Узак жол

13

Бир күнү түшкө жакын апийимден келип, үйдүн жанында арыкка колумду жууп отуруп Байболотту көрдүм. Алдында миңгени өзүнүн эзелки кашка айгыры. Бир жасоол айдап алыптыр. Экөө тең Ыбыкенин ак үйүнө келип түштү. Мында бир топтон бери пристав жаткан. Чоңкол да ушул чөйрөдө болчу. Пристав баягыда Карпыктын үйүнүн жанындагы топтун ичинен мен көргөн ачулуу пристав. Кыргыздын жайын жакшылап жаттаган!

Байболот атынан түшүп, үйгө киргиче мен аңырайып карап калдым да, кирип кеткенден кийин ошондо жүгүрүп бардым. Эштиктен кире берген жерден, төрдө, столдун үстүндө мурутун чычайтып сурданып бир кагазды тикийип тиктеп олтурган приставды көрдүм. Чоңкол жок экен. Приставдын алдында, жерде, улуктун урматына кулдук кылып, жүгүнүп отурган кишилердей старчын, элүүбашы сыяктуу бир тобу отурат. Карабай бар. Мен кирип барганда бирөө:

- Жүр ары! - деди эле, чегинип барып, эшиктиг алдына туруп калдым. Приставдын оң кол жагында, столдо элден өзүнүн бөтөнчөлүгүн көрсөтүп тургандай, чалкадай тартып, чиренип Ыбыке олтурат. Байболот кирип барганда, бул мурутунан күлүп приставка карай:

- Таксыр, баягы тентегиңиз ушул,- деди.

Улук жалт карап алып, алдындагы кагазча сүйрөңдөтүп бирдемени жазып коюп, анан:

- Сен, доңуздун баласы, элди эмне бүлдүрүп жүрөсүң? Айтчы кана!- деп оң колу менен столду таяна түшүп адырая калды. Байболот жаман шапалагын бүктөй кармаган бойдон боюн токтотуп, шашпай гана жай дабыш менен:

- Мен жазыктуу болсом, айбымды тартайын. Абалы күнөө кимде, ошону акыйкаттагыла!.- деди.

Пристав бирдеме дегени камданып келе жатканда, Ыбыке:

- Старчындарды сабап, сприсканы тартып алганыңды эмне дейсиң? - дей бергенде, Байболот жулуп алгандай:

- Тартып алганым ырас. Буга бизден бөлөк элдин түгү коробойт экен. Солдатка кетсек, бир көрөт экенбиз. Эгер силер элдин чын камкору болсонор, калыстыгыңар кайда? Ошол сприскада байлардын, жакшылардын балдарынан кирген бирөө барбы? Анысы аз келгенсип, макул болду деп биздин сыртыбыздан пристав жазып, 17ни 19 кылып, 40ты 30 кылып каттап берип отурасыңар. Байлар болсо, балдарын сатып калат экен, алардын ордуна түгү жок томаяктар биз кетет экенбиз. Эми кайда силердин калыстыгыңар, - деп суук жүзү менен Ыбыкеден көзүн алып приставка карады. Пристав далилдешип, чындыкка келүүнүн ордуна түгүн сыртына жыйнап ачууланып, тактайды муштагылап: