Nakaabot na mi sa balay ug dali dali ko ninaug ug nidagan padulong sa balay ni Lola not minding nga nagtiniil ko.
Nisolud ko diretso sa balay nila Lola kay abli man ang pertahan.
Naa sa doul si Leevan tas sa likod nya si Lola, nidagan si Leevan saakoa pero gihawiran ni Lola ang likod sa White sleeveless na sout ni Leevan, iyaa dayung gihawiran ang kamot ni Leevan tas gituklod nya sa likod nya.
Murag naay something gikan sa aha mang dapit sa utok naku na nibuto.
"Leevan!"
Tawag naku saakoang manghud.
Akoang Lola kay naa'y hawid na silhig lanot nga ang handle kay nabali, naa sa kilid nagluko kay ang kaluha ni Leevan. Naghilak nya puno ug lagom lagom sa lawas.
Gidagan naku akong igsoon, ug mura kog giligoan ug Ice pag hawid naku sa ulo sa manghud naku.
Basa ang likod sa ulo maong gitan aw naku, pula. Nanginit ang mata nako pagkarealise unsa to. Mama
Gikugos naku diretso di Leevan, pag tan aw namu kay Laveen kay nakakugos na pud sya kay Lexus.
Nigawas mi sa balay, wa ko kabalo sa buhaton naku, ang naa sa utok naku tawagan naku si Mama ug ipa-uli.
"Asa mana ninyo dal on ang bata Engrith! Ibalik na diri wa pa mi naghuman mga bwesit na bata!"
Singgit ni Lola na nisunod saamoa.
Sya pa jud ang nay gana masuko kay wa pa sila naghuman? Unsa diay gusto nya buhaton? Patyon iyang apo?
Iyang kaugalingon apo, mga bata na gadala sa dugo, genes ug apilido niya.
Nilingi ko kay Lola kay ga singgita na sya, ginapabalik ko nya uban ang kaluha, gasinggita sya sa dalan na wa pa sila naghuman.
Nigawas gikan sa ika-tulo na balay si Axel, kita kaayo nya na kugos naku si Leevan tas si Lexus kay si Laveen. Modpul unta si Axel saamoa.
"Dal-on nato ug ospital Engrith."
Ana si Lexus, nitando ko.
Nidoul mi sa BMW ni Lexus tas open na to daan maong nakasulod nami, sa backseat ko diretso nisakay tas si Laveen sa atubangan tapad ni Lexus na nahsugod na ug drive.
Nilingi ko sa likod ug nakita na naku na nigawas na akong Tita Anding-Ang mama ni Axel-ug si Axel mismo, kita naku na nagstorya sila sa Lola nako.
Niring akong phone nya naa sa dashboard, gitunol saakoa ni Lexus. Si Tita Anding. Gitubag naku.
"Maria, naunsa mani ang Lola nimo? Unsa'y wa pa mo naghuman? Aha mana nimo dal-on ang kaluha?"
Lami kaayo mohilak pero di ko gusto mohilak kay kabalo ko manghilak sad ni ang kaluha.
Ako ang Ate, kailangan naku ipakita sailaa na okay or else magpanic pud ni sila duha.
"Tita..."
Naa'y gabara sa tutunlan naku, nihangad sad ko para di motulo akong luha.
My beloved baby brothers.
I swear, even if it means na di na naku ilhon ang mga Uytengco, kung naa may mahitabo sa igsoon naku, di naku mapaysalo akong Lola ug akong kaugalingon mismo.
Partly sala man sad naku kay gibyaan naku sila sa poder sa mga abnormal, pero kung byaan man sad naku sila sa Puder ni Tita Anding naa nya'y mahitabo sailaa kay 7 kabouk ang anak ni Tita.
"Naunsa mani Engrit-."
"Gibun-og nya ang kaluha. Nidugo ang ulo, dal-on naku sa ospital."
"Pag-abot ninyo sa ospital, picturi ang mga bun-og, ma demanda ta!"
Reaction ni Tita nga nakadungog.
Gipalong na ang tawag, pagawas nami sa baranggay namo.
"Ate katulogon ko."
Nitan aw ko kay Leevan na gahug saakoa.
As anak sa nurse, kabalo na jud ko sa drill. Pag mabunal ang ulo nya dukaon ang pasyente.
"Ayaw, ayaw ug tulog Van."
Kahilakon na jud kaayo ko. Nitan aw si Laveen saamoa. Kita sa mata ni Laveen ang kakapoy ug duka.
"'Bal, ayaw tulog."
Tambag tabang ni Laveen sa kaluha nya. Mura ug mabugno akong kalibutan, gamay nga push nalang mahugno naku.
"Pero katulgon man ko,"
Rason saakoang manghud maong gipress naku iyang ulo para sa pressure ug para di sya mahutdan ug dugo.
Nilahos mi sa sabal, may kabalo mi kung magsabal mi dili mi maentertain kay puno puno ang pasyente labi na karun na panahon.
"Ayaw ug tulog please lang. Para kay ate ayaw ug tulog."
Wala na, di na naku mapugngan, nakahilak naku sa atubangan saakoang manghud.
Gipahiran naku akong luha gamit akong kamot na naghawid sa ulo ni Leevan, wala na naku gimind kung gadugo ba akong kamkt nga nagpahid sa luha naku.
"Pero ana man si Mama matulog na daw basta katulgon."
Dear Mama, imong mga anak, obedient kaayo.
"Ayaw!"
Singgit naku para huna hunaon nya na nasuko ko ug di sya matulog.
"Pero masu-k-ko ma-an si Mama kung dili, sab-an ka."
Lord, nganong gitagaan man ko nimo ug mga pinalanggang manghud?
Pero bisan pa, dawat naku sila kay manghud naku sila... Sila ang galuwas saakoa sa kasakit. Di naku mapasaylo akong kaugalingon kung naa ma'y mahitabo na di maayo sailaa.
"Sige lang, basta ayaw. Please ayaw. Love you. Love kay ka ni Ate."
Naghilom ra si Laveen sa front seat pero gakakita naku na gapahid sya ug luha nya.
"Leevan, paminaw saimong ate. Bala kasab an sya hapit naman ta."
Joke ni Lexus sa manghud naku. Nitando si Leevan, pero iyang mata katagakon na. Halos mabasa na akong dress tungod sa luha naku.
"Asa ta mag adto?"
Inosente nga pangutana saakoang manghud. Gipahiran nasad naku akong luha.
Bahala na kung makita saakoang mga manghud nga naghilak ko, basta kay di ko gusto na matulog siya.
"Kay Mama... Busa ayaw ug tulog please lang."
"Bal, paminaw kay ate 'bal."
"Dili ko kasab an ni Mama kay napakog ko?"
Mas nihilak ko sa pangutana saakoang manghud. Sauna man gud basta masamad or masakitan mi, mura na ug mamatay si Mama ug kinasaba saamoa para mag-amping mi.
Kasabot ko nganong mao ni ang pangutana sa manghud naku.
"Dili, promise. Pag kasab an ka ignon nako ako."
I said para ma assude sya na di sya kasab an ni Mama.
"Okay,"
"Ate..."
"Hmmm?"
"Love you."
"Love you too, ayaw ug tulog ha?"
"Paliti dayun ko ug transformer na dulaan ha?"
Daan pa lagi ko, basta mag I Love You ni sya naa juy baylo.
"Oo, daghanon naku."
"Bal, pag dili ka magtulog baylo na dayun ta. Ikaw na si optipmus."
Sambay ni Laveen na gatan aw saamoa.
"Ate?"
"Hmm?"
"Byaan na daw ta ni Papa?"
Nikurog akong lips sa pangutana sya. Gapugngan ra naku na mohilak ug saba, okay na nakita nila nga naghilak ko, ang mohagolgol ang di naku kaya.
"Sige lang kung byaan ta ni Papa basta ayag pag hilak ha?"
Gipahiran nya akong luha tas ni smile sya bisag klaro kaayo na duka na kaayo sya.
"Itry namu ni Laveen dayun na dili maghilak."
Ni balhin si Laveen sa backseat tas gihug mi nya duha ni Leevan.
Na feel naku na nabasa ang kilid naku kung aha nakatago ang naw'ng ni Laveen, naghilak na ang usa.
Grabe kaayo ang kupot ni Laveen saamoa duha ni Leevan while gascatter na ang kabasa sa dress naku.
Nihunong ang sakyanan, pag tan aw naku naa nami sa Capitol University Medical Center.
Giopen ni Lexus ang sakyanan tas gikuha nya saakoa si Leevan then dali dali sya na niadto padulong sa may reception.
"Emergency!"
A
na sya sa mag nurse na naa didto, nitutok pa una ang usa ka nurse saakoa na gajilak while gahawid sa kamot ni Laveen, ayha sya dali dali na nidoul sa may stretcher tas gidala padoul.
"Ig-unsa ang pasyente?"
Pangutana sa nurse na una nitabang kay Lexus.
"Akong manghud."
Ana ko while gapahid sa luha naku. Nitan-aw ang nurse kay Laveen tas nitaas ang kilay nya saakoa.
"Apil ni sya?"
Nitando ko. Nanawag ang nurse ug kauban nya tas nagdala ug stretcher. Gikugos naku si Laveen tas gisakay sya didto.
Gipahigda sya didto then gipangutan ug pangutana kung katulhon ba sya or aha pa ang mga sakit saiyaa.
"Naunsa ang bata?"
Ana ang nurse na nagpabilin. Nagdungan mig baklay padoul kay Laveen na gisulod ug E.R
"Napakog, nabunal sa ding ding tas nidugo dayun ang likod sa ulo niya."
Nitando ang nurse tas nisulod na sya didto sa E.R then ako nagpabilin ko sa gawas kaya kabalo ko nga bawal ko sa sulod.
"Okay, diri lang sa mo, The doctor will handle this."
Gisarado sa nurse ang double door tas kita dayun ko na naa'y doctor na nisulod.
Nihawa ko didto sa atubang sa double door ug nidoul ko didto sa may ward kung aha gicheck up sa Laveen ug gipa-ilis.
"Ate..."
Tawag ni Laveen saakoa, nidoul ko sailaa ni Lexus.
"Hmm?"
"Okay ra si Leevan?"
Gusto ko mohilak, gusto naku iingon na 'Dili, dili okay si Leevan,' Pero di naku gusto na mawad an ug paglaum akong manghud ug magbreak down.
Sakto na na ako ang nidawat sa first wave sa sakit, mas samot na di naku mapasaylo akong manghud kung makita naku na mohilak sya tungod sa sitwasyon sa kaluha nya.
"Oo uy, kato pasad gahi ug ulo."
Joke saiyaa ni Lexus.
"Okay."
Nitalikod na ko kay Laveen, di na kaya.
"Ate,"
"Hmm?"
Wa ko niatubang saiyaa kay guba na kaayo akong naw'ng ug hinilaka.
Di na naku kaya. . .
I wonder if nakabalo na si Papa? Or maybe nagpabilin pa sya didto sa party tas naglipay lipay uban iyang una nga anak?
Iyang una na anak na gibyaan sya ug wa nagpakita tas all of a sudden mambalik sila sa kinabuhi namo. Di ko gusto mo admit ani pero gakaguba among pamilya tungod nila.
"Love you."
Ana si Laveen.
Nipikit nako ug taman akong mata while gatalikod japun ko sailaa. Nilakaw naku sa atubangan nila, bugnaw kaayo ang salog kay ga tiniil ko.
Pero mas bugnaw akong pamati, ang thought nga akong manghud kay naa sa kritikal na kondisyon kay halos gapatay saakoa inside.
Niadto ko sa may parking lot ug didto nako gipagawas akong gibati. Ang kasakit, ang problema sa kwarta, ang sitwasyon, ang palibot naku ang gahatag ug doble doble na stressors saakoa.
Tanan problema na gibati naku sa past weeks galumba na ug baha saakoa. Siguro karma jud ni? Hahaha tangina, basin karma jud kay lain kay ko ug batasan?
Lord, modawat man kog bisan unsa na karma pero ngano kailangan damay akong igsoon? Nganong pati akong igsoon?
Gayuko ko while gatulo tulo akong luha, wala na naku gipahidan, basta gipatulo nalang naku tanan. Kailangan manggawas ni or else mao ni ang hinungdan na mabuang ko.
Dili ko pwede mobreak apart, kailangan ko sa pamilya naku. Kailangan ko sa mga manghud naku.
"Engrith."
Nitan aw ko kay Lexus na naa na sa atubangan naku.
"Hmm?"
Nagpahid ko sa luha naku.
"Nitawag imong Mama, naingon na ata sa Mama ni Axel ang nahitabo."
Gihatag nya ang phone saakoa.
Gidawat naku ang phone then nakita naku na nakahold ang tawag kay Mama. Gi-unhold naku.
"Ma?"
Nabuak na akong tingog, di na naku mapugngan. Mura kog bata na gasumbong sa mama nako.
"Maria, naistorya na naku ang doctor sa kaluha, padulong nami diha mag ambulance ra mi, bantayi imkng manghud."
Mas nitulo akong luha.
Naghilak akong mama, kabalo ko bisag wa pa nya nakita ang akoang duha ka manghud gakamatay na sya'g huna-huna ug panic.
"Ma... Sorry..."
Wala palunga ni Mama ang tawag, gakadunggan pa naku ang hinga nya ug ang pagpamalihog nya sa uban nurse.
"Ma... Sorry, gipasagdan naku ang kaluha..."
Gipahidan nasad naku akong luha.
Actually pamati naku napangos na akong naw'ng sa pinahida ug luha.
"Ma, sorry... Sorry... Sala naku, sorry Mama."
This time ni hagulgol na jud ko.
Sakit kaayo para saakoa nga inadto ang nahitabo sa mga igsoon naku.
Ate rako pero gakamatay na ko ug pangbasol sa Lola naku sa gibuhat nya sa igsoon naku, unsa nalang si Mama?
"Sorry... Sorry... Sorry... Mama, sorry. Sorry pabaya kay ko na ate. Sorry giuna naku ang gioffer saakoa na trabaho... Sorry Ma, sorry."
"Nak, I love you."
Ana si Mama sa tawag, gipaak naku akong lip para pugngan ang kasaba naku maghilak.
Gipalong ni Mama ang tawag tas nihug saakoa si Lexus, saiyaang dughan gipagawas naku tanan akong kasakit.
Tanan akong gibati nga kasakit gipagawas naku sa pamaagi sa paghilak.
Kalma ra pud si Lexus nga naghug saakoa, wa ko nya puyoka, wa ko nya pahiloma. Siguro tungod kabalo sya nga kailangan kaayo ni naku.
Inadro ra among posisyon taman sa nikalma naku. Nibalik mi sa sulod ug nakita nako nga gigawas sa doctor si Leevan sa E.R.
Tulog si Leevan tas si Laveen naka wheel chair, wa man lang ko kabantay ganiha nga gatakiang diay sya.
Naghulat mi sa may entrance while ang doctor kay Leevan.
"Ma'am, anak diay ka ni Erish Daroy?"
Ana ang doctor. Niatubang ko sa doctor.
Dr. Macky Eduies MD
ang nakabutang sa nameplate nya.
"Yes Doc,"
Nitando tando ang doctor tas nakita na namo ang ambulance sa J.R Borja city hospital.
Nihunong ang ambulance sa atubangan namo, ninaug si Mama sa front seat ug nagpatabang dayun na isakay si Leevan sa ambulance, si Laveen kay gikuha ni Mama ug gikogos pasakay sa front Seat.
Wala mi ni sakay ni Lexus sa ambulance, mosunod ra mi sailaa.
Nilarga na ang ambulance after maready sa tanan.
"Hay, last naku nga kita atong mga bataa kay nag-ninong pa ko sa bunyag nila."
Ana si Dr. Eduies.
Niatubang ko saiyaa. Bantog ra familliar sya.
"Ay'g kabalaka Ms. Uytengco, buhaton naku akong makaya para sa akong mga gibata."
Nitando ko.
Nilakaw na ang Dr. tas ako gihawiran ko sa kamot ni Lexus ug gidala padulong sa sakyanan niya.
Sa backseat ko ni diretso ug nihigda ko didto. Ang kakapoy nga ganiha ra naku balewalaa kay naglumba ug paramdam.
"Lexus, matulog sa ko ha? Ugma naku moadto sa ospital. Di naku kaya makita akong mga manghud sa inadto sa sitwasyon."
Ana ko while nakapiyong.
"Okay."
***
Nakafeel naku na ginashake akong lawas tas nay gatawag saakoa, pag mata naku nakita naku si Lexus. Nakahabol naku ug unlan.
Mura ra ko ug natagpilawan, duka pa kaayo.
"Nitawag ang Mama nimo, gipangita ka ni Laveen."
Nitando ko then nibangon.
Pagtan-aw naku naa mi sa gaston park naka parking.
Nagtunol sya ug bag saakoa then nangatol sya sa agtang nya.
"Nagkadugo man gud imong dress, niadto ko sa balay ninyo nagkuha ko ug ilison nimo then habol unlan."
Nitando rasad ko then gidawat ang bag.
Nigawas si Lexus sa sakyanan tas gilock niya.
Pag-abli naku sa bag naa'y wet wipes maong nagtrapo ko sa lawas naku then nag-ilis ko ug plain na Tshirt, underwear ug Maong shorts.
Sa pinaka-ilalom sa bag kay mouthwash, bag-o nga toothbrush ug mineral water. Bisag unsa ka grabe ang nahitabo saakoa, nakasmile nalang ko. Atleast naa pay tao na gacare saakoa.
Pagkahuman naku sa tanan pambabaeng buhaton gituktok naku ang windshield then ni unlock ang sakyanan. Nisulod si Lexus.
"Thank you."
Ana ko saiyaa. Ni smile ra sya ug nagstart na magdrive padulong sa ospital.
Hilom ra mi sa byahe taman sa naabot nami.
Pag abot namo sa may front desk, natabo namo akong Ninang na abogado. Nibless ko saiyaa.
"Ninang, kinsa'y gianhian nimo diri?"
"Nitawag imong Mama, nangayo ug tabang. Hali ubani ko, istoryahon nato si Leevan."
Niuban ko kay Ninang, si Lexus gasunod saamoa.
Nisulod si Ninang sa usa ka kwarto.
Niatubang ko kay Lexus.
"Di paka mouli?"
Basin, gipangita na ni sya sa Mommy nya.
"Unya na if okay naka."
Nismile ko, although dili to puno ug happiness.
"Naa man si Mama, okay ra ko."
Gihug naku sya.
"Uli sa kaw, motawag ra ko if kailangan tika plus naka absent ka tungod saakoa."
Nitando sya ug nihug balik saakoa.
Mao ni ang first hug namo duha na wala ko naghilak.
Nibulag sya sa hug them nikiss sa cheek then paspas kaayo sya nitalikod ig nilakaw palayo. Abnormal.
Nisulod naku sa kwarto na gisudlan ni Ninang ug nakita naku ang kaluha didto nakatapad ang duha ka hospital bed. Pareha sila naa'y dextrose pero usa ra'y mata.
Nidoul ko kay Laveen tas gihug naku sya. Nihug pud sya saakoa.
"Laveen, gusto makabalo si Ninang giunsa mo maong naa mo diri sa ospital, okay ra?"
Start ni Ninang na kalma ang tingog.
Naa'y Camera na ga record sa likod namo. Para ebidensya sa statement ni Laveen.
"Kay kebulalan mi ni Lola."
Ana akong manghud na gitago iyang naw'ng sa tiyan naku.
"Ngano man nga gibunalan mo?
Ana ko kay Laveen while nakahug ko saiyaa.
"Kay ana ana man sya byaon daw nami ni Papa tapos wala mi nagtubag saiyaa kay bad man magtubag tubag."
Bwesit na tigulang, way bout.
Nafeel naku na nabasa nasad akong Tshirt, naghilak na ug sugod akobg manghud na permi gangisi ug gakatawa.
"Okay, unsa pa?"
Ana si Ninang.
Bestfriend ni Mama si Ninang maong kami tulo iyang gibata ug wili kaayo ni si Ninang sa kaluha kay wa man sya'y anak.
"Nangutana sya okay lang ba daw byaon mi ni Papa, wala man mi nagtubag nagsuko sya saamoa tas nihapak nya si Leevan sa ulo kay si Leevan manang doul syaha naglingkod. Tapos lapugos dayun si Leevan man tubag na 'okay lang byaan mi ni Papa kay naa pa man si Mama' tapos lasuko dayun sya nagkuha syag silig kebulal bulalan mi ni Lola kay wala daw mi batasan katubag tubag daw mi."
Di naku maimagine, unsa ka walay bout akong Lola.
Really? Iyang gibunalan kay wa nitubag tas gibunalan nasad kay nagtubag tubag? Buang siya?
"Kaya pa?"
Ana ko kay Laveen tas akong kamot kay nihawid sa kamot ni Leevan nga natulog.
My fragile, always happy, weak and obedient baby brothers. Di ko katoo na nakaya ni Lola to sa kaugalingong apo nya.
"Tapos nagtawag dayun mi kay ate Engrith kay ana man sya tawag daw mi pag gusto nami mag-uli tapos gusto naman mi mag uli kay kebulalan man mi."
That explains nganong gahilaka sila while gatawag saakoa.
"Tapos nakita man nya na nagtawag mi kay ate ana dayun si Lola subongero daw kayo mi maong gibulalan mi nya ug kadaghan tapos pag abot dayun ni ate kay lidagan man si Leevan padulong kay ate iya gibila sa sanina ug kamot tas kitulkod sa dingding tapos nadugo dugo ang ulo ni Leevan mao dayun naa mi danhi sa ospital."
Nihilak na ug kusog si Laveen, gahawid sya sa mga labhag nya.
Dili ko doctor or nurse pero kabalo ko nga naghatag to ug trauma sa mga igsoon naku ang gibuhat ni Lola.
Sakit sa bout na tawagon sya'g Lola pero di ko gusto nga matawag nga way respeto.
Naghilaka ra si Laveen taman sa nakatulog sya. Gipalong ni Ninang ang video recording ug nisulod si Mama sa kwarto.
May gali tungod sa beneficiaries ni Mama, libre ang duha sa billing.
Giplastar naku si Laveen ug higda tas nilingkod ko sa monoblock chair nga naa didto.
Naghipos si Ninang sa camera nya ug mga papeles na giscribble nya ganiha.
"Engrith, Erish, di ko gusto na tawagon imong ugangan ani pero... Wa sya'y bout. Naghatag sya ug trauma sa mga bata tapos naa pa juy physical abuse na nahitabo. Mapugos jud ko na kasohan sya ug child abuse, bata man to tas una man sya? 49 years old na tigolang pero.mas wa pa syay bout kesa sa mga bata."
Nitando si Mama ug nagkuha ug vitals sa duha then gikissan nya ang duha sa cheeks while natulog.
"Criminal case is criminal case, pasensya pero mao ra ang pamaagi na molayo sya sa mga bata kay ang trauma anang duha wala ta kabalo ku g hantod kanus a nila dalahon, pwede man gali na lifetime nila na madala tungod lang way bout ilang Lola. Sige moadto naku, icheck naku ang blotter ni Anding sa presinto."
Nagdungan ug lakaw si Mama ug Ninang while ako naglingkod rako didto sa monoblock.
Tulala.