Ang Buod ng "El Filibusterismo"

Kabanata 35&36: Ang Piging At Mga Kapighatian ni Ben Zayb

                               

                                                   Kabanata 35: Ang Piging

Ikapito ng gabi nang magsisimulang dumating ang mga may paanyaya.  Una ang maliliit.  Sunod ang palaki sa katayuan sa tungkulin at sa kabuhayan.  Lahat ay pinagpupugayan ni Don Timoteo.

Dumating ang bagong kasal.  Kasama si Donya Victorina.  Batian.  Kamayan.  Naroon na sina Padre Salvi nguni’t wala pa ang Heneral.  Nais tumungo ni Don Timoteo sa palikuran nguni’t di siya makaalis at wala pa ang Heneral.  May pumintas sa mga kromo sa pader.  Nagalit si Don Timoteo.  Iyon daw ang pinakamahal na mabibili sa Maynila.  Sisingilin daw niya ang utang ng namintas kinabukasan.

Dumating na rin ang Heneral.  Nawala ang mga dinaramdam ni Don Timoteo.  May nagsabi na ang araw ng Kapitan dahil natititigan na ito nang harap-harapan.

Si Basilio ay nasa harap ng bahay at pinapanood ang mga nagdaratingan.  Naawa siya sa mga inakala niyang mga walang malay na mamamatay roon.  Naiisip na bigyan ng babala ang mga iyon.  Nguni’t siyang pagdating ng sasakyan nina Padre Slavi at Padre Irene.  Nagbago siya ng isip.

Hindi ako dapat magmalabis sa pagtitiwalang inilagak sa akin.  Ako’y may utang na loob sa kanya; sa kanila’y wala.  Siya ang humukay ng libingan ng aking ina na pinatay nila.  Ako’y nagpakabuti; pinagsikapan kong magpatawad, ano ang ginawa sa akin?  Mangamatay na nga sila na ang aming pagtitiis, nasabi ni Basilio.

Nakita niya si Simoun, dala ang ilawan.  Waring kakila-kilabot ang anyo ni Simoun na naliligid ng apoy.  Parang nag-alinlangan sa pagpanhik sa hagdan si Simoun.  Nguni’t nagtuloy rin ito.  Nang dumating ang Kapitan Heneral ay sandaling nakipag-usap dito at sa ibang naroon ang mag-aalahas.  Saka ito nawala sa paningin ni Basilio.

Namayani na naman ang kabutihang-loob ni Basilio.  Nalimot ang ina, ang kapatid, si Huli, ang sariling kaapihan.  Ninais na iligtas ang nangasabahay.  Nguni’t hinadlangan siya ng mga tanod dahil sa marusing niyang anyo.  Namutla si Simoun nang makita si Basilio na iniwan ng tanod-pinto upang magpugay sa mag-aalahas.  Matigas ang mukha ni Simoun na tumuloy sa sasakyan at nag-utos.  Sa Eskolta.  Matulin!

Mabilis ding lumayo si Basilio. Nguni’t may nakita siyang isang lalaking tatanaw-tanaw sa bahay.  Si Isagani!  Niyaya niya itong lumayo.  Marahang itinulak ni Isagani ang kaibigan.  Nagpilit si Basilio.  Bakit ako lalayo.  Bukas ay hindi na siya ang dati.  May hapdi ang tinig ni Isagani.  Ipinaliwanag ni Basilio ang ukol sa ilawan.  Hinila niya si Isagani.  Tumutol ito.  Mabilis na lumayo si Basilio.

Nakita ni Isagani na nagtungo sa kainan ang mga tao.  Naisip niyang sasabog ang bahay kasama si Paulita.  Mabilis na nagpasya ito.

Sa loob ay nagkatagpo ang nagpipiging ng isang kaputol na papel na ganito ang nakasulat.

MANE THACEL PHARES

JUAN CRISOSTOMO IBARRA

Isa raw biro iyon, ani Don Custodio.  Patay na raw si Ibarra.  Nang makita ni Padre Salvi ang papel at sulat ay namutla ito.  Sinabi nitong iyon nga ang lagda ni Ibarra.  Saka nahilig sa sandigan ng silya ang Kura nanlambot sa takot.

Nagkatinginang takot na takot ang lahat.  Tatawag sana ng mga kawal ang Kapitan Heneral.  Walang nakita kundi mga utusang di niya kilala.  Nagkunwang hindi takot.  Magpapatuloy tayo sa pagkain, aniya.  Huwag intindihin ang isang pagbibiro.

Nguni’t nagsalita si Don Custodio:  Ipinalagay kong ang kahulugan ng sulat ay papatayin tayo ngayong gabi .

Di nakakibo ang lahat.  May nagsabi.  Baka lasunin tayo.  Binitiwan ang mga kubyertos.  Lumabo ang ilawan.

Iminungkahi ng Kapitan Heneral kay Padre Irene na itaas ng huli ang mitsa ng ilawan.  Biglang may mabilis na pimasok, tinabig ang utusang humadlang, kinuha ang ilawan, itinakbo sa asotea at itinapon sa ilog.   May humingi ng rebolber, may magnanakaw raw.  Ang anino ay tumalon sa rin sa ilog.

                                      Kabanata 36: Mga Kapighatian ni Ben Zayb

Mula sa bahay ni Kapitan Tiyago ay patakbong tinungo ni Ben Zayb ang kanyang tanggapan upang sulatin ang pangyayari.  Pinalabas niyang bayani ang Kapitan Heneral, sina Padre Irene, Don Custodio at Padre Salvi.  Ang lathalain ay isa ring paghahangad ng mabuting pagyao at paglalakbay ng Heneral.

Ngunit ang kanyang isinulat ay ibinalik sa kanya ng patnugot ng pahayagan.  Ipinagbawal ng Heneral ang pagbanggit ng ano mang ukol sa pangyayari.

Dumating ang balita mula sa Pasig.  Nilusob daw ng maraming tulisan ang bahay-pahingahan ng mga prayle at nakatangay ng may dalawang libong piso.  Malubha ang isang prayle at dalawang utusan.  Gumalaw ang guni-guni ni Ben Zayb.  Gagawin niyang bayani ang kura na sa pagtatangol ay nagkasira-sira ang isang silyang ginamit laban sa mga tulisan.

Nagtungo siya sa Pasig.  Natagpuan niyang ang nasugatan ay si Padre Camorra.  Doon siya pinapagtika sa kasalanang ginawa sa Tiyani.  May isang maliit na sugat sa kamay at may pasa sa ulo.  Tatlo ang mga magnanakaw na may taglay ng gulok.  Limampung piso ang nanakaw.  Ayon kay Ben Zayb ay hindi tama ang salaysay ni Padre Camorra.  Kailangan daw gawing marami ang mga tulisan.

May nadakip sa mga tulisan.  Sila raw ay inanyayahang sumama sa pangkat nina Matanglawin upang sumalakay sa kumbento at mga bahay ng mayayaman.  Pangungunahan sila ng isang Kastila na mataas, kayumanggi, puti ang buhok at ang pasabi’y kumikilos sa utos ng Kapitan Heneral na kaibigan niyang matalik.  Katulong pa raw nila ang mga artilyero.  Wala raw dapat ikatakot.  Ang hudyat daw ay isang malakas na putok.  Walang putok.  Inakala ng mga tulisan na sila ay nilinlang.  Nagsiurong ang ilan.  Ang iba’y nagsibalik sa bundok.  Balak nilang maghiganti sa Kastila na makalawa nang lumoko sa kanila.  Ang tatlong tulisan ay nagpasiyang manloob.

Ayaw paniwalaan ang mga tulisan sa paglalarawang si Simoun ang puno nila.  Nguni’t si Simoun ay di matagpuan sa bahay niya.  Maraming bala at pulbura roon.  Si Don Custodio ay naghanda ng habla laban kay Simoun.  Mabilis na kumalat ang balita ukol sa mag-aalahas.  Marami ang di makapaniwala.