Câu 13. Nhà nước là gì ? Hãy trình bày nguồn gốc bản chất và chức năng của nhà nước? Đặc trưng và chức năng cơ bản của nhà nước vô sản? Liên hệ quá trình xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa ở nước ta ?
1. Nhà nước là gì ?
Nhà nước là tổ chức chính trị của giai cấp thống trị về kinh tế nhằm bảo vệ trật tự hiện hành và đàn áp sự phản kháng của giai cấp khác .
2. Nguồn gốc, bản chất và chức năng của nhà nước
a) Nguồn gốc ra đời của nhà nước:
Quan điểm của Mac- Le Nin khẳng định : "Nhà nước là một phạm trù lich sử, nhà nước chỉ ra đời, tồn tại trong một giai đoạn nhất định của sự phát triển xã hội và sẽ mất đi khi những cơ sở tồn tại của nó không còn nữa".
Cụ thể nhà nước ra đời có nguồn gốc sau:
- Lực lượng sản xuất phát triển đã dẫn đến sự ra đời chế độ tư hữu và từ đó xã hội phân chia thành các giai cấp đối kháng, thành mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được . Điều đó dẫn đến nguy cơ các giai cấp chẳng những tiêu diệt lẫn nhau mà còn tiêu diệt luôn cả xã hội . Để thảm họa đó không diễn ra, một cơ quan quyền lực đặc biệt ra đời, đó là nhà nước . Như vậy, nguyên nhân trực tiếp của sự xuất hiện nhà nước là mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được .
b) Bản chất của nhà nước:
- Nhà nước là của giai cấp thống trị tổ chức ra để thực hiện quyền lực chính trị và lợi ích của giai cấp thống trị . Cho nên bản chất của nhà nước chính là bản chất của giai cấp đang thống trị và không có nhà nước chung chung phi giai cấp .
c) Đặc trưng của nhà nước:
Bất kì nhà nước nào cũng có 3 đặc trưng cơ bản sau:
- Nhà nước quản lý dân cư trên một vùng lãnh thổ nhất định .
- Nhà nước có một bộ máy quyền lực chuyên nghiệp mang tính cưỡng chế đối với mọi thành viên trong xã hội như quân đội, cảnh sát, tòa án, nhà tu.. và bộ máy hành chính quan liêu .
- Nhà nước hình thành hệ thống thuế khóa để duy trì và tăng cường bộ máy cai trị .
d) Chức năng của nhà nước:
Bất kì nhà nước nào trong lịch sử cũng ó hai chức năng . Tùy theo góc độ khác nhau, chức năng của nhà nước được phân chia khac nhau.
Dưới góc độ tính chất của quyền lực hính trị nhà nước có chức năng thống trị chính trị của giai cấp và chức năng xã hội:
+ Chức năng thống trị của giai cấp: Thực hiện quyền lực của giai cấp thống trị với xã hội
+ Chức năng xã hội : Nhà nước làm các nghĩa vụ duy trì giải quyết các mối quan hệ xã hội như quản lý vĩ mô nên fkinh tế điều chỉnh các quan hệ theo pháp luật, đàn áp sự chống đối của các giai cấp khác hoặc bảo vệ tổ quốc .
Dưới góc độ phạm vi tác động cảu quyền lực nhà nước đối với đời sống xã hội thì nhà nước có hai chức năng đối nội và đối ngoại:
+ Chức năng đối nội: Là những mặt hoạt động của nhà nước diễn ra ở trong nước . Nhà nước sử dụng công cụ bạo lực và bộ máy thống trị nói chung để duy trì các mặt trật tự về kinh tế, chính trị xã hội và tư tưởng nhằm trấn áp các giai cấp khác vafbaor vệ kinh tế, địa vị thống trị của giai cấp thống trị .
+ Chức năng đối ngoại: Giải quyết các mối quan hệ đối ngoại đối với các nước khac như chống xâm lược để bảo vệ lãnh thổ hoặc xâm lược để mở rộng lãnh thổ, thiết lập các quan hệ trao đổi về kinh tế, văn hóa, khoa hoc để phát triển đất nước .
Trong hai chức năng trên thì chức năng đối nội quyết định chức năng đối ngoaijvif quyền lực thống trị trước hết phải được khẳng định trong phạm vi lãnh thổ quốc gia .
3. Đặc trưng và chức năng cơ bản của nhà nước vô sản
- Nhà nước vô sản cũng có 3 đặc trưng và 2 chức năng như các nhà nước khác trong lịch sử nhưng có điểm khác ở chỗ:
- Nhà nước vô sản là nhà nước kiểu mới, nhà nước không nguyên nghĩa hay nhà nước nửa nhà nước, thể hiện ở những đặc điểm sau:
+ Là nhà nước của giai cấp công nhân, song do vị trí đặc điểm của giai cấp này nên nhà nước đại diện cho lợi ích của đa số nhân dân lao động, chống lại một thiểu số bóc lột và chống đối đã bị đánh đổ nhưng chưa bị tiêu diệt .
+ Là nhà nước của dân , do dân và vì dân.
+ Là nhà nước do Đảng cộng sản tổ chức và lãnh đạo, lấy học thuyets Mâc- Lenin làm hệ tư tưởng chính trị chính thống, dựa trên khối lien minh công nông và trí thức, thực hiện quyền làm chủ của nhân dân lao động .
+ Quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân .
- Nhà nước vô sản thực hiện chức năng vừa trấn áp bằng bạo lực đối với bọn phản cách mạng, vừa tổ chức xây dựng xã hội mới. Trong đó tổ chức xây dựng xã hội mới là chức năng chủ yếu thuộc bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa, có ý nghĩa quyết định thắng lợi của chủ nghĩa xã hội .
- Nhà nước vô sản là nhà nước quá độ sẽ tự tiêu vong . Tức là hết vai trò lịch sử khi xã hội không còn chế độ tư hữu và đối kháng giai cấp .
4. Liên hệ quá trình xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa ở nước ta
- Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X khẳng định : Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa VIệt Nam là trụ cột của hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay để thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo ệ tổ quốc Việt Nam .
- Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam mang bản chất của giai cấp công nhân đặt dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản Việt Nam .
- Nhà nước ta được tổ chuwcsvaf hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, có sự phân công phối hợp chặt chẽ giữa 3 cơ quan quyền lực: lập pháp, hành pháp và tư pháp . Bộ máy nhà nước ta được tổ chức và xây dựng thông qua tổng tuyển cử của nhân dân lao động, quyền lực tối cao của nhân dân lao động được ủy nhiệm cho bộ máy công chức nhà nước thực hiện .
- Để nhà nước ta thực sự là nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, trong giai đoạn trước mắt, chúng ta chúng ta phải thực hiện đồng bộ một loạt nhiệm vụ sau:
+ Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác lập pháp và giám sát tối cao của hội đối với toàn bộ hoạt động của nhà nước, cải cách nên fhanhf chính nhà nước, bao gồm cải cách thể chế hành chính, tổ chức bộ máy và kiện toàn đội ngũ cán bộ công chức, cải cách tổ chức và hoạt động tư pháp .
+ Đẩy mạnh cuộc ddaaaus tranh chống bệnh quan liêu, tham nhũng trong bộ máy nhà nước . Mặt khác, cần phải kết hợp những biện pháp cấp bách với những giải pháp có tầm chiến lược nhằm vừa hoàn thiện cơ chế chính sách, kiện toàn tổ chức, xử lý nghiêm kịp thời mọi vi phạm , tội phạm .
- Bằng việc thực hiện tổng hợp và đồng bộ những nhiệm vụ đó, chúng ta sẽ từng bước hoàn thiện nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở Nước ta