TỔNG QUÁT HOÁ
I. Khái niệm
Bản đồ địa lý giúp ta có thể quan sát từ một phạm vi nhỏ hẹp đến toàn bộ quả đất. Đối tượng thực tế muôn vàn muôn vẽ nên trên cùng một tờ bản đồ không thể thể hiện đầy đủ tất cả các hiện tượng được, vì vậy, phải có quá trình lựa chọn các đối tượng thể hiện. Quá trình lựa chọn, phân cấp này gọi là quá trình tổng quát hoá bản đồ.
Quá trình tổng quát hoá bản đồ là quá trình lựa chọn và phân cấp các đối tượng thể hiện trên bản đồ sao cho phù hợp với nhiệm vụ, chủ đề, tỷ lệ bản đồ, phù hợp với những đặ điểm khu vực thành lập bản đồ.
Ý nghĩa của quá trình tổng quát hoá
· Tổng quát hoá là công tác quan trọng nhằm tìm hiểu đặc điểm đặc trưng của hiện tượng chứ không trình bày tất cả các hiện tượng và cũng không đi nghiên cứu một hiện tượng riêng rẽ nào
· Tuy rằng bản đồ là phương tiện để biểu hiện thực tế và truyền đạt thông tin nhưng người ta không thể đưa lên bản đồ tất cả những gì có trong thực tế mà chỉ biểu hiện những đối tượng thông qua quá trình lựa chọn để đi đến giữ lại những gì phù hợp và loại bỏ những gì không cần thiết
· Những yếu tố loại bỏ không có nghĩa là quá nhỏ bé mà vì nó không nêu được đặc trưng của hiện tượng. Trong nhiều trường hợp cần thiết phải cường điệu hoá đối tượng lên để thể hiện được đặc trưng của đối tượng nhỏ bé. Vd: con đường mòn miền núi, nếu thu nhỏ theo tỷ lệ bản đồ thì không thể vẽ được, nhưng nếu cần thiết ta vẫn cường điệu con đường lên để thể hiện trên bản đồ
· Như vậy, việc lựa chọn các đối tượng thể hiện trên bản đồ không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của người thành lập bản đồ mà phải căn cứ vào cơ sở khoa học nhất định để giữ lại những nét cơ bản điển hình và không xa rời thực tế.
II. Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình tổng quát hoá
a.Mục đích
Trong các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến quá trình tổng quát hoá phải kể đến nhân tố mục đích. Hai bản đồ có cùng nội dung nhưng mục đích sử dụng khác nhau sẽ khác nhau về mức độ tổng quát hoá
Bản đồ giáo khoa được tổng quát hoá rất cao phù hợp với chương trình học tập của sinh viên. Trong khi bản đồ dùng để nghiên cứu đòi hỏi phản ảnh chi tiết đối tượng và đảm bảo tính rõ ràng của bản đồ
Vd: Bản đồ hệ thống sông ngòi dùng để giảng dạy thì chỉ cần nêu lên sự phân bố không gian mạn lưới sông ngòi. Ngược lại, bản đồ dùng để nghiên cứu phải nêu được lưu vực sông, đặc tính của sông dưới ảnh hưởng địa hình.
Tóm lại do mục đích sử dụng khác nhau nên nội dung bản đồ khác nhau. Nội dung được lựa chọn nhiều hay ít, chi tiết hay đơn giản phụ thuộc vào mức độ tổng quát hoá ít hay nhiều, phù hợp với mục đích sử dụng đó.
