Babang luksa bukas ng aking Lola kaya naman nasa isang bahay lang kaming magkakamag anak dahil may plano kaming magboracay para bukas. Napagpasyahan nila mama at nang aking mga tito at tita na basahin ang diary ni lola. Matanda na ako at nasa edad na disi otso na. Nakwento na sa akin dati ang iilan sa mga diary ni lola at ang pinapaborito ko ay ang kwento nya noong na experience nya sa “The Holocaust.”
“By mid – 1944, World war II, tag gutom ng mga panahon na yon, milyon milyon ang mga taong inilipon dahil mamimigay daw sila ng mga pagkain para sa nagugutom. Lumakad lang kami ng lumakad at kung saan saan kami itinatago hanggang sa makarating na kami sa isang kampo at may malaking apoy sa gitna nito.
Kasama ko pa noon ang aking bunsong kapatid dahil kaming dalawa na lang ang magkasama noon. Wala na kaming mga magulang. Ang tatay ko ay nasa gera at ang nanay ko ay namatay sa gutom.
“Ate, bakit ang tagal nilang magbigay sa atin ng pagkain?” Tanong sa akin ng kapatid ko at yumuko ako sa harap nya. “Kelangan nating maghintay. Namimigay na sila at kita mong madami tayong kasama.” Sabi ko sa kanya at hinawakan nya ang kanyang kamay at tumingin tingin sa paligid.
Nakita ko na lang na nanginginig sya at agad akong napatingin sa pinagmamasdan nya. Nakita kong may mga lalaking nagtatakbuhan at hinahabol ng mga guards.
Pinaghahampas ng mga guard ang lalaking tumakbo hanggang sa mawalan ito ng malay at dinala sa isang tent.
Niyakap ko na lang ang kapatid ko dahil hindi na sya matigil sa kakaiyak. Wala akong kaalam alam sa kung anong mangyayare kaya nagtanong tanong ako sa mga tao pero wala rin silang kaalam alam sa nangyayare at panay pagkain lang ang naisasagot nila sa akin.
Madaling araw na ng nagising na lang kami dahil sa ingay at panaghoy ng mga tao.
“YUNG MGA BATA, YUNG MGA BABAE AT ANG MATATANDA AY HIHIWALAY NG PILA!” Paulit ulit na sigaw ng isang sundalong naglilibot sa lugar.
Ginising ko agad ang kapatid ko at nagulat na lang ako ng hilahin sya sa akin ng isang sundalo. “Teka lang, at magpapaalam lang ako sa kapatid ko!” Paulit ulit kong sigaw pero hindi natinag ang sundalo at patuloy lang sa paghila sa kapatid ko.
“ATE!” Sigaw nya ng malayo na sya at hindi ko mapigilang maluha. Hindi ko alam kung paano kami magkikita uli. Walang kasiguraduhan ito.
Agad kong pinunasan ang luha ko at inayos ko ang sarili ko. Matagal na akong walang suklay pero hindi ko na inisip yon. Ang importante ay may makain kaming magkapatid.
Unti unting umusad ang pila. Kada trenta minutos ay umuusad ako ng mahilig sa isang dang tao. Pero wala pa ako nakikitang mga taong may dalang pagkain. Naisip ko na lang na baka sa ibang daan na sila pinapadaan at hindi ditto dahil sa dami ng mga tao.
Nakikita kong pumapasok ang mga tao sa isang bahay na gawa sa bato at puro sundalo ang nasa harap at may takip ang kanilang mga mukha. Ang mga nasa unahan naman ay panay ang pagpupumiglas.
Hindi ko na napigilan ang sarili ko at agad kong hinila ang sundalong nagbabantay sa pila namin. Nagulat sya sa ginawa ko kaya agad nyang hinawi ang kanyang braso sa akin.
“Anong problema mo?” Tanong nya sa akin at aktong sasaktan na ako pero napigil sya ng magsalita ako. “Bakit nagpupumiglas ang mga tao sa unahan? Hindi ba nagbibigayan sila ng pagkain? Anong nangyayare sa loob?” Tanong ko sa kanya at nakita ko gumuhit sa mukha nya ang ngiti at sinampal na lang ako saka umalis sa harap ko.
“Stupid girl.” Narinig kong bulong sa akin ng isang matanda at halos kasing edad lang sya ng nanay ko. Napansin nyang nakatingin ako sa kanya pero hindi umaalis ang tingin nya sa akin.
“Kung hindi ka pa sawa sa buhay mo, mas mabuti kung gagawa ka ng paraan para makatakas dito.” Sabi nya sa akin.
“Wala na akong anak. Namatay sa cholera ang nag iisa kong anak at ang asawa ko ay namatay sag era. Kung ito lang ang paraan para makapiling ko sila ay tatanggapin ko.” Sabi nya sa akin.
Nagtaka ako sa sinabi nya. Magsasalita na sana ako ng makita ko ang paglitaw ng isang malaking usok galing sa kampo at dun ko naamoy ang hindi kanais nais na amoy. Agad kong tinakpan ang ilong ko.
Maya maya pa, umusad uli ang pila at nakita ko sa kanang bahagi ng kampong gawa sa bato ay mga sundalong nakapalibot sa isang hilera ng mga tao na kadalasan ay ang mga sakit at sobrang payat. Ang iba sa kanila ay babae dahil wala silang kadamit damit at kinalbo silang lahat. Nakatutok ang mga baril ng sundalo sa kanila. Sumenyas ang isang sundalo at sabay sabay silang nagpaputok.
Umalingawngaw ang hagulgol sa pila namin at ang iba ay kumapit sa barbed wire. Agad pinaghihila ng mga sundalo ang mga kumapit sa kanila at ang mga nanlalaban ay hinahampas nila ng hawak nilang malapad na kahoy.
May nakita akong ibinubuhos ang mga sundalo sa katawan ng mga namatay noon at pagkatapos noon ay sinindihan nila ito.
Dun ko na napagtantong huling araw na namn ito ng kapatid ko kaya agad ko syang hinanap. Habang magulo pa ang pila kung saan ako kabilang ay sinamantala ko na ito para makapunta sa pila kung saan kabilang ang kapatid ko.
Pero hindi ko doon nakita ang kapatid ko at nakita ko syang nakaupo sa isang semento at doon nag iiyak.
“Louisa!” Sigaw ko sa kanya at agad syang tumakbo papunta sa akin at yumakap sa baywang ko. “Ate..” Bulong nya sa akin habang nararamdaman kong umiiyak pa rin sya. Niyakap ko rin sya at hinalikan ang kanyang buhok.
Hindi ko alam ang gagawin ko para makatakas sa pilang ito kaya nilibot libot ko ang aking paningin habang nag iisip ng paraan para makataas doon.
Habang nakatayo lang kami ay narinig ko na lang ang iilang putok ng baril kaya agad kong hinila ang kapatid ko para magtago sa isang tabi pero nadala kai ng pagtutulakan ng mga tao hanggang sa makita ko na lang ang mga tao papunta sa isang barbed wire na sinira nila. Ang daang ito ay papunta sa sakayan ng mga tren.
Nakipagtulakan na ako habang hinahawakan ko ng mahigpit ang kamay ng kapatid ko. “Louisa, kelangan mong magmadali para makalabas ka rito.”
Agad ko syang hinila papunta sa wala masyadong tao at lumuhod sa harap nya. “Makipag usap ka kahit kanino, maging katulong ka, o kaya hintayin mo ko sa lugar na to. Tandaan mo ang pangalan ko, Liesl Galler at ikaw, si Louisa Galler, hahanapin kita balang araw. Naiintindihan mo ba ako?” Bilin ko sa kanya habang niyuyugyog ko ang balikat nya dahil sa hindi nya mapigilan ang luha nya.
Niyakap ko sya ng mahigpit at dinala ko sya uli sa nilulusutan ng mga tao at nakiusap ako sa kanilang paunahin nila ang kapatid ko pero hindi sila nakita kaya nakipagtulakan na ako para isingit sya bago pa mahuli ang lahat.
Pilit kong inaalis ang kamay nya sa pagkakahawak sa akin pero buti na lang at madaming mga tao ang gusto ring makatakas doon.
Agad akong tumalikod habang naririnig ko ang kanyang boses na patuloy sa pagsigaw sa akin. PInahid ko ang luha ko at agad akong hinila ng isang sundalo at hinigpitan ang hawak sa braso ko. Pilit akong nagpupumiglas at bigla na lang syang nagsalita.
“Tama lang ang ginawa mo para kay Louisa, magtago ka mamaya sa mga katawang nasunog na at hahanapin kita, Liesl.” Bulong sa akin ng isang pamilyar na boses pero hindi nya na inalis ang kanyang sumbrelo. Tinitigan ko lang sya habang hinihila nya ako at nakita ko ang matang kaparehas ng sa amin ni Louisa.
Hindi ko alam kung makikita ko pa sya uli pero nung nasa wala na masyadong tao nya ako dinala ay walang pasubali ko syang niyakap. “Papa!” Sigaw ko at hindi ko mapigilang humagulgol.
“Segundo lang, Liesl. Hahanapin kita mamaya. Yung binilin ko sayo.” Sabi nya sa akin at bigla nya na lang akong sinamapal pero mahina lang ang ginawa nya. Dun ko napansin ang pagdaan ng sundalo galing sa likod ko.
Hinila nya ako at pinaauna na sa pila. “Tandaan mo.” Huling bulong nya sa akin at tumalikod na.
Alam kong isa na ako sa mga papasok kaya patuloy lang ang pagdadasal ko na sana ay malagpasan ko tong pagsubok na to.
Alam kong wala na akong pag asang makaligtas dito pero kung yun ang bilin sa akin ng aking papa ay susundin ko.
Buong tapang akong sumunod sa pila at dun kami hinubaran, ginupitan ng buhok at sunod sunod na pinapila. Nasa bandang gitna ako at halos hindi ko na makita ng maayos ang nasa unahan ko pero alam kong kagaya ito ng nasaksihan ko. Nakapalibot ang mga sundalo sa amin.
Narinig ko ang hudgat at dun na sunod sunod na nagpaputok ang mga sundalo. Agad akong umupo at tinakpan ang mga tenga ko. Kitang kita ko ang pagbagsak ng mga tao kaya agad kong ginaya sila at hinawakan ko ang mga dugo sa katawan nila saka ipinahid sa katawan ko.
Naamoy ko ang gasoline na gagamitin sa amin kaya naman sapilitan kong itinago ang sarili ko sa ilalim ng mga namatay.
Naramdaman ko pa rin ang init ng mga oras na yon at paunti unting akong nawalan ng malay dahil sa hindi na ako makahinga dahil sa usok.
Nagising na lang ako na nasa hospital na ako. Agad kong inilibot ang mata ko at nakita ko doon ang aking ama kasama ang kapatid ko. Tulog pa sila at nakahiga sa kam kaya tahimik lang kaming tatlo at tanging tunog lang ng ceiling fan ang naririnig ko at ang mga yabag ng nurse at doctor. Nakita kong may benda ang buo kong braso at agad kong hinawakan ang aking buhok. Wala akong naramdaman bukod sa benda sa ulo ko.
Napansin kong nagising na si papa sa pagkilos at agad yumakap sa akin. “Anong nangyare, papa?” Bulong nya nung yakap yakap nya ako ng mahigpit.
Dun ko naramdaman ang mga mahahapding parte ng katawan ko na natatakpan ng kumot. “Anong nangyare sa braso ko? Sa buhok ko?” Tanong ko na halos maiyak iyak na ako. Mas hinigpitan ni papa ang yakap sa akin at nagising na rin ng kapatid ko.
“Ate..” Tawag nya sa akin pero hindi ko pinansin. Kumalas ako sa pagkakayakap ni papa at niyakap ko naman ako ng kapatid ko.
“Nakita kitang natatakpan ng mga labi ng patay na tao pero sunog na sunog pa rin ang mga braso at braso mo at ilang parte ng hita mo.” Paliwanag sa akin ni papa.
Dun na ako humagulgol talaga at pinatatahan na lang ako ni papa. Hindi ko alam kung pano nangyare na nasurvive ako sa pangyayareng iyon pero nagpapsalamat talaga ako kahit na malala ang napala ko ay pinalad pa rin akong mabuhay.
Mahigit isang buwan akong nanatili sa hospital dahil sa linggo linggong paglilinis sa mga sugat ko. Naging kaibigan ko na rin ang nurse doon. Nagpasya ang papa na lumipat na sa ibang bansa matapos ang World War II.
Isinulat ko itong kwento ko para sa mga susunod na henerasyon. Sa mga magiging apo balang araw, gusto kong malaman nyo ang pinagdaanan kong ito.
Lumipas pa ang panahon at nasulat sa kasaysayan ng mundo ang pangyayareng ito. Tinawag itong “The Final Solution.
Nagmamahal,
Liesl Garrel
Natapos ang kwento ng mama ko at nakita kong nagiiyakan ang mga mas nakakabata sa akin at panay ang sumbong sa mga pinsan kong magulang nila.
“Mama, grabe po yung nangyare kay Mami Lola…” Sumbong ng pinakabata kong pamangkin na babae. Agad syang kinuha ng pinsan ko at pinapatahan.
Umalis na ako sa sala at agad na dumiretso sa kwarto para magpahinga. Hindi ko rin maalis pa sa isip ko ang pangyayareng iyon. Kung hindi sya nakasurvive ay wala kami ngayon ditto at may planong magsama sama para bukas.