"ANO'NG ibig sabihin nito?" galit na tanong ni Genaro nang buksan ang pinto at makitang nagkalat ang mga gamit sa loob ng kuwarto.
Nag-angat ng ulo si Thalia na noon ay nagmumukmok sa isang sulok. Sa palibot niya ay ang nagkalat na kumot at unan.
Nilapitan ni Genaro ang asawa. Hinila sa isang kamay at pinilit tumayo. Agad nitong nalanghap ang amoy ng alak sa hininga ni Thalia. Saka pa lamang napansin ang kopita at bote ng alak na nakalapag sa isang tabi.
"Let me go, you bastard!" singhal ni Thalia sa asawa at mabuway na piniksi ang brasong hawak nito.
"Who told you to get drunk, huh? Look at you. You're a mess!" nanggigigil na sabi ni Genaro.
"Shut up! Wala kang karapatan magalit, ha? At ano ang karapatan mong sumbatan ako? Hindi ba ako ang dapat manumbat? Niloko mo ako! Kayo ng babae mo!"
"Mali ang iniisip mo tungkol sa aming dalawa ni Rebecca. Wala akong relasyon sa kanya, at hindi kita niloloko."
"Liar! Huwag mo akong gawing tanga, Genaro!" Binayo niya ang dibdib nito upang kahit papaano, sa pamamagitan man lamang niyon, ay maibalik niya sa lalaki ang hapding nararamdaman niya.
"Stop it, Thalia! Stop it!" Hinuli ni Genaro ang kanyang mga kamay. "At pwede ba, pakinggan mo muna ako?"
"No! I won't listen to you!"
"You won't listen to me?" tanong nito na may pagbabanta sa tono. "Fine! Hindi kita pipilitin kung ayaw mong maniwala sa akin. But you clean your own mess! Huwag mong asahan si Manang Meding na mag ligpit ng mga kalat mo!"
Pagkasabi niyon ay marahas na binitiwan ni Genaro ang kanyang kamay at mabilis na lumabas ng kuwarto. Nag pupuyos na ibinato ni Thalia ang base ng night lamp sa pinto.
"Hindiikaw ang magdidikta sa akin ng mga dapat kong gawin, you bastard! Kahit kailan hindi mo ako mapapasunod sa gusto mo!"
Nang mapagod ay saka pa lamang tumigil sa pagwawala si Thalia at nanlulumong naupo sa gilid ng kama. Ayaw niyang umiyak ngunit hindi niya mapigil ang pagbalong ng luha mula sa mga mata. Wala sa loob na hinaplos niya ang impis tang puson. Sa kala lamang tila naalala ang ipinagdadalantao. Sa tindi ng galit sa asawa ay naisip niyang huwag ipagtapat dito ang kanyang kalagayan bilang ganti.
Masama ang loob na inilatag niya ang pagal na katawan sa kama. Ilang sandali pa't nakatulog siya sa posisyong animo sanggol na nasa sinpupunan ng isang ina.
Madilim na sa labas ng siya ay nagising. Pasado alas-sais ayon sa suot niyang relo. Bumaba siya mula sa kama na sapo ang sumasakit na ulo, deretso sa banyo para maghilamos.
Mugto ang mga mata ng babaeng nakita niya sa salamin. Halatang ilang oras na umiyak. Muli niyang naramdaman ang paninikip ng dibdib kaya mabilis siyang umalis sa harap ng salamin at tinuyo ng tuwalya ang mukha.
Napabuntong-hininga siya nang mapagtuunan ng pansin ang kalat na siya ang may kagagawan. Binuksan niya ang pinto at lumabas ng kuwarto upang tawagin ang katulong. Ngunit nananakit na ang kanyang lalamunan sa kasisigaw ay hindi man lamang nakita ni anino ni Manang Meding.
"Didn't I tell you to clean your own mess?" tanong ni Genaro sa mababang tono.
Bigla ang ginawang paglingon ni Thalia. Nagulat pa siya nang makitang nsa likuran na niya ito. Hindi niya alam kung paanong nakalapit ang lalaki nang hindi niya namamalayan.
Matalim ang sulyap na ipinukol niya kay Genaro na noo'y suot ang sleeping attire nitong boxer shorts at sando. Maaaninag ang ilaw sa kuwarto mula sa nakabukas na pinto sa dulo ng pasilyo kaya ntiyak niyang doon ito nanggaling.
"Nassan si Manang Meding?" galit na tanong niya.
"Pinaalis ko na si Manang Meding. Mula ngayon ikaw na ang gagawa ng lahat ng gawain dito sa bahay."
"Pabalikin mo si Manang Meding ngayon din! Hindi mo ako katulong para ako ang gumawa ng mga gawaing bahay, do you hear me?" nanlalaki ang mga matang singhal niya sa asawa. Lumaki siyang ni hindi alam kung paano magluto at maglinis ng bahay pagka't may binabayaran ang kanyang papa para gumawa ng mga iyon. Sa palagay ba ng lalaking ito ay hahawak siya ng walis at kaldero? No, Sir! sigaw ng isip niya.
"It's time to teach you a lesson, Thalia. Hindi haba panahon ay gusto mo laging masusunod. Ngayong mag-asawa na tayo, kailangan mo nang kumilos dito sa bahay. You are now a homemaker. Dapat mo nang matutunan kung paanong magsilbi sa iyong asawa."
"Gusto mo pala ng tagasilbi, bakit hindi ang Rebecca na iyon ang pinakasalan mo? Anyway, mukha siyang katulong. Sigurado, kung siya ang napangasawa mo, hindi mo na kailangan si Manang Meding!"
Inilang-hakbang ni Genaro ang pagitan nila at marahas na hinawakan ang kanyang braso.
"Bawas-bawasan mo ang pagiging matapobre, Thalia! Hindi lahat ng bagay ay mabibili ng pera mo!"
Tinangkang pumiksi ni Thalia ngunit lalo lamang humigpit ang pagkakahawak ng lalaki sa kanyang braso.
"Bitiwan mo ako, nasasaktan ako!" sigaw niya.
"Hindi ko kailangan ang salapi ng papa mo, Thalia," ani Genaro sa mapanganib na tono. "Hindi man ako kasingyaman ninyo ay hindi naman ako pulubi!"
"Kung gano'n, bakit mo ako pinakasalan, Genaro?"
"Ako ang dapat magtanong sa iyo niyan, hindi ba? You have all the reasons to disagree. Pero naging sunud-sunuran ka sa papa mo."
"You know damn well kung bakit ako napilitang magpakasal sa iyo, Genaro. Ayokong mamatay ang papa nang dahil sa akin!"
"I don't believe you," anang lalaki na nakataas ang sulok ng labi, sa tono ay mahihimigan ang panunukso.
"Hindi kita pinipilit na maniwala. Now, will you please let go of my arm? You're hurting me!"
Binitiwan lamang ni Genaro ang braso ng asawa nang makitang halos nangingitim na iyon. Naiwan ang bakas ng mga daliri nito na kitang-kitang nakamarka sa maputi at makinis na balat ni Thalia.
"Hindi babalik si Manang Meding hangga' t hindi ka natututo sa buhay, naiintindihan mo?" anitong bilang pananakot ay hinawakan sa balikat ang asawa at inuga. "You should learn how to be humble, at bawasan mo rin ang pagiging impulsive mo. Alam mo bang sa ginawa mo kay Rebecca ay inilagay mo ako at ang sarili mo sa kahihiyan?"
Sa narinig ay muling sumiklab ang apoy sa dibdib ni Thalia. Lumalabas na kinakampihan ni Genaro ang sekretarya at hindi niya matatanggap iyon.
"Bakit ako mahihiya sa babae mo? Hindi ba dapat, kayo ang mahiya sa akin?" aniyang tuluyan nng pinangibabawan ng nararamdamang panibugho ang katuwiran.
"Hindi ko siya babae."
"You really want me to believe that?" nang-iinsultong tanong niya sa lalaki.
"No," kaswal na sagot nito. "Hindi ko na sasayangin ang oras ko sa isang taong walang pinaniniwalaan kundi ang kanyang sarili."
"Sinasabi mo bang makasarili ako?"
Bagkus na sumagot ay tinalikuran lamang siya ni Genaro. Sadyang nang-iinis. Nagngingitngit na nagbalik sa kuwarto si Thalia at pabagsak na isinara ang pinto sa likuran niya.
Lalong nag-init ang kanyang ulo nang muling makita ang mga kalat sa loob ng kuwarto. Nagdadabog na nagbalik siya sa kama at doon nagmukmok. Sumusumpa sa sariling kahit ano ang mangyari ay hinding hindi-hindi niya liligpitin ang kalat dahil gawain iyon ng kawaksi.
BILING-BALIKTAD sa higaan si Thalia. Bukod sa kanina pa kumakalam ang sikmura niya ay hindi siya sanay matulog nang napakaraming kalat sa paligid niya. Noon sa mansion ay sunod lang nang sunod sa kanya ang katulong para pulutin ang kalat niya. Ngayon, inaasahan ni Genaro na ililigpit niya ito?
Tiningnan niya ang oras sa suot na relo. Pasado alas-diyes na. Isinandal niya ang katawan sa unan at iginala ang paningin sa paligid. Maya maya lamang ay inatake siya ng depresyon. Hindi niya na pigil ang luhang nagpahilam sa kanyang mga mata. Pakiramdam niya'y inaapi siya ni Genaro. At wala siyang magawa kahit alam niyang wala itong karapatang tanggalan siya ng katulong na mag-aasikaso sa lahat ng pangangailangan niya. Kung alam nga lang niyang ganito ang mangyayari, nagsama na lang sana siya ng isa sa mga katulong sa mansion nang pumanhik sila ng Baguio.
Na isipan niyang tawagan ang ama nang mapagtuunan ng pansin ang telepono. Hindi niya gustong bigyan pa ng alalahanin ang ama pagkatapos ng atake nito ngunit nang mga sandaling iyon ay nararamdaman niya ang pagnanais na ipaalam dito ang pang-aaping ginagawa sa kanya ang lalaking pinili nito para sa kanya.
I-dinayal niya ang linyang nakadirekta sa kuwarto nito. Hindi nag tagal at narinig niya ang boses ng ama sa kabilang linya.
"O, hija, napatawag ka?" tanong ni Don Sebastian na bahagya pang nagulat nang malamang siya ang nasa kabilang linya.
"Did I wake you up?" malungkot na tanong niya.
"No. May ilang papeles pa akong pinag-aaralan nang mag-ring ang telepono. But I'm surprised. May problema ba para tawagan mo ako sa dis-oras ng gabi?"
"Papa..." Hindi niya naituloy ang sasabihin at napahikbi. Nag-uunahang namalisbis ang luha sa magkabilang pisngi.
"Hija, what's wrong?" may pag-aalalang tanong ng matanda.
"Pa, inaapi ako ni Genaro," bulalas niya kasunod ang malakas na sigok. "Pinaalis niya ang katulong at gusto niya, ako ang mag-aasikaso rito sa bahay."
"Iyon lang ba ang ginawa niya?"
"Inaaway niya ako, Pinahihirapan. Gusto niyang ako ang mag ligpit ng mga kalat ko. 'Pa imagine, ipinagagawa niya sa akin ang gawain ng kawaksi!"
Napabuntong-hininga si Don Sebastian.
"Pa, I need a maid. Kung ayaw niyang pabalikin si Manang Meding, padalhan mo ako ng katulong bukas na bukas din!"
"Hija, dapat mong malaman na ngayon may asawa ka na ay hindi na ako puwedeng makialam sa buhay mo. Problema ninyong mag-asawa iyan kaya si Genaro ang dapat mong kausapin. Ayoko namang masabi ng aking manugang na sinasaklawan ko ang karapatan niya sa iyo bilang asawa."
"I can't believe it! Mas kinampihan n'yo pa ang manugang n'yo kaysa sa akin na sarili ninyong anak?"
"Huwag kang magalit sa akin, hija," kalmante paring sagot ni Don Sebastian. "You are his wife now, at marahil ay gusto ka lamang niya turuan kung paano maging isang mabuting maybahay."
"Maaari niyang gawin iyon ng hindi Pinaaalis ang katulong. Ang sabihin nyo, Papa, talagang gusto akong pahirapan ng Genaro na iyon dahil gusto niyang makaganti."
"No, I don't think so. Hindi nanaisin ni Genaro na pahirapan ka. Nangako siya sa akin na paliligayahin ka niya at aalagaan."
"Well, he's doing the opposite," nagmamaktol niyang sabi.
"Hija, palagay ko'y galit ka lamang ngayon kaya mo nasasabi 'yan. Call me again tommorow kung hindi pa rin nagbabago ang palagay mo sa ginagawa ni Genaro, okay?"
Bagaman hindi tahasan ay para na ring sinabi ng matanda na walang kapupuntahan ang usapang iyon. Nasaktan si Thalia sa hindi pagpatol ng ama sa kanyang pagsusumbong ngunit nagsawalang-kibo na lamang. Hindi rin naman niya gustong labis itong mag alala
"Yes, I'll call you, Papa. Goodnight." Good night, hija. At isipin mo sana ang mga sinabi ko sa iyo."
"I'll think about it," aniya kahit masama ang loob sa kinahinatnan ng paghingi niya ng sa lolo. Nadagdagan pa ang depresyon sa isiping ang kaisa-isang taong inaasahan niyang kakampi ay mas pinapanigan pa si Genaro
Matapos ibalik ang telepono sa cradle ay muli siyang nahiga. Ang plano'y matulog na lamang. Ngunit nang hindi matiis ang gutom ay bumaba siya sa kusina at naghagilap ng pagkain. Gayon na lamang ang pagtataka niya nang makitang walang laman ang refrigerator maliban sa dalawang karton ng chocolate milk at isang pitsel ng tubig. Ang laman ng freezer ay nagyeyelong karne, hot dogs, at ice trays.
Ngunit kung nagulat siya nang makitang walang laman ang refrigerator ay mas nanlaki ang kanyang mga mata nang makitang limang tuna sardines lamang ang laman ng cabinet.
"Yuck!" bulalas niya, sa tanang buhay ay hindi pa kumain na ang ulam ay Sardinas, straight from the can.
"Yuck?" Bakit, ngayon ka lang ba nakakita ng sardinas?" nang uuyam ang tinig ni Genaro.
Matalim ang sulyap na ipinukol niya sa lalaki nang lingunin ito. Talagang nananadya ang lalaki at inilalagay siya sa alanganing sitwasyon.
"Where are the groceries?" tanong niya. "Nang kumuha ako ng pineapple chunks kahapon ay puno pa ito ng laman."
"Ipinauwi ko nang lahat kay Manang Meding ang groceries," kaswal na sabi ni Genaro na para bang ang ginawa ay isang pagkakawanggawa.
"Ipinauwi mo? Bakit mo ipinamimigay ang stocks dito? Kung gusto mo mag-charity, bakit hindi mo nalang siya binigyan ng pera?"
"Pera ko ang ibinili ng groceries na iyon kaya may karapatan akong gawin ang gusto kong gawin."
"A, gano'n?" bulalas ni Thalia, sa inis ay kinuha ang karton ng chocolate milk at binuksan. Lumapit siya sa lalaki at bago pa ito makaiwas ay mabilis na niyang naibuhos ang laman niyon sa ulo ni Genaro.
"What the hell-!" bulalas ng lalaki na ipinilig ang ulo. Tumulo ang chocolate milk hanggang sa katawan nito.
"O, hayaan, ipaligo mo ang tsokolate. Tutal, ikaw din naman ang bumili nito!"