnh cao, giải quyết mâu thuẫn xảy ra: mâu thuẫn được giải quyết bằng sự chuyển hóa các mặt đối lập, kết quả là sự vật cũ, thể vật chất cũ mất đi; sự vật mới, thể vật chất mới hình thành; và tiếp tục xuất hiện những mâu thuẫn mới; rồi lại phát triển và giải quyết; cứ như thế thể hiện tính quy luật hình thành, phát triển và giải quyết mâu thuẫn.
b. Mối quan hệ biện chứng giữa thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập:
Về thực chất là thể hiện sự thống nhất biện chứng của các mâu thuẫn của các sự vật, hiện tượng. Trong mỗi mâu thuẫn, các mặt đối lập vừa thống nhất, vừa đấu tranh với nhau. Trong đó, thống nhất của các mặt đối lập mang tính tương đối, tạm thời. Ngược lại, đấu tranh của các mặt đối lập mang tính tuyệt đối bởi vì nó là nguồn gốc, động lực bên trong của sự phát triển.
a. Chuyển hóa các mặt đối lập: được thể hiện trong quá trình giải quyết mâu thuẫn của sự vật cũ làm xuất hiện sự vật mới. Trong đó các mặt đối lập trước đây đã không còn đồng nhất với chính nó, mà đã có sự thay đổi hoặc bị xóa bỏ thông qua sự chuyển hóa của các mặt đối lập.
1. Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật:
v Khi phân tích mâu thuẫn của sự vật, hiện tượng, về nguyên tắc phải thừa nhận tính khách quan, tính phổ biến, và tính riêng biệt của mâu thuẫn.
v Sự vật khác nhau có mâu thuẫn khác nhau thì phải giải quyết khác nhau.
v Trong 1 mâu thuẫn, nó tồn tại và phát triển là 1 quá trình có tính giai đoạn và tính lịch sử cụ thể, nên cũng phải có cách giải quyết cụ thể khác nhau.
