DERS ÇALIŞIRKEN DİKKAT NASIL TOPLANIR
ders çalışırken motivasyon“Saçımı tararken yalnız saçımı düşünürüm.”
Çok eski zamanlarda, bir adam krala gidip, kötü düşüncelerden kendini nasıl arındıracağını sordu. Kral ona ağzına dek zeytinyağıyla dolu bir fıçı verdi, bu fıçıyı kentin bir kapısından öteki kapısına dek bir damla yağ dökmeden taşımasını emretti:
“Eğer bir damla yağ dökersen başın kesilecek!”
Adama iki kılıçlı asker refakat edecekti, bunlar bir damla yağ dökülür dökülmez başını uçuracaklardı.
Bir Pazar günüydü, kentin her yanı satıcı tezgâhlarıyla, insanlarla doluydu, adam fıçıyı taşıyıp yürüdü. Hem de ne dikkatle… Bir damla yağ dökülmedi.
Saraya döndükleri zaman kral “Peki, kentte ne var ne yok, kimleri gördün?” diye sordu.
Adam bu soru karşısında çok şaşırdı ve “Hiçbir şey görmedim efendim,” dedi. “Aklım fikrim yağdaydı.”
Kral bu cevap karşısında kötü düşüncelerden arınmak isteyen adama şu yanıtı verdi:
“Şimdi kötü düşüncelerden arınmanın çaresini buldun işte,” dedi. “Düşüncelerine de fıçıdaki yağa baktığın dikkatle bak. O zaman hiçbir şey seni kötü düşünce sahibi yapamaz.”
Konsantrasyon, bezginlik duymadan fiziksel ve zihinsel enerjiyi tek bir noktaya sürekli uygulama yeteneğidir. Bu yeteneğin özünde daha az çaba ile daha yoğun ve karmaşık bir işi yapabilme yatmaktadır. “Bazı insanlar bir şeyi bir okumada anlayabilirken bazılarının anlaması için birkaç defa okuması gerekir.”, “Çok çalışıyorum; ancak çalışmayı bitirdikten sonra ne öğrendiğimi düşündüğümde hayal kırıklığına uğruyorum.” “Dikkatimi toplamakta zorlanıyorum.” Bu tür durumların sebeplerini çalışmamız boyunca açıklamaya çalıştık. Şimdi de bunun üzerinde etkili olan bir diğer faktörü, konsantrasyonu açıklayalım.
Dikkatinizi yaptığınız işe vermekte zorlanabiliyor olabilirsiniz. Ancak bilmelisiniz ki dikkati belli bir noktada toplamakta güçlük yaşama, belli bir oranda insan doğasına bağlı olmakla birlikte büyük oranda da sonradan kazanılan bir alışkanlıktır. Eğer bir şey üzerinde dikkatimizi yoğunlaştırmak için yoğun bir çaba sarf ediyorsak bu, dikkatimizi o noktada toplayabilme alışkanlığımızın olmamasından kaynaklanıyor demektir. Burada önemli olan ise insan doğasında zorunlu olarak meydana gelen bu kopmalardan sonra dikkati toplayarak çalışmaya tekrar dönebilmektir.
Konsantrasyonu vahşi bir ata, kendimizi de ona binmeye çalışan bir biniciye benzetebiliriz. Bu vahşi at kendi doğası gereği belli bir amaç ve hedef tanımayacak, belki zaman zaman da kendi isteği doğrultusunda hareket etmek isteyecektir. Sonuç olarak da hem çalışma verimi düşebilecek hem de ders başında geçen süre uzayarak yapmaktan hoşlanılan etkinliklere daha az zaman kalabilecektir. Ancak hedeflerini ve amaçlarını ortaya koymuş usta bir binici dizginleri eline alıp onu kendi istek ve hedefleri doğrultusunda yönlendirmesini de bilecektir.
Konsantrasyonu Olumsuz Yönde Etkileyen Faktörler
Ders çalışırken dersin dışında bütün düşünceleri bir kenara bırakıp dikkatimizi ve enerjimizi yaptığımız işe yoğunlaştırmamız gerekir.
Böylelikle başarıya ulaşmak için gerekli olan iç potansiyeli harekete geçirebilir ve koyduğumuz hedefe daha az zamanda ve çabayla ulaşabiliriz.
Dikkati belli bir noktada yoğunlaştırmak için öncelikle soruna neden olan faktörleri tanımamız gereklidir. Bunları sırasıyla inceleyelim:
Konsantrasyonu Engelleyen Faktörler
1. Zor ve karmaşık konular
Biliriz ki her dersin, anlaşılması diğerlerine oranla daha zor ve karmaşık konuları vardır. Öyle ki bu konuları öğrenmek daha yoğun bir çabayı gerekli kılmaktadır. Örneğin yeni sınav sisteminde müfredata eklenen Mat-2 konuları Mat-1 konularına oranla daha zor ve karmaşıktır. Bu tür dersler de öğrenme bazen yavaş gerçekleşmekte ve bazı öğrenciler “Anlamıyorum.” diyerek umutsuzluğa kapılmakta, bu da dikkatlerinin dağılmasına neden olmaktadır.
2. Yavaş okuma
Konsantrasyonu etkileyen faktörlerden bir diğeri de bir metin okunurken, notlar tekrar edilirken ya da soru çözülürken düşük bir hızla okumaktır. Bu durum aynı zamanda anlama düzeyini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu tür etkinlikleri normalin altındaki bir hızla gerçekleştiren bir öğrencinin daha fazla zihinsel çaba göstermesi ve çalışırken karşılaştığı her kelimenin anlamını bir sonraki kelimenin anlamına eklemesi gerekmektedir.
Bugün yapabileceğini yarına bırakma. Çünkü bugün hoşlanırsan, yarın yine yapabilirsin.
James Michener
3. Zihinsel meşguliyet
Ders çalışmaya başlamadan önce günlük problemlerin bir kenara atılması gerekir. Ders çalışırken hayallere dalmak ya da o anda başka bir şeyi düşünmek dikkati olumsuz etkilemektedir. Bu yüzden gereksiz olan her şeyi bir kenara bırakıp, kendinizi çalıştığınız derse ya da konuya vermelisiniz.
Böcek olmayı kabullenenler ezilince şikâyet etmemelidirler. (F. Schiller)
4. Motivasyon eksikliği
Bu sorun daha çok, “Neden ders çalışmam gerekiyor?” ve “Hedeflerimi açık ve net olarak belirledim mi?” türünden soruların sorulmaması ve cevap aranmaması yüzünden ortaya çıkmaktadır. Çalışma ya da çalışmama arasında hiçbir farkın bulunmadığı ve ciddi anlamda sonucun ne kazandıracağının (istediğiniz üniversitenin istediğiniz bir bölümünü kazanmanız) ya da ne kaybettireceğinin (üniversite sınavında beklediğiniz başarıyı gösterememeniz ve istediğiniz bölüme yerleşememeniz) düşünülmediği durumlarda yapılan işe karşı heyecan duymak çok zordur. Neden çalıştığınızı bilinçli olarak sorgulamadığınız durumlarda da çalışmayı sevmeyeceğiniz açıktır.
5. Ön-bilgi (temel) eksikliği
Konsantrasyonu olumsuz etkileyen faktörlerden biri diğeri de ön-bilgi (temel) eksikliğidir. Matematik dersinde trigonometri konusunu öğrenmeye çalışan bir öğrencinin ön bilgisi ne kadar yeterli ise çalışırken bu konuyu kavraması da o kadar kolay olacaktır. Eğer ön bilgi eksikliğinin olduğu bir derse çalışıyorsanız sürekli olarak bilmediğiniz bir fikir, kelime ve formülle karşı karşıya kalacaksınız. Bu da bilgi akışını kesintiye uğratarak dikkatinizin dağılmasına neden olabilecektir.
6. Günün yanlış saatinde çalışmak
Her bireyin verimli bir şekilde ders çalıştığı zamanlar birbirinden farklılık gösterir. Sizde konsantrasyonunuzun en sık dağıldığı çalışma saatlerini belirleyin. Çalışma saatlerinizi, daha verimli olabileceğini düşündüğünüz saatlere kaydırın.
Hatta ders çalışmaya hoşlandığınız ve zorlanmadığınız bir dersle başlayın. Zira anlamakta zorlandığınız bir dersi uyku saatine yakın bir zaman dilimine koyarsanız normal uyuma zamanınızdan önce uykunuzun geldiğini fark edebilirsiniz.
7. Fiziksel ortamın yanlış düzenlenmesi
Bu faktör hem verimli çalışabilmenizi hem de konsantrasyonunuzu etkilemektedir. Bu konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgiyi çalışma ortamının düzenlenmesi adlı yazımızda bulabilirsiniz.
8. Masa dışında (yatarak – uzanarak) çalışma
Uyku ve uyanıklıkla görevli olan anatomik yapı beyin sapında bulunmaktadır. Kas geriliminin belirli bir düzeyde olduğuna ilişkin bir mesajın ilgili kısıma gitmesiyle uyanıklık sağlanmış olur. Ancak kas gerimi optimum düzeyin altına düşerse, beyin sapına giden mesajlar uykuyu başlatan maddelerin salgılanması yönündedir. İşte bu yüzden yatarak veya uzanarak çalışmayınız. Zira verimli bir şekilde ders çalışmak için gereken uyanıklılık hali bozulmuş olur.
9. Güven eksikliği ve aşırı stres
Dikkati belirli bir noktada yoğunlaştıramamanın sebeplerinden bir diğeri kendine güven eksikliği ve yüksek kaygı düzeyidir. Kendine güven duymayan ve başarılı olamayacağını düşünerek gereksiz yere kendini kaygılandıran bir öğrenci, bir süre sonra kaygılarını haklı çıkaracak davranışlar üretmeye başlar. Aynı şekilde aşırı stres de, gerilime neden olur, gerilim de dikkat bozukluğunu beraberinde getirir.
10. Konunun bütünlüğünü kavrayamama
Bir konu hakkındaki ana düşüncenin kavranamaması, düşüncenin belirli bir anlam etrafında yapılanamamasına neden olur. Bu da dikkatin dağılmasıyla sonuçlanabilir.
11. Müzik, TV ve telefonun etkileri
İnsan beyni çevreden gelen birçok uyarıcıyı aynı anda alabilme özelliğine sahiptir. Ancak dikkat bu uyaranlardan sadece birine odaklanabilir. Dolayısıyla aynı anda hem müzik dinleyip hem de ders çalışmak dikkati dağıtabilmektedir. Ancak bu durum çalışılan dersin ve müziğin niteliğine göre değişebilmektedir. Kişisel başarı için televizyonunuzu öl-dürün.
İkinci bir önemli nokta ders çalışırken televizyon izlenmemesi gerektiğidir. Ders çalışırken televizyon izlemenin dikkati toplamaya yardımcı olduğuna dair bir düşünce kendimizi kandırmamızdan başka bir işe yaramamaktadır
.
Ders çalışmayı engelleyen faktörlerden biri de telefondur. Ders çalışırken hiçbir şekilde telefonunuzla ilgilenmeyin.
Konsantrasyon Problemleri Nasıl Çözülebilir?
·Beyninizden aynı anda iki işi yapmasını beklemeyin. Fransa’nın eski başbakanlarından Climencau’ya başarısının sırrı sorulduğunda ““Saçımı Tararken Yalnız Saçımı Düşünürüm.” demiştir. Siz de o anda ne yapıyorsanız bütün dikkatinizi sadece o işe yoğunlaştırmaya gayret edin.
·Ders çalışmanın ve bunun sonucunda gelecek başarının sizin için ne tür bir anlam ifade ettiğini net olarak belirleyin. Unutmayın “Gideceği limanı bilmeyene, hiçbir rüzgâr fayda etmez.”
·Konunun ana fikrini ve mantığını öğrenmeye çalışın. Böylece zihninizde bir anlama kavuşmamış ayrıntılarla boğuşmayacak ve dikkatinizi dağıtmamış olacaksınız.
·Hangi konuyu ne düzeyde bildiğinizi tespit edin ve soru çözmeye bilgi seviyenize uygun soru bankalarından başlayın.
·Unutmayın öğrenme kolaydan zora doğru gerçekleşen bir yapıya sahiptir. Bilgi düzeyinizi aşan bir kitaptan çalışmanız ders çalışmaya karşı bir isteksizlik meydana getirebilir.
·Ders çalışmaya başlamadan önce konuyla ilgili sorular hazırlayın. Derse sorulara cevap arayacak şekilde çalışmak, konsantrasyonu artıran önemli faktörlerden birisidir.
·Dikkatinizi dağıtan faktörlerin (TV, arkadaş, poster, resim...) olmadığı bir ortamda çalışın.
·Dikkatinizi toplamak ve dağılmasını önlemek için kendinizi zorlayın ve ders çalışmayı bir alışkanlık haline getirin. Kendinizi zorlamanız, bir süre sonra yerini isteğe bırakacaktır. 1800’lerin sonlarında New York’un fakir göçmen mahallelerinde çektiği fotoğraflarla ünlenen Jacob Riss çalışma sürekliliğinin önemini şöyle ifade etmektedir: “Çaresiz kaldığım zamanlarda gider, bir taş ustası bulur, onu seyrederim. Adam belki yüz kere vurur taşa. Ama değil kırmak, küçücük bir çatlak bile oluşturamaz. Sonra birden, yüz birinci vuruşta taş ikiye ayrılıverir. İşte o zaman anlarım ki; taşı ikiye bölen o son vuruş değil, ondan öncekilerdir.” Unutmayın “Hiçbir tutkulu çaba karşılıksız kalmaz.”
·İstediğiniz hedefe ulaştığınızda yapmaktan hoşlanacağınız bir şeyi kendinize ödül olarak verin. (Örneğin ben, sıcak ve boğucu bir günde bu kitapçığı hazırlarken motivasyonumu toplamalı ve konsantrasyonumu bu çalışma üzerinde yoğunlaştırmalıyım. Bunu başarabildiğim takdirde kendime vereceğim ödül ise şu: Yaz mevsiminin sıcak bir hafta sonunda Antalya’nın Konyaaltı plajında şezlongun üzerinde güneş ışınlarının tenimdeki sıcaklığını hissetmek ve güneş ışıklarıyla oynaşan dalgaları seyrederken soğuk bir şeyler içmek... Güzel bir hayal değil mi? Bu cümleleri yazarken bile dikkatimi yoğunlaştırdığımı hissedebiliyorum. Ancak hayali fazla uzatmamak gerek, yoksa vakit akıp giderken kış gelebilir ve hayaller bir sonraki bahara kalabilir!)
·Masada çalışmayı bir alışkanlık haline getirin ve çalışma masanızı kesinlikle başka bir amaç için kullanmayın.
·Çalışırken her iki ayağınızın da yere paralel uzanmasına, otururken sırtınızın dik olmasına, kaslarınızın fazla gergin olmamasına, odanızın ne çok sıcak ne de çok soğuk olmasına dikkat edin.
·Ders çalışırken ne yemekten başka bir şey düşünemeyecek kadar aç ne de rehavete kapılacak kadar tok olun.
·Çalıştığınız odayı sık sık havalandırmayı ihmal etmeyin. Zira az havalandırılan ortamlar dikkat düzeyini zayıflatmaktadır.
·Sadece sonuca (sınavlardan aldığınız puana) odaklanarak dikkatinizi dağıtmayın. Bu durumu abartarak moral bozukluğu yaratmak bir süre sonra kendine güvensizliğe ve başarılı olamama korkusundan kaynaklanan bir motivasyon ve konsantrasyon bozukluğuna neden olabilmektedir.