[DISCLAIMER: ANG MABASA NIINING MAONG ESPASYO KAY WA MIAGI SA PAKIGBUGNO SA PAG-EDIT. Pero giawhag gihapom kamo sa tagsulat nga magpadala sa inyong mga komento mahitugnod sa dagan sa storya o pagpatin-aw sa mga parte nga hanap o dili klaro. Mamalihog sa pag-PM kaniya dinhi sa wattapd o pinaagi sa iyang email: gilnambatac(at)gmail(dot)com. USA KINI KA PIYESA GISULAT PARA SA 2018 NANOWRIMO.Bisitahi lang sa nanowrimo.org para sa dugang nga mga kasayoran.]
"Uhhhh!!!"
Kalit siyang mitindog bakod sa iyang ikatulgan ug naningkamot sa pag-apas sa iyang gininhawaan. Paspas nga mga buto-buto sa iyang dughan ang nagpamata kaniya gikan sa pagkahinanok. Taod-taoran pa ayha siya naka-recover sa iyang panimuot.
"Piste. May gani damgo ra to." ingon niya sa iyang kaugalingon nga nagtutok ngadto sa ngitngit nga lawak diin napahimutang ang iyang study table. Mao sad kini ang permi niyang ginalitok kada duawon siya sa urom nga sa pipila na ka semana niya sigeg madamgohan. Iyang gilingo-lingo ang iyang ulo ug gikatulo kini bag-o niya gipasiga ang lampara sa iyang kiliran ug mikuha sa notebook nga naa ra sad sa tiilan sa lampara. Gibuklad niya ang iyang notebook ug misuot sa iyang antiparang itom. Nagkislap-kislap sa mangitngit nga kuwarto ang iyang alarm clock: 7:30 AM.
August 25, 2018.
Nagpabati na sad nako ang imahen ni San Miguel. Niining tungora usa kini ka killer nga nag gukod kanako sa usa ka lasang. Dili na kaayo nako maklaro ang ubang detalye sa maong damgo pero nagpabilin gihapon ang pait nga pagbati ug ang kakulba sa maong sitwasyon. Dili nako mahulagwayan ang lugar. WAlay mga timalhan nga magpadumdom kanako sa mga lugar nga akong naadtoan sauna ni dili sad nako masuta kon naa sa Iligan ra ba god ni. Ambot lang kon ngano ni. Dili pa ba kini senyales nga moadto nako sa Pscyhologist? Dili sad nako mabiyaan ang nasugdan na nga proyekto.
Gipaipit niya ang iyang ballpen sa iyang notebook ug iya kining gihipos, bigutang balik sa lamparilya. Nanghinuktok gyod siyag ayo sa ngitngit nga wanang, ngadto sa bintana nga gitabonan sa baga nga kurtina, ang kahayag sa adlaw naningkamot nga molili sa sulod sa ngitngit nga lawak pero pakyas. Usa ka dakong pagpanghupaw ang mieskapo sa iyang mga baba. Bug-at ang iyang lawas dihang mitindog kini para sa pag-abri sa kurtina. Gitan-aw niya ang orasan, taod-taod manuktok na sad to ang iyang iyaan. Nabalaka siya basig karong adlawa na madayonan og kaguba ang pertahang karaan.
Nag-agpas sa pagsulod sa iyang kwarto ang kahayag ug ang alimyon sa sayong kabuntagon. Mipabati na sa ilang katam-is nga huni ang mga langgam nga misuloayg batog sa silingang kaymito pero nataha siguro sa iyang presenys maong sa ubos nga fountain na lang sila nagstandby ug nagharana sa kasilinginanan. Pagtalikod niya, mitutok siya sa imahen ni San Miguel. Klaro anhg bulok nga pula ug yellow kamiya ug ang hait nga suwab sa iyang espada, nga sa layo imong mabatian nga mora kinid molihok og iyaha. Morag first time pa ni niya makita ang iyangr aksyon sa maong estatwa. Wala man gyod siya inogn nagkalig sa moang mga relihiyosong mga pigura pero sa San Miguel, human sa pipila ka pagpanuki sad niya sa maong personahe. Dili na kini niya makita siisip usa ka relihiyosong simbolismo pero usa ka tinuod ga nilalang nga sa pipila ka dekada ug milenyo, siguro sa bag-o pa nahimugso ang kalibutan, adunay usa ka bagani ang nabuhi sama niya kaisog sangalan sa Ginoo ug sa iyang mkaharian.Gamay ra kini nga estatwa nga gihatag kaniya sa usa ka pari gikan sa Dakbayan sa OZamis nga iyang nakahinabi personal human sa pipila ka mga bayloay og mga mensahe sa Facebook mahitungod sa San Miguel.
Gikuha niya ang iyang lingkoranan ug gitutokan og ayo. Masuta sa panagway ni Miguel ang kaisog sa iyang dagway nga mitan-aw sa iyang gituban, ang yawa. Sa dinugay nga naa ang estatwa sa iyang kuwarto, karon pa niya nabantayan ang yawa. Ug misantop kaniya ang usa ka hunahuna nga dugay naman niyang nabantayan pero karon pa niya nasabtan og ayo.
"Lage ba. Wala pako kakitag imahen ni San Miguel nga wala ang yawa."
Dali niyang gibalikan ang notebook sa mya lampara ug gisulat ang maong hunahuna. Unsa kahay katuyoan sa unangaartista nga midibuho sa imahen ni San Miguel nga kinahanglan man nga anaa sada ng yawa sa imahen niini. Sa mga pipila ka mga santos nga iyang nakita sa katedral katong gamay pa siya, naginusara lmang kini. Way pakapin. Pero dili ang imahen ni Miguel. Nakabati na sad siyag kaikag ug kadasig sa maong hunahuna. Kamulo pa siyag tala sa iyang hunahuna sa notebook human usa ka pagbagting sa iyang telepono ang iyang nabatian. Usa ka unknown number.
"Kinsa mani?" ingon niya sa iyang kaugalingon nga daling mibuhi sa ballpen ug gidagan og tubag ang nagkiring nga cellphone.
"Hello? Kinsa ni?"
"Hello, Sir. Si Christian Morales ni."
"Yes, speaking."
"Ay, Sir. Sa City Mayor's Office diay ni. Asa na man mo sir? Gipangita naka dinhi. First day man nimo sa trabaho ron diba?"
"Yes, Maam. Unsa na diay orasa?" Dali siyang milili sa alarm clock. "8:00am pa man."
"Ah yes sir pero 8:00am man god atong call time."
"Mao ba. Gitawagan ko last week sa akong pagkadawat nga by 9am pako paadtoon."
"Lage, sir. Aduna lay gamayng changes."
"Ay sige, sige. Nagpadulong naman sad ko. Pakiingon na lang pod ko."
"Way sapayan sir. Pangita-a lang ko sir, si Cyril Binta. Naa kos front desk sa opisina sa Mayor."
"Sige, sige. I will."
"Sige sir, Goodbye."
Pagkabutang sa tawag nakapangagha siya sa iyang nadungog. "Way klaro. Abi ko bag 9am. Dili unta mag-ingon ani. Sakto gyod tong giingon nila ba: way klaro gyod manarbaho sa City Hall."
Wala nakapugong ang batan-on ug pinabundaknga giitsa anhg iyang cellphone sa iyang katre ug gibalikan ang ganing pagpanalamin sa imahen ni San Miguel. Abay niana ang ubay-ubay sad nga mga librog represensya. Halos tanan mahitungod kay San Miguel ug sa mga sugilanon, sa teolohiya man man o sa katitikan. Mihunong na sad siyag sulat nga mihangad sa mga libro nga naa sa iyang gamayng library.
"Sa daghan aning mga libroha, morag adunay kulang gydo nimo ba. Mapa-Vatican, Engatera, Brazil, o Mexico, pare-pareha ra tanan ang dagway nga gihatag kanimo. Pare-pareha ra nga one-sided nga typical bayani ug lumalaban sa Ginoo. Kabalo ko nga naa pay labaw pa aning imong imahen sa kabantogan. Naa opakoy laing gipangita kanimo pero dili mahimong sama niining mga librohang nagkatipon sa akong library, nagpahipi sa way kapuslanan.
Pero maski diri sa Iligan mahulog ra nga sama ra sa uban, nga ako na nga andungog ug nakita. Purya-buyag wala sa kabantog mahulog ang interes sa usa ka siugilanon pero mahitungod sa pagpatin-aw sa ngitngit nga dili makita ug dili amnlanhnkaita sa mga tawo.
Hay, Miguel. Tabangi ko...."
Wala na napadayon ang gustong hunahunaon niya. Adunayng kahayag nga milamdag sa iyang panagway, klase sa kahayag nga wala nag gikan sa iyang bintana pero sa kahayag nga nanurok mismo sa iyang panagway.
Kalit niyang gipakli sa bag-ong panid ang iyang notebook ug paspas nga nagkuris-kuris sa puting papel nga wala ray segundo nga mibulit sa itom nga tinta. Wala na niya napugngan ang iyang kaugalingon sa bag-ong ideya nga mibatog sa iyang sa hunahuna ug gipasagdan na niya ang iyang kamot nga mobuhat sa iyang trabaho. Nalipay sad siya sa iyang nakitang resulta sa gisulat niini. Gitan-aw niya ang estatwa ni San Miguel nga morag nagtan-aw kaniya, nahimuot sa iyang gibuhat. Mingisi siya daw mi tubag pag-uyon nga iyang nakita. Diri gyod siya mobilib: matag adlaw sa susamang estatwa lahi-lahi nga enerhiya ang iyang mabati ug mabasa daw mananap nga adunayng iyang kaugalingong kinabuhi.
"Mao na ba ni Miguel? Mao na ba ni?" iyang ingon sa iyang kaugalingon. "Kapaspas ba god nimo motubag. Giyahi ko sa buot nakong isulat ug isangyaw sa kadaghanan."
Taod-taod kalit nga misulod sa pagdagay-dagay sa iyang hunahuna ang mga imahen sa iyang damgo ganinang buntag. Mas milamdag ang iyang dagway. Adunay parte sa iya ang iyang nasabtan pero mibalik sad ang kahadlok nga iyang gibatian. Nahadlok nga nahimuot. Nahimuot nga nahadlok. "Kuyaw na kini. Aduna nakos sidsiran sa kakiyaw.:"
Ang mga pangutana nga iyang gikalibgan kaniya hinay-hinayng nakakitag tubag tunga-tunga sa letrag pulong nga daw milili sa iyang sinulat. Pipila ka gutlo sa iyang pagpanulat, iya nang gibiyaan ang iyang gilingkoran ug motobak ngadto balik sa iyang damgo.
"Tabangi ko. Dili nako gusto mobalik sa tinuod nga kalibotan." ug wala na siya nabatian pa pag-usab.
"Lugar! Palihog kog pliti."
Pilit kaayo ang pagpreno sa jeep human gidali-dalig pagpahunong ni Christian ang jeep nga iyang gisakyan. Mao paypagsaka sa jeep sa Buhanginan Hills ug nangita pagpagkaplastar pero misugod na kinig pagpahunong sa jeep. Iyang gibiya ang jeep sa mga nagbagulbol nga pasahero sa dili masabtang taras sa batan-on sa sayong kabuntagon.
Iyang gidagan gikan sa hunonganan sa mga jeep sa Palao padulong sa Executive Building sa City Hall. Ubay-ubay na ang mga sakyanan nga nagpark kilid sa Legislative Building ug iyang nasugatana ng mga trabahanteng pamati niya mga Casual nga perting tabi sa dalan bitbit ang pipila ka mga bundle nga papel.
"Hapit na siguro ting sweldo ba." ingon niyas kaugalingon. Hapit niya nakalamitan nga trabahante sa sad siya niining maong institusyon ug na-late na siya sa kinaunhang adlaw niya sa duty. "Agoy. First impression lasts, raba gyod."
Pasulod na unta siya sa Executive Building human gisita siya sa babayeng taga-CSU (tungod sa puti nga uniporme niini, sama sa mga traffic aide sa dalan pero bulok puti lang kining iya). Wala nawala ang iyang kahadlok ug pagdali-dali sa pahiyom nga gipakita sa nagbantay.
"Maayong buntag sir. Asa ka, Sir?" pangutana sa babaye. Medyo edaran na kini pero maalaan pa gihapog batan-on tungod sa tingog nga pinahimutang.
"Morag kabalo gyod ko ba nganong naa ni siya. Para sa mga tawong sama nako nga gadali."
"Aw, maam. Maayong buntag. Mosaka kos opisina sa Mayor. Bag-o kong empleyado diri." tubag ni Christian nga gibalsan lang siyag dulot nga pagtan-aw nga adunay hinagiban sa pagduda.
"Mao ba sir. Asa man atong ID?"
"Ay, maam. Karon pako moduty. Wala pakoy ID. Mangayo pako didto sa ila." Gilili niya ang hagdanan pasaka sa opisina sa Mayor.
"Sa CMO ka sir? Wala na ra ba diha nag-opisina si Mayor."
"Ha? Ingon kay...diri." nakalimot sad siyag pangutana sa mitawag kaniya ganina kon asa siya moadto. Sa iyang hunahuna, kanus-a pa nabalhin ang opisina sa Mayor. Diri ang iyang naandan.
"MIbalhin siya didto sa ubos sir."
"Asa dapita sa ubos?"
"Katuod kas Garage sir?"
"Garage?" *asa ba gyod ni dapita ba*
"O, Sir. Garage. Kanang sa City Engineers bitaw. Dayon liko nimo bag-o ka molahs sa rotunda diha sa Medical.
"Ah oo. Sige, sige. Salamat. Kanus-a lang nanalhin iyang opisina didto, maam?"
"Ay, bag-o-bag-o lang sir."
"Sige, sige. Salamat usab."
Wala pa siya milakaw ug nagpabilin pa nagbarog. Taod-taod na sad siya wala ka balik diri. Wala na sad siya nakabalo sa dagway sa City Hall sa punto nga nakaingon siya, "Mao diay ni City Hall ba?" Iyang gisulayg lili ang ibabaw, sa hagdanan nga iyang gitan-aw ganina. Sa wala ug tuong bahin sa lawak, ubay-ubay ang mga tawo nga gaatiman sa ilang mga tagsa-tagsa ka mga concerns sa ilang sibil nga kinabuhi. Ubay-ubay sad ang mga tawo, hilabi na ang pipila ka mga casual (lage casual nga trabahante ni sila, sa ilang mga nagdinagko nga mga ID ug sibilyan nga panuot (naka-uniporme man ang mga regular) nga naglingkod-lingkod-tabi-tabi.
"Apil na gyod ko niining maong institusyon."
Mipadaplin unya si Christian ug mikuot sa iyang bulsa sa ballpen ug s aiyang bag sa gamayng notebook ug adunay gikuris-kuris; morahg walay gidalian.
Nakanaog na siya ug ang barog na atobangan sa City Engineers Office. Gipangutana niya ang usa sa mga trabahante ngadto kon asa ang opisina sa Mayor.
"Diha ay." dala tudlo sa iyang mga simod ngadto sa usa ka bildo nga pertahan.
"Dinhi?" tudlo niya isip kompiramasyon. Lisod na nga magkasayop-sayop. ug miyango ra kininkaniya isip tubag.
Usa ka sliding door ang mitagbo kaniya nga kalit nga miabri sa dihang iya na unta kining ipa-slide.
"Wow, high tech." ingon niya nga adunay igong katingala pero dali ra sad nahanaw tungod sa pagkadismya nga nakita niyang adunay guwardiya nga naglingkod luyo niining bildo nga pertahan sa pag-abri-sira.
Ubay-ubay sad ang mga tawo nga naa sulod sa opisina nagpaabot sa pag-abot sa ilang turno aron maatiman sa mga sekretarya sa atubangan. Gipahiyoman siya sa usa nga nakabantay sa ilang pagsulod. Gibalsan ra sad niya kini niyag pahiyom.
Nangita kinig kalingkoran. Sa dihang wala siyay nakita, iya nalang gidiretsog adto ang lamesa sa babaye nga mipahiyom kaniya bahalag aduna pa kiniy giasikaso.
MItan-aw usa siya sa mga tawo nga naglingkod nga way paki kaniya nga miduol sa babaye.
"Excuse me, Miss." ingon ko kaniya.
Wala pa kini diretso mitubag, kamulo pag tubag sa mga pangutana sa nauna nakong kliyente. "Miss?" Mitan-aw siya sa iyang relo. Hapit na mag-usa ka oras sukad sa pagtawag sa taga-City hall kaniya ganinang buntag.
Naabtan sad og pipila ka segundo bag-o mibaling ang iyang dagway kanako. Usa ka matahom nga nilalang. Ingon niya sa iyang kaugalingon.
"Ay, Miss. Maayong buntag. Ako diay si Christian. Gitawagan man god ko ni---". Kalit niyang giputol ang akong storya.
"Ikaw tong bag-ong writer ni Mayor?"
Wala nako nakatingog ug nagyango-yango na lang ko. Kalit kining mitindog ug misulod sa lawak. Madungog nako ang hinayng tingog nga na-muffle sa siradong pertahan.
"Sir Al! Naa natong bag-ong writer."
Kinsa mani si Al? pangutana ni Christian sa iyang hunahuna. MIgawas ra sad dayon ang babaye nga unang naghinabi ka niya nga nagpadulong sa iyang lingkoranan. "Kadali lang sir ha. Paaboton sa nato si Sir Al. Siya nay bahala sa imo."
"Sige, sige." mibuhi sad siyag pahiyom. Pero morag wala natarog ang sekretarya.
"Lingkod sa sir." Mibalik sa pagpakig storya ang babaye sa tigulang nga iyang kliyente nga mitindog ra sad og mihawa sa opisina, aduna nay gibitbit nga usa ka gamayng papel.
Nakakita kog kalingkoran dinhin dapita sa receiving area sa mga adunay tuyo sa mayor. Timing ra nga adunay mihawa sa iyang gilingkoran. Ako ra sad kining gipulihan.
Nindot sad baya ang opisina. Bugnawng aircon. Adunay libreng tubig ug papainit nga kapeg biscuit. Wala pa sad kaayoy tatsa ang salog nga gi-tiles og puti ug ang dingding nga gipintalan og blue. Bag-o pa gyod kaayo nga opsiina.
Kamulog hangad-hangad si Christian ug naniid sa mga tawong iyang mga katupad human gitawag iyang ngalan sa usa ka lalaki.
"Christian?"
"Yes, sir." Hinay-hinay ko mitindog.
"Ali sir. Maayong buntag."
"Maayong buntag sad." Misulod sila sa nag-inusarang pertahan nga gisudlan sa babaye ganinaha. Wala na niya gipaabot nga daliton siya sa paglingkod. Iya nalang gitabangan ang iyang kaugalingon. Nabusy sa pagsulat ang lalaki sa gamayng puting papel. Dili maklaro ni Christian kon unsay gisulat niini.
Bag-o pa makabungat og istorya ang lalaki, giunhan na kini niya. "Pasensya gyod kaayo sir kon na-late gyod ko. Karon pa sad ko giingnan kay lahi man tong orasa nga ilang giingon nga paarion ko. Miasaka pakos taas nga naa raman diay diri ang opisina sa Mayor.
Misiga ang mata sa lalaki. Nahimuot kaysa sa natingala. "Misaka kas taas?"
"O, Sir. Wala ko kabalita nga naa naman diay diris ubos."
"Hahaha. Okay ra na. Ako gani abi kog beerhouse ang akong gisudlan, kuwarto man diay namo ni Misis. Gihatagan pa nakog usa ka libo para mochupa. Hahaha."
Wala nakapanagang sa gitubag si Christian nga nagtuo sa pagkaseryoso sa mga tawo diring dapita. Nagpaambit siyag iyang paghagikhik. Kahimuot nga adunayng sagol nga pagkatingala. Pero naghatag kinig igong pagbati nga makapakalma sa iyang pagka-nerbyos. Dala sa iyang pagsaka-naog sa City Hall ug tungod kay basig makasab-an na siya sa unang adlaw pa niya. Mipadayon ang lalaki.
"Bitaw, komedya lang. Ref bitaw to. Abi kog CR. Hahaha."
"Mao na gyod ning pagkadangata ani." ingon niya sa iyang kaugalingon.
"Ni-a." Giisa niya ang puting papel sa iya. "Saka kas diris taas, aning kilid bitaw, unya ihatag ni sa bodyguard nga nagbantay. Adunay meeting nga gipahigayon sa taas. Dinalian ni nga pagkameeting ug medyo importante."
"Confidential?" pangutana ni Christian.
"O, morag ing-ana."
"Mao ba. Apil na diay ko?"
"Lage, natingala gani ko. Sige lang, Si Mayor nay bahala nimo."
"Sige, sige. Salamat."
Mogawas na unta si Christian sa pertahan human adunay gitunol kaniya ang lalaki.
"Kuhaa ni o, basig madugay mo didto. May nalang kaysa gutmon."
Nagduha-duhag kuha si Christian pero iya ra sad ni gidawat. Iya kining gisulod sa bag ug nagpasalamat.
"Unya paghuman nimo, naog ka dirig balik kay para maka-process nakas imong ID."
"Sige sir."
"Nakahatag na man kas imong mga certificate no? Ah, okay nato. Sige."
Misaka na si Christian ngadto sa meetinganan sa 2nd floor. Nagkabuang pa siyag pangita kon asa pero naa ra man gyod diay sa kilid. Bag-abot niyas 2nd floor kalit siya gipahunong sa usa ka pulis.
"Asa ta, Sir?"
"Gisugo ko sa paghatag ani sir. Ipa-cover ko sa meeting ron."
"Naa tay ID?"
Gikuot ni Christian ang iyang pitaka sa bag ug gihatag ang iyang UMID ID sa pulis.
"Ay, kanang sa City Hall nga ID sir."
"Bag-o pa raba ko nga trabahante. Karon lang gyod adlawa. Unya pa daw malihok akong ID. Diha lang sa ka sir ha."
Gikapkapan siya sa pulis ug giinspeksyon ang bag bag-o kini misulod kwarto nga meetinganan. Naa ra sa gawas si Christian, nagpaabot sa pagbalik sa pulis.
Wala na sirag ayo ang pertahan maong milili siya sa sulod. Ubay0ubayb nga mga tawoa ng naa sa sulod. Hilom walay daghang kisaw.
"Unsa mani nga meeting ba." pangutana niya sa kaugalingon.
Nakita niya sa walang kilid sa lawas ang paghunghong sa pulis sa usa ka lalaki nga naglikod. Gidunol niini ang papel. Gitan-aw niya kini ug mitan-aw sa pertahan. Dali-dali siyang mipalayo sa peratahan.
Pipila ka segundo nakabalik na ang pulis. Gitatakan ang papel nga puti ug gibutang sa usa ka box diin daghan pang mga papel sama naidto ang naa. Miyango kini kaniya isip timailhan nga puyde na mosulod.
"Ay, dali lang sir. Mamalihog sa kog logbook." ingon sa pulis.
Samtang nagsulat siya sa iyang pangalan nga gisaad sa logbook (uban ang iyanga address, opisina,ug katuyoan) iyang gihinay-hinayg paniplat ang ubang nakalogbook.
"DILG, AFP, PULIS. Pipila ka media. Hala si Roxanne Arevalo, naa..." pagsunod-sunod niyag basag hinay. "Ako ra may way labot siguro diri."
Human niyag fill-up iyang gibutang ang ballpen ug mitan-aw sa pulis.
"Sulod na sir. Daghang lingkoranan diha sa kilid."
Hinay-hinay niyang giabli ang pertahan. Dili na kini sliding door sama sa ubos. Gitulod niya kinig hinay aron dili makasamok sa kasamtangang gihisgotanan niining mga dagkong tae. Pero pipila gihapon sa mga naa sa lawak nakamatikod sa iyang pag-bot ug natingala kon unsa iyang gihimo. Wala kini niya gipanumbaling nga nangita ra sad og kalingkoran. Sa walang kilid nga bahin sa kwarto niya nakita ang iyang espasyo, duol sa water dispenser ug pipila ka sachet sa kape.
"Kini kape."
Iyang gikuha ang iyang notebook ug ballpen pang-tala. Nagtan-aw gihapon niya ang pipila ka mga tigulang sa lamesa nga naa sa usa ka roundtable discussion (bahalag nakapuwesto sa usa ka kwadrado ang mga lamesa). Iyang gipangita ang Mayor nga sa mga posters ug sa facebook lang niya nakita. Nakita niya kini punayg storya ug nakigbaylog hunahuna sa mga namambong.
"Tinuod gyod ilang giingon. Gwapa si Mayor. Brayt pa. Maayo kaayo mostorya." Nakapangisi niya kini. Pipila lang sa iyang kasinatian nga nakakitag babaye nga sama nga tang-an ug kusog ang aura. Ni gani mga lalaki wala pa sad niya nakahimamat nga adunayng presensya sama ni Mayor. Nagsugod na siyag sulat sa mga naa sa panagtipok. Dali ra niya kini masulat kay makita man sa lamesa ang ilang name tag ug sa dingding luyo sa Mayor nga gilista ang naa sa meeting ug ang wala.
Usa ka pangutana ang nakakuha sa iyang attensyon human kamulo siyag sulat sa mga tawo nga nanambong.
"Unsa namay update Mayor niining mga pagpamatay nga nasinatian nato ron. Niining milabay nga mga bulan?" Si Jonard Abrenica, gikan sa Mindanao Star Daily.
Motindog na unta ang chief sa police human gisenyasan siya sa Mayor nga siya na lang usa ang moeksplikar.
Gisenyasan sad niya ang operator sa projector. Usa ka powerpoint ang migula sa dingding. Gipalong ang mga suga duol sa dingsing.
"Sa tinuod lang, we don't have leads yet. The authorities haven't pin it to one person o grupo man gani. Base sa rekord sa pulis, these were the same crimes happening sa Iligan for the past few decades..." giputol siya sa mediaman nga nangutana ganina.
"O, pero dili ang krimen ang makabalaka pero ang rate sa pagpanghitabo Mayor."
"I get your point. Kita-kita raman diri. But I hope you don't mean that you are spelling incompetence in my face..." kalit nga mihunong sa iyang iistorya ang Mayor. "Pasensya, pasensya. I lost out of cool. Sakto ka, as what I've said dili pa masuta sa kapulisan kon kinsa."
Laing kamot ang miisa. Si Jenny Ong, Chairperson sa Association of Barangay Councils (ABC).
"Dili ba ni dakong hulga sa umaabot natong kapistahan, Mayor?"
Nakapangangha ang Mayor sa pangutana sa maong opisyal. Buot man niyanhg hatagag suporta ang pangutana pero aduna sad siyay obligasyon nga mohatag og kumpiyansa sa bisan unsang panghitabo.
"Hulga? Of course not. Ug taod-taod atong hatagag higayon ang chief of police para mohatag sa update mahitungod sa maong isyu." Mihunong siya kadali ug milingkod ug tarong, nagatubang sa mga bisita nga naa sa iyang atubangan. Nangaghi usa siya bag-o mipadayog storya. "Kabalo ko kon unsa man gani na ang inyong gihunahuna ron. Taod-taod na sad ni nga nahitabo sa atong Dakbayan. Kabalo sad mo nga mas migrabe kining maong panghitabo diha sa akong pag-assume isip unang inahan sa Dakbayan sa Iligan. Dili lang basta-basta nga inahan pero usa ka Moro nga inahan sa usa ka dakbayan nga maski sa sinugdanan sa pagamhanan ug pagdumala niinong maong lugar, gidumala na sa mga lalaki ug mga Kristiyanong mga politiko. Kabalo na sad mo kon unsa na ka dakong isyu kining akong pag-daog alang sa pipila sa atong mga lumulupyo."
Hinay-hinayg duko ang mga tawo nga naa sa maong lawak. Si Christian, naglurat lang ang mata ngadto sa direksyon sa Mayor naminaw nga naghawid sa iyang ballpen nga nakapatong na sa notebook, morag sundalo nga andam mopislit sa gatilyo sa pusil.
"Dili na ko gusto isipon nga kini ang maong rason, ang akong pagka-Maranao ug ang akong pagka-babaye ba kaha. Dili ko makaingon ug ni usa kanato niining maong kuwarto ang makaingon nga mao gyod na ang rason kay matod pa sa akong giingon ganina, wala pa tay igong ebidinsya para isabit kini sa liog nga responsable sa pagpamatay diri sa Dakbayan."
Hinay-hinay mitaas ang kamot sa hepe sa kapulisan nga nangayog pagtugot sa pagdungag sa unang giingon sa Mayor. Gitugotan kini ug misandig ang Mayor sa iyang gilingkoran.
"Salamat, Mayor. Tinuod na. Kay gipatawag man ta niining emergency meeting tungod dili na gyod mabangbang ang numero sa mga kaso sa pagpamatay sa Iligan. Unprecendented kini kon ikumpara sa kaso sa pagpamatay sa susamang bulan niaging tuig. Ug kining maong impormasyon dili angayan itago kaninyo nga naa dinhi." Milingi ang hepe sa direksyon sa Mayor.
"Mahintungod sa inyong giingon Mayor ba basig adunay extra-political nga motibo gawas nga basig kini usa ka political distabilisation, wala sad namo na gierase sa among listahan sa mga rason niining pagpamatay."
Laing kamot na sad ang miisa. Gikan sa relihiyosong sektor.
"Lage no," iyang gi-address ang mga tawo ug nagtan-aw sa palibot. "Mayor, dili sa ingon pero dako sad kana nga posibilidad: nga adunay nasilo sa imong pagdaog nga miangkon ug daghang kinaunhan nga para kanako angayang ikalipay isadya: unang babayeng Mayor sa Iligan ug unang Moro nga Mayor sa dakbayan.
Ako, usa ka liberal nga pagka-pari maski ako gikan sa usa ka konserbatibong order sa kaparian. Kon inyo kong tugotan mohatag sa akong personal nga nabantayan atong eleksyon, kay nagserve sad ko isip election volunteer sa PPCRV ug ako say gitahasan sa simbahan nga mosentro sa panghitabong eleksyon sa dakbayan, aduna koy nabantayan sa klase sa diskurso nga atong madungog sa panahon sa eleksyon. Una na niana ang pag-question sa pikas-kampo ug sa mga katawhan nga wala misuporta kaninyo sa imong pagk-"Iliganon" kay usa ka ka Moro. Pero nasayod ang tanan nga diri ka gipanganak ug kon atong basehan sa imong gitubag atol sa one-on-one debate sa mga kandidato, nga mas duol pa ang imong kasingkasing sa Iligan kaysa sa Marawi. Ug ikaduham tungod kay dili ka Christian, nga maoy kasagarang relihyon sa mga tawong moangkon taga-Iligan sila, ug usa ka ka maayong sumusunod sa mga tinun0an sa Islam, dili na ka maingon nga Iliganon ka. Ambot lang ha. Pero kusog ang akong pagbati nga mao kini hinungdan sa mga pagpatay." Sa kataposan, milingi kini sa hepe sa Pulis. "Sir basig inyong naapil ang demokrapiko sa mga biktima nga nangatamay nga puyde natong tan-awon ug basig makatubag kini sa mga pangutana nga naa nato diri."
Dali nga nakayango-yango ang mga tawo nga mora bag adunay rebelasyon nga mobag-o sa ilang panan-aw.
Mibuhi sa iyang thumbs up ang pulis. Nagpabati sa kahilom ang lawak. Wala nakapanagang si Christian sa diskurso sa iyang nasaksikhan. HUman sa paghubas sa pagbating tension sa maong panagstorya, paspas na niya kining gibutang sa notebook para iyang magamit unya sa artikulo nga iyag pagasulaton.
Busy na kaayo siya sa iyang pagsulat dihang gitawag siya sa Mayor. Kamulo pagtabi-tabi ug bayloay ug hunahuna ang mga tawo. Wala nakabantay si Christian nga malipayong nagsulat. Taod-taod, gisitsitan siya sa relihiyosong lalaki ganiha. Karon pa siya kabantay, gitan-aw na siya sa kadaghanan.
Naglibog siya kon unsa nay nahitabo. Iyang gitan-aw ang palibot kay basig adunay lain nga gitawag. Pero dili, nagpabilin gihapon ang ilang mga mata kaniya. Iyang gipangita ang exectuive secretary nga nagpasulod kaniya ug migesture kini nga daw nagtimpla kinig kape.
"Ha?" ayha ra niya na-gets ang buot pasabot sa panghitabo.
"Dong, ikaw may duol mamalihog nalang kog paabot sa kape." ingon si Mayor.
"Yes, yes." nataranta nag tindog si Christian nga nagdalig kuhag kape. Dili ra ba siya gatimplag kape. Gikuha niya ang usa ka stick ug gibubo sa gamayng tasa ang tunga sa sachet ug gisudlag init nga tubig ang tasa. Gikuhaan niya kinig stirrer nga iyang gitungtong sa platito uban ang tasa sa kape. Hinay-hinay niya kining gidala ngadto sa gibutangan sa Mayor ug gibutang sa lamesa.
"Salamat, Dong...Taymsa. Karon pa lage ko kakita nimo diri. Apil kas meeting?" pangutana kaniya sa Mayor.
"Yes, Mayor. Karon lang gyod." hinayng tubag niya.
Sal-on unta siya sa executive secretary pero napunggan siya human usa ka pangutana ang iyang gipahapit kay Christian.
"Mao ba. Morag ganina pa man ka dinha, unsa may maingon nimo sa among gihisgotan isip usa ka batan-on. Morag batan-on pa man siguro ka."
"Hisgotanan sa unsa, Mayor?" pagpanulba nga gibalik ni Christian ang pangutana. Hinay-hinay na sad nga nakuha niya ang atensyon sa mga opisyal nga naglingkod. Iya kining gilingi nga naghatag sad sa ilang mga bugnaw nga pagtutok. Tungod siguro kini sa attensyon nga gihatag sa mayor sa usa ka simpleng empleyado. Padayon nagtan-aw ang mga tawo nga sukad-sukad wala nila nasaksihan maski sauna nga ang usa ka Mayor nakigstorya sa sama niyang ordinaryong nangempleyo.
"Ganina ba about sa mga rason nganong kalit lang mitaas sa kaso sa pagpamatay."
Dagko na kaayog mga lugas ang singot ni Christian. Iya kining gitrapohan usab bag-o naghatag sa iyang gamayng hunahuna mahitungod sa pangutana nga gihatag kaniya.
"Sa tinuod lang, wala kaayo ko nakabantay nga aduna diay laing kaso sa pagpamatay dinhi sa Iligan gawas atong miaging eleksyon nga usa ka radio commentator ang gipusil. Karon lang nga panahon nako nga sigeg kadunggan sa radyo ug sa Facebook nga human sa inyogn paglingkod, tinuod, ubay-ubay na sada ng nangaalarma sa maong panghitabo. Kon gasunod mo aning facebook group sa Iligan Waterfalls, halos tanan nagpabati sa ilang opinyon nga mao na daw kini balos sa mga taga-Iligan ug sa mga Krsistyano nga misupak gyod sa inyong kandidatura. Para sa ako, ka melodramatic ba god ana nga reyalidad kon ang mga Kristyiano ug ang mga tawo nga nag-ingon nga Iliganon gyod sila para mopatayg mga tawo tungod dili sila mosugot nga adunayg Maranao nga Mayor ang dakbayan.
Usa gani sa namatay kay ang akong klasmeyt sa usa minors namo sauna sa IIT. Bayot to siya. Gipatay mga gabii man ata to human nga papauli na siya sa ilang boarding house. Dili to siya taga-Iligan. Taga-Kausawagan man ata. Siguro, sakto tong giingon ni sir. NGa basig adunay pattern ang pagpamatay. Serial Killer ba kaha? Hahaha." Giunhan na ni Chrsitian ang pagkatawa human hinayng paghagikhik ang misunod nga naggikan sa mga tawo nga naglingkod sa lamesa. Maski si mayor nga anglingkod naghatag sad sa iyang tampo sa iyang hagikhik. Mipadayon si Christian. "PAsensya. Epekto na gyod ni sa akong sigeg tan-awg mga serial killer nga mga documentary sa Youtbe.
Kon man gani usa kini ka isyu sa relihiyon o sa imong gender, ang sa ako, kinahanglan kining sugpoon. Makauulawa kaayo nga sa atong Iligan Hymn kay kusog kaayo natong gibandera ang atong malinaw nga relasyonsa mga Moro ug mga lumad. Ug sa atogn mga tourism nga ato gyod gipasigarbo ang pagka-Tripeople sa Iligan nga para nako usa ka mito kon dili man gani usa ka dakong bakak.
Pasensya na Mayor pero makaingon gyod ko nga adunay micro-aggressions ug bias nga paghunahuna ang pipila ka mga taga-Iligan mahitungod kaniyo ug mahitungod sa mga Maranao to be specific. Basin asa makita gyod nako ni, pareha ganina sa jeep, sa eskuylahan, ug maki sa mga establishemnt, adunay dili modawat sa mga Maranao kliyente. Dakong problema ang Iligan sa kultura ug edukasyon nga aspeto. Pero usa ra ang akong gikasiguro, kinahanglan kining usbon nga kinaiya. basig mapareha tong giingonsa usa ka interview sa usa ka opisyal sa TV human sa nahitabong gubat sa Marawi kaniadto, "dili ko kosugot nga ang Iligan mahimong little Marawi." Ug kaganina pa sad nato nahisgotana ang pagka-Iliganon, Unsa diay gyod na. Naa diay Iliganon. Pipila lang kini sa mga pangutana nga taod-taod na nakong puyde maduol.
Wala nakatingog ang mga tawo sa gitubag ni Christian. Makalaro sa ilang mga panagway nga wala sila nabdahom sa iyang tubag. Siguro wala say makatuo sa klase sa hunahuna nga anaa niya luyo sa iyang pisikal nga panglawas. Kadtong tungor nagpamatuod nga ang kahimsog sa o ang kakulangon sa maong akhimsog wala nagpamatuod sa kalantip o ang kakulangaon sa maong kahait sa pangisip. Nataod-taoran pa ayha mikabibo ug mitubag ang mga tawo sa maong meeting. Mitan-aw kaniya ang Mayor nga nakapanghunahuna sa gitubag sa binata. Kalit nga mibaling ang ulo ni Christian sa Executive Secretary nga oiyang gidahoman nga nagtingsi pod sama sa ubang mga tawo sulod sa lawak pero wala siya kapanagang sa iyang nakita: ang kilay gapangtagbo ug ang agtang nga gakunot. Natingala si Christian kon unsay naa. Wala may negtaibong gipadayag nga reaction ang mubang tawo sulod sa maong kuwarto pero lahi ang iyang nakita sa maong sekretarya. Lahi sad ang iyang nabatian sa mga pagtutok ari kaniya. Naputol ang iyang paghunahuna ug ang iyang katinggala diin gihikap ang iyang walang abag sa Mayor.
"Nindot ah. Mao gyod" Gapangyangoyango ang Mayor. Ang iyang mata tua nakatan-aw sa ibabaw, naningkamot nga matugkad ug magaling sa iyang hunahuna kon unsa man gani kini nga buot niya. "Hinuon. You're right. Pero isip representante sa bagang katawhan nga mibotar kanako lisod kaayo i-entertain ang ingon-ana nga mga isyu.
O, nagdako ko ug ubang Maranao diri sa Iligan sama nako ug sama ni Fahad dinhi..." iyang gipunting ang usa sa mga kauban sa meeting nga mao say nangulo sa mga negosyanteng Moro diri sa Iligan. "...dili sad mi buta sa klase sa pagtrato sa pipila ka mga Christian ug dili sad mi ing-ana ka insensitive sa kon unsay ilang hunahuna diha sa amo."
Nagpabilin ang kahilom sa tanan. Lisod gyod hisgotan ang ingon ining isyu.
Usa ka lalaki ang mipataas sa iyang kamot. "Nindot ning ing-ani nga diskurso ba kay kining ing-ani nga isyu kon sa gawas pa ni dili kaay oginahisgotan. Kon wala ko nasayop likayan pa gani." Miuyon ang kadaghanan. "Naa lang koy pangutana: naa man gyod ni nga isyuha unsa kahay atong buhaton para masolbad ning ing-ani nga klase sa pagpasakit ug tawo? Usa ra ang akong sure ani. Dili mahimo nga monaog si Mayor sa iyang pwesto tungod adunay maihap lang nga mga tawo nga wala nakauyon sa resulta sa eleksyon. Mistorya na ang katawhan ug ang katawhan ang atong pagapamniawon. Mamaayo man kini o daotan ang mamahimong pinili sa katawhan, wala natay mabuhat kon dili ang pagsunod sa kagustohan sa kadaghan."
Gitan-aw sa Mayor ang uban nga gustong motubag sa maong pangutana. Pero walay mohapit ug eksplikar ug punit sa pangutana nga gihansak kanila.
"Well, kon ako ang papangutan-on: dili kini usa ka overnight nga solusyon. Henerasyon ang atong papaaboton para makab-ot nato anh ingon-anang kaitlingban. Katilingban diin kitang tanan adunay kagawasan nga magpadayag sa kon unsa man ang gusto nato sa usa ka butnag nga dili na magkinahanglan nga magpasakit ug storya sa laing tawo o diba kaha mopatay ug isig ka Iliganon, isig mga Maranao o isig ka lumad tungod lang kay aduna tay lahi nga choice, politika, ug pagtuo.
"Yes, Christian basig aduna kay idungag."
"Gamay lang, Maam. Kon tan-awon nato ang kasaysayan sa Mindanao to be specific sa Northern Mindanao ug Iligan, makita nato nga kining lugara dili kini ginapuy-an sa mga Bisaya. Kini usa ka teritoryo nga giokupahan ug gitikad sa amga Lumad ug Maranao ug uban pang Morong grupo sa Mindanao. Buot pasabot, ako, ikaw, kitang tanan usa ka bisita kun langyaw. KInahanglan kita ang mo-assimilate kanila para makapuyo ta nga adunay igo nga pagrespeto sa yuta nga atong gikawat. Diversity is the key, mahitungod sa akong maestro. Ug ang kalamboan sa nasod anaa na nakaangkla sa kalamboan sa mga rehiyon o lokal nga scope."
"Unsay buot mong ipasabot?" usa ka pangutana gikan sa audience.
"Buot pasabot way nada ang imong pagtuong nasyonalismo kon sa imong hunahuna wala nimo gihatagag bili ug oiportunidada ng ubang mga kultura. Sa tinuod lang kon tarongon ta ni og analisa,ang nasyonalismo nga gsutong iduot sa pipila ka mga President sa nasod mao ang nasyoanlismo nga nabatian sa mga Tagalog. Sa ilang berysopn sa nasyonalismo mao ang pagmahal ug paghatag pagtaho sa mga Tagalog nga kuktura ug katitikan. Dako ka na ka problema. Naay gaingon ato, nakalimot ko, miingon nga ang Ang Rehiyonalismo ang bag-ong nasyonalismo ug ang pagmahal sa nasod."
Napangangha na sad ang mga tawo sa iyang gitubag. Ang uban wala ntabangan sa pagpakpak sa kamaayo nga perspektiba sa isyu. Nagdahom sila nga puro kagul-anan ang ilang madungog niining maong emergency meeting pero mas nadasig pas ila aron sa pagpunting sa tinubdan sa problema sa pagpamatay sa nasod.
Nagpasalamat si Christian kanila nga wala nagdahom sa mainitong pagtagad ug pagkonsidera sa iyang opinyon. Sa iyang hunahuna, nindot kini nga materyal sa libro nga iyang ginasulat ron o diba kaha sa laing proyekto niya.
"Fresh grad ka, Dong?" pangutana sa usa sa mga nanambong.
"Yes, Maam." tubag ni Christian.
"Sa asa pod, IIT? Unsay kurso nimo?" laing pangutana sa laing tawo.
"Yes, Ma'am. AB Cultural Studies."
"Bantog ra. Basta IIT lage."
"Unsa to imong kurso? Cultural?" pagpatin-aw sa babaye nga unang nangutana kaniya.
"Cultural Studies."
"Maayo, maayo."
"Nindot ni siya Mayor nga himuon nimong consultant nmo."
"Karon pa sad mi gakita aning bat-a ni. Nagkinahanglan man godk og staff sa opisina kay ambot aning mga taga-CIO dili man motarong og sulat ug sa pag-update sa website haskang langaya."
"Mao, mao."
"Siya ra may nag-apply maong akong gipatawag."
Kamulog storya ang mga tawo. Gitan-aw ni Christian ang iyang palibot. Nahanaw na ang kilay ganina nga nagtagbo kay nawala naman sad siya sa lawak. MIbalik na sad sa iya karon ang iyang mga pangutan kaganina ug katingala ug kon nganong naing-ato to siya ganina.
"Aduna ba koy naingon nga dili mao. O nabuhat ba kaha? Asa kaha dapita ato nga morag nasilo man siguro siya?" Kini ang mga pangutana nga misulod sa iyang hunahuna.
"Okay, okay. Naunsa naman ni. Working snack nalang sa ta." Ingon sa Mayor nga nalisang na sad sa kasadyansa iyang meeting. Wala pa naka-get over ang mga tawo sa kahanas nga gipakita ni Christian. Hinay-hinay na sad nga nag-settle down ang mga tawo. Mibalik sa ilang tagsa-tagsang mga lingkoranan. Apil si Christian, nga mobalik na unta didto sa iyang gilingkoran duol sa water dispenser kay gisita sa Mayor aron sa pagpanglingkod uban kanila sa lingkoranan. Walay nabuhat si Christian pero sa paglingkod duol sa ABC President nga milingkod sa kataposang lingkoranan.
"Karon, hapit naman alas diyes, ato na siguro ihatag ang talad para kay Hepe Kilaton aron sa paghatag og gamayng kasayoran mahitungod sa mga datos sa isyu. Para sad makabalo ta sa kadako o kagamay sa mga pagpamtay nga naa nasinati nato karon.
"Andam naka Hepe?"
Naghatag kini sa iyang kumagko isip pagpahibalo sa iyang pagakaandam. Miduol kaniya ang usa sa mga attendant nga miassist sa pagpabutang sa dingding ang iyang powerpoint presentation.
"Okay. Pero bag-o pa dinha moadto. Aduna bay mga pangutana ang uban? O mga hisgotanan nga angay nato itackle. Kay last part na ni sa program ug huamn ni Hepe hinay-hinay natag balik sa atong mga opisina kay taas-taas pa ning sagubangon.
Nagtinan-away ang mga tawo sa usag usa. Madungog ang mga hungihong. Walay ni usa ang nagpasang-at sa ilang mga concerns.
"Morag wala naman siguro, Mayor." ingon sa usa sa mga nanambong.
Ihatag na unta ni Mayor ang talad ngadto kay Hepe human usa sa iyang mga bodyguard misulod sa lawak ug adunay mihunghong kaniya.
Nabag-0o ang dagway sa Mayor nga paspas sad nga nabantayan sa kadagahanan.
"Sige, sige. Diha lang sa mo sa ubos." ingon ni Mayor ngadto sa bodyguard nga paspas nga migawas sa lawak.
"Ah, please take your break muna. I'll need to call sa, ha." deklara sa Mayor. Gikabatig kahadlok ang lawak. Wala nahimutang. Taod-taod, nakabalik na ang Mayor. Ang mga mata nagdalag igong kabug-aton.
"Aduna tay problema."