Giáo trình tâm lý học hành vi bất thường

Chương 1: KHÁI NIỆM VỀ BẤT BÌNH THƯỜNG

Nói đến ai đó bất bình thường là nói đến cái gì ? Làm thế nào để biết một người nào đó bất bình thường? Tại sao họ trở thành như thế ? Họ có thay đổi được không ? Trước hết, chúng ta cần tìm hiểu thế nào là "bình thường" hay "bất bình thường".

1. Các định nghĩa về bất bình thường

Này nay có nhiều định nghĩa khác nhau được sử dụng bởi các nhà tâm lý học và trong dân gian.

1.1. Sự lệch lạc so với bình thường (lệch chuẩn)

Hành vi không bình thường so với đa số: nếu làm thống kê và lấy một điểm trung bình thì đa số con người xoay quanh điểm ấy. Một người ở vị trí xa hơn ví dụ như chiều cao. Khoảng cách với những giá trị trung bình đôi khi được xem là bất bình thường (gọi là đơn vị lệch chuẩn).Ví dụ như IQ dưới mức 100 được xem là không bình thường về trí thông minh.

1.2. Vi phạm chuẩn mực xã hội

Vi phạm các quy tắc xã hội. Phần lớn các hành vi của chúng ta được định hình theo các quy tắc (cái gì là đúng, cái gì là sai). Ví dụ cách thức ăn mặc, hành vi trong lần hẹn đầu tiên, nhìn người lạ, hành vi sinh viên, giảng viên, nói chung là mọi khía cạnh của cuộc sống. Đây là chuẩn được dùng nhiều nhất.

1.3. Hành vi không thích nghi

Có hai khía cạnh: không thích ứng với chính mình như không đạt mục tiêu, không thích ứng với yêu cầu cuộc sống và không thích ứng được với xã hội (như quấy rầy, không hòa nhập hay làm hỏng các chức năng nhóm xã hội). Ví dụ: Tuấn, một người đàn ông 38 tuổi ngày nào cũng uống say rượu đến mức mấy tự chủ. Anh ta hay gây gổ với gia đình và bạn bè, Anh ta ta thường hay đánh nhau nơi làm việc. Tuần rồi, anh ta mắng chửi sếp của mình và bị cho nghỉ việc. Anh không ý muốn đến việc khác và tiêu tiền vào việc uống rượu, xem video, anh không hề nghĩ anh là gì và khi có ai đó xem thường anh, anh ta rất buồn khổ.

1.4. Sự đau khổ của cá nhân

Nếu con người hai lòng với cuộc sống của mình thì không có gì phải quan tâm đến lĩnh vực sức khỏe tâm thần. Nhưng khi lo âu, khủng hoảng,... thì hành vi, suy nghĩ của người bất hạnh dễ được xem là bất bình thường.

1.5. Lệch lạc từ một lý tưởng

Vấn đề này tùy thuộc vào "lý tưởng" của cá nhân là gì. Đó cũng là một dầu hiệu của bệnh tâm thần theo một số thuyết tâm lý.

1.6. Rối loạn về mặt y học

Không bình thường phát sinh khi có bệnh về thể chất. Hành vi không bình thường là dấu hiểu của sự rối loạn thể chế. Đó là khái niệm phát sinh sinh vật. Người bệnh khác với người không bệnh. Ví dụ như bệnh Alzheimer (não bộ thái hóa, tập trung, trí nhớ kém, khó chịu và ảo giác).

Không có một định nghĩa nào gọi là đúng hay là tốt nhất vì có nhiều khía cạnh của sự bất bình thường.

2. Một số vấn đề trong các định nghĩa về bất bình thường

2.1. Sự lệch lạch so với bình thường