Câu 9: Hãy trình bày phương pháp tiếp cận khoa học hiện đại. Hãy phân tích để thấy rõ PPTCKH hiện đại được vận dụng trong các bước của quá trình nghiên cứu khoa học.
Trả lời:
*Khái niệm chung: Trong quá trình nghiên cứu khoa học người nghiên cứu lúc thì sử dụng phép quy nạp, lúc thì sử dụng phép diễn dịch, cả 2 đều có liên hệ bổ sung cho nhau.
- Quy nạp là lối lập luận đi từ sự quan sát các hiện tượng lặp lại nhiều lần rồi khái quát chúng lên dưới dạng các quy luật hay nguyên lí chung.
- Diễn dịch là sự lập luận khởi đầu bằng sự công nhận một quy luật hay nguyên lí chung rồi áp dụng nó vào giải thích các hiện tượng riêng biệt .
Quy nạp và diễn dịch là những phương pháp nhận thức được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu khoa học hiện nay, chúng tuy khác nhau nhưng không đối lập nhau. Nhà nghiên cứu khởi sự công việc bằng cách quan sát sự vật, hiện tượng mà họ chú ý đến. Nhưng trong khi thu thập, phân tích và tổng hợp dữ liệu chủ tâm của họ là cố gắng phát hiện ra những quy luật, nguyên lí hay cách phân loại chúng. Các quy luật, nguyên lí hoặc khái niệm này đến lượt nó lại được sử dụng để giải thích và tiên đoán những trường hợp đặc biệt của các hiên tượng nghiên cứu.Quy nạp và diễn dịch là 2 cách tư duy, 2 con đường nhận thức trong 1 quá trình nghiên cứu khoa học liên tục.
*Các bước của quá trình nghiên cứu khoa học:
1. Lựa chọn vấn đề
Vấn đề là 1 câu hỏi, 1 điều nghi vấn. Vấn đề nảy sinh do những mâu thuẫn trong các hoạt động lí luận hay thực tiễn của cong người. Những đề tài xuất phát từ thực tiễn thường dựa trên quan sát 1 loạt các sự kiện cụ thể từ đó xác định bản chất của vấn đề.
Sự quan sát thực tiễn chỉ trở thành vấn đề khi người nghiên cứu đã có sẵn một cái nhìn bằng khái niệm nào đó vào một phần của thế giới hiện thực .
2. Tích luỹ kiến thức và thông tin liên quan.
Đây là một khâu quan trọng trong quá trình nghiên cứu khoa học, bao gồm việc khảo lược các tài liệu đã viết, các công trình nghiên cứu đã được thực hiện. Quá trình tham khảo tài liệu cũng chính là quá trình quy nạp các kiến thức lí thuyết từ nhiều nguồn khác nhau. Trong quá trình này, người nghiên cứu phải tiến hành các thao tác tích luỹ, phân tích, hệ thống hoá các kiến thức.
3. Lập giả thuyết:
Một giả thuyết khoa học là một phát biểu có tính ước đoán, một giải pháp đưa ra để thử nghiệm về mối liên hệ giữa 2 hay nhiều biến số hoặc hiện tượng quan sát.
4.Suy luận diễn dịch để đưa ra các hệ quả của giả thuyết
Khả năng suy luận bằng phép diễn dịch diễn ra ở bước này. Nhà khoa học có thể suy luận rằng nếu giả thuyết là đúng thì một số hệ quả nhất định sẽ xảy ra tiếp theo đó.
5. Kiểm nghiệm giả thuyết.
Người nghiên cứu kiểm nghiệm mỗi giả thuyết bằng cách tìm ra các bằng chứng có thể quan sát được để xác nhận hay không xác nhận các hệ quả đáng lí xảy ra. Kiểm nghiệm giả thuyết chính là kiểm nghiệm những diễn dịch suy ra từ giả thuyết.
Qua 5 bước trên, ta đã đi từ các sự kiện đặc biệt đến những phat biểu tổng quát mang tính ước đoán để giải thích các sự kiện ấy, rồi từ từ những phát biểu tổng quát này ta suy diễn ra các hệ quả, sau đó tìm kiếm những sự kiện ủng hộ cho các hệ quả ấy. Như vậy, quy nạp tạo cơ sở cho việc thiết lập giả thuyết, diễn dịch thăm dò các hệ quả logic của giả thuyết để loại ra những gì không phù hợp với các sự kiện, trong khi quy nạp một lần nữa lại đóng góp vào việc kiểm nghiệm giả thuyết còn lại.
