San xuat gia tri thang du

San xuat gia tri thang du - quy luat kinh te tuyet doi cua chu nghia tu ban

I- Su chuyen hoa cua tien thanh tu ban

1. Cong thuc chung cua tu ban

Tien la san vat cuoi cung cua luu thong hang hoa, dong thoi cung la hinh thuc bieu hien dau tien cua tu ban. Moi tu ban luc dau deu bieu hien duoi hinh thai mot so tien nhat dinh. Nhung ban than tien khong phai la tu ban. Tien chi bien thanh tu ban trong nhung dieu kien nhat dinh, khi chung duoc su dung de boc lot lao dong cua nguoi khac.

Tien duoc coi la tien thong thuong, thi van dong theo cong thuc: H - T - H (hang - tien - hang), nghia la su chuyen hoa cua hang hoa thanh tien, roi tien lai chuyen hoa thanh hang hoa. Con tien duoc coi la tu ban, thi van dong theo cong thuc: T - H - T (tien - hang - tien), tuc la su chuyen hoa cua tien thanh hang hoa, roi hang hoa lai chuyen hoa nguoc lai thanh tien. Bat cu tien nao van dong theo cong thuc T - H - T deu chuyen hoa thanh tu ban.

So sanh cong thuc luu thong hang hoa gian don H - T - H va cong thuc luu thong cua tu ban T - H - T, chung ta thay chung co nhung diem giong nhau: ca hai su van dong do hai giai doan doi lap nhau la mua va ban hop thanh, trong moi giai doan deu co hai nhan to vat chat doi dien nhau la tien va hang, va hai nguoi co quan he kinh te voi nhau la nguoi mua va nguoi ban. Nhung do chi la nhung diem giong nhau ve hinh thuc. Giua hai cong thuc do co nhung diem khac nhau ve chat.

Luu thong hang hoa gian don bat dau bang viec ban (H - T) va ket thuc bang viec mua (T - H). Diem xuat phat va diem ket thuc cua qua trinh deu la hang hoa, con tien chi dong vai tro trung gian. Nguoc lai, luu thong cua tu ban bat dau bang viec mua (T - H) va ket thuc bang viec ban (H - T). Tien vua la diem xuat phat, vua la diem ket thuc cua qua trinh, con hang hoa chi dong vai tro trung gian; tien o day khong phai la chi ra

dut khoat ma chi la ung ra roi thu ve.

Muc dich cua luu thong hang hoa gian don la gia tri su dung de thoa man nhu cau, nen cac hang hoa trao doi phai co gia tri su dung khac nhau. Su van dong se ket thuc o giai doan thu hai, khi nhung nguoi trao doi co duoc gia tri su dung ma nguoi do can den. Con muc dich cua luu thong tu ban khong phai la gia tri su dung, ma la gia tri, hon nua gia tri tang them. Vi vay, neu so tien thu ve bang so tien ung ra, thi qua trinh van dong tro nen vo nghia. Do do, so tien thu ve phai lon hon so tien ung ra, nen cong thuc van dong day du cua tu ban la T - H - T', trong do T' = T + ÄT. So tien troi hon so voi so tien ung ra (ÄT), C.Mac goi la gia tri thang du. So tien ung ra ban dau chuyen hoa thanh tu ban. Vay tu ban la gia tri mang lai gia tri thang du. Muc dich luu thong tu ban la su lon len cua gia tri, la gia tri thang du, nen su van dong cua tu ban la khong co gioi han, vi su lon len cua gia tri la khong co gioi han.

C.Mac goi cong thuc T - H - T' la cong thuc chung cua tu ban, vi su van dong cua moi tu ban deu bieu hien trong luu thong duoi dang khai quat do, du la tu ban thuong nghiep, tu ban cong nghiep hay tu ban cho vay.

2. Mau thuan cua cong thuc chung cua tu ban

Tien ung truoc, tuc la tien bo vao luu thong, khi quay tro ve tay nguoi chu cua no, thi co them mot luong nhat dinh. Vay co phai do ban chat cua su luu thong da lam cho tien tang them va do do hinh thanh gia tri thang du hay khong?

Trong luu thong, du trao doi ngang gia hay khong ngang gia cung khong tao ra gia tri moi, do do cung khong tao ra gia tri thang du.

Truong hop trao doi ngang gia: neu hang hoa duoc trao doi ngang gia, thi chi co su thay doi hinh thai cua gia tri, tu tien thanh hang va tu hang thanh tien, con tong gia tri cung nhu phan gia tri nam trong tay moi ben tham gia trao doi truoc sau van khong thay doi. Tuy nhien, ve mat gia tri su dung, thi ca hai ben trao doi deu co loi.

Truong hop trao doi khong ngang gia: neu hang hoa duoc ban cao hon gia tri, thi so loi anh ta nhan duoc khi la nguoi ban cung chinh so tien anh ta se mat di khi la nguoi mua, rot cuoc anh ta se khong duoc loi them gi ca. Con neu mua hang hoa thap hon gia tri, thi tinh hinh cung tuong tu nhu tren. So loi anh ta nhan duoc khi la nguoi mua se mat di khi la nguoi ban. Gia dinh co mot so nguoi nho manh khoe ma chuyen mua duoc re ban dat, thi nhu C.Mac noi, dieu do chi co the giai thich duoc su lam giau cua nhung thuong nhan ca biet chu khong the giai thich duoc su lam giau cua toan bo giai cap cac nha tu ban. Boi vi tong so gia tri truoc luc trao doi cung nhu trong va sau khi trao doi khong thay doi, ma chi co phan gia tri nam trong tay moi ben trao doi la thay doi.

Nhu vay, neu nguoi ta trao doi nhung vat ngang gia, thi khong sinh ra gia tri thang du, va neu nguoi ta trao doi nhung vat khong ngang gia thi cung khong sinh ra gia tri thang du. Luu thong khong tao ra gia tri moi.

Nhung neu nguoi co tien khong tiep xuc gi voi luu thong, tuc la dung ngoai luu thong, thi cung khong the lam cho tien cua minh lon len duoc.

"Vay la tu ban khong the xuat hien tu luu thong va cung khong the xuat hien o ben ngoai luu thong. No phai xuat hien trong luu thong va dong thoi khong phai trong luu thong"1. Do la mau thuan cua cong thuc chung cua tu ban.

3. Hang hoa suc lao dong

Su chuyen hoa cua tien thanh tu ban, khong the phat sinh tu ban than so tien do. Vi trong viec mua ban hang hoa, tien chi la phuong tien luu thong de thuc hien gia ca hang hoa, nen truoc sau gia tri cua no van khong thay doi. Su chuyen hoa do phai xay ra o hang hoa trong qua trinh van dong cua tu ban. Nhung su chuyen hoa do khong xay ra o gia tri trao doi cua hang hoa, vi trong trao doi nguoi ta trao doi nhung vat ngang gia, ma chi co the o gia tri su dung cua hang hoa. Do do, hang hoa do khong the la hang hoa thong thuong, no phai la mot thu hang hoa dac biet, ma gia tri su dung cua no co dac tinh la nguon goc sinh ra gia tri, hon nua sinh ra mot gia tri lon hon gia tri cua ban than no. Thu hang hoa dac biet do la suc lao dong ma nha tu ban da tim thay tren thi truong. Suc lao dong bien thanh hang hoa la dieu kien quyet dinh de tien bien thanh tu ban.

a) Suc lao dong va nhung dieu kien bien suc lao dong thanh hang hoa

C.Mac viet: "suc lao dong hay nang luc lao dong la toan bo nhung nang luc the chat va tinh than ton tai trong mot co the, trong mot con nguoi dang song, va duoc nguoi do dem ra van dung moi khi san xuat ra mot gia tri su dung nao do"2.

Trong bat cu xa hoi nao, suc lao dong cung la dieu kien co ban cua san xuat. Nhung suc lao dong khong phai bao gio cung la hang hoa, no chi bien thanh hang hoa trong nhung dieu kien lich su nhat dinh, nhung dieu kien do la:

Thu nhat, nguoi lao dong phai duoc tu do ve than the. Suc lao dong chi xuat hien tren thi truong voi tu cach la hang hoa, neu no do ban than nguoi co suc lao dong dua ra ban. Vay nguoi lao dong phai duoc tu do ve than the, co quyen so huu suc lao dong cua minh, thi moi dem ban suc lao dong duoc. Trong cac xa hoi no le va phong kien, nguoi no le va nong no khong the ban suc lao dong duoc, vi ban than ho thuoc so huu cua chu no hay chua phong kien. Do do viec bien suc lao dong thanh hang hoa doi hoi phai thu tieu che do no le va nong no.

Thu hai, nguoi lao dong bi tuoc doat het tu lieu san xuat. Neu chi co dieu kien nguoi lao dong duoc tu do ve than the thi chua du dieu kien de bien suc lao dong thanh hang hoa, vi neu nguoi lao dong duoc tu do ve than the ma lai co tu lieu san xuat thi ho se san xuat ra hang hoa va ban hang hoa do minh san xuat ra chu khong ban suc lao dong. Vi vay, muon bien suc lao dong thanh hang hoa, nguoi lao dong phai la nguoi

1. C.Mac va Ph.Angghen: Toan tap, Nxb. Chinh tri quoc gia, Ha Noi, 1993, t.23, tr.249.

2. Sdd, tr. 251.

khong co tu lieu san xuat, chi trong dieu kien ay nguoi lao dong moi ban suc lao dong cua minh, vi ho khong con cach nao khac de sinh song.

Su ton tai dong thoi hai dieu kien noi tren tat yeu bien suc lao dong thanh hang hoa. Suc lao dong bien thanh hang hoa la dieu kien quyet dinh de bien thanh tu ban, tuy nhien, de tien bien thanh tu ban thi luu thong hang hoa va luu thong tien te phai phat trien toi mot muc do nhat dinh. Suc lao dong bien thanh hang hoa la nhan to danh dau mot giai doan moi trong su phat trien san xuat hang hoa tro thanh hinh thai pho bien san xuat hang hoa tu ban chu nghia. Su cuong buc lao dong bang cac bien phap phi kinh te trong che do no le va che do phong kien duoc thay bang hop dong mua ban binh dang ve hinh thuc giua nguoi so huu suc lao dong va nguoi so huu tu lieu san xuat.

b) Hai thuoc tinh cua hang hoa suc lao dong

Hang hoa suc lao dong cung co hai thuoc tinh la gia tri su dung va gia tri.

+ Gia tri hang hoa suc lao dong cung do thoi gian lao dong xa hoi can thiet de san xuat va tai san xuat suc lao dong quyet dinh. Nhung suc lao dong chi ton tai nhu nang luc con nguoi song, muon tai san xuat ra nang luc do, nguoi cong nhan phai tieu dung mot luong tu lieu sinh hoat nhat dinh.

Vay thoi gian lao dong xa hoi can thiet de tai san xuat ra suc lao dong se duoc quy thanh thoi gian lao dong xa hoi can thiet de san xuat ra nhung tu lieu sinh hoat ay; hay noi cach khac, gia tri hang hoa suc lao dong duoc do gian tiep bang gia tri nhung tu lieu sinh hoat de tai san xuat suc lao dong.

La hang hoa dac biet, gia tri hang hoa suc lao dong khac voi hang hoa thong thuong o cho no bao ham ca yeu to tinh than va lich su. Dieu do co nghia la ngoai nhung nhu cau ve vat chat, nguoi cong nhan con co nhung nhu cau ve tinh than, van hoa... Nhung nhu cau do phu thuoc vao hoan canh lich su cua moi nuoc o tung thoi ky, phu thuoc ca vao dieu kien dia ly, khi hau cua nuoc do va muc do thoa man nhung nhu cau do phan lon phu thuoc vao trinh do van minh da dat duoc cua moi nuoc.

Tuy gia tri hang hoa suc lao dong bao ham yeu to tinh than va lich su, nhung doi voi mot nuoc nhat dinh va trong mot thoi ky nhat dinh, thi quy mo nhung tu lieu sinh hoat can thiet cho nguoi lao dong la mot dai luong nhat dinh, do do co the xac dinh duoc luong gia tri hang hoa suc lao dong.

Gia tri hang hoa suc lao dong do nhung bo phan sau day hop thanh:

Mot la, gia tri nhung tu lieu sinh hoat ve vat chat va tinh than can thiet de tai san xuat suc lao dong, duy tri doi song cong nhan;

Hai la, phi ton dao tao cong nhan;

Ba la, gia tri nhung tu lieu sinh hoat vat chat va tinh than can thiet cho con cai cong nhan.

De biet duoc su bien doi cua gia tri suc lao dong trong mot thoi ky nhat dinh, can nghien cuu hai loai nhan to tac dong doi lap nhau den su bien doi cua gia tri suc lao dong. Mot mat, su tang nhu cau trung binh cua xa hoi ve hang hoa va dich vu, ve hoc tap va trinh do lanh nghe, da lam tang gia tri suc lao dong; mat khac, su tang nang suat lao dong xa hoi cung lam giam gia tri suc lao dong.

Trong dieu kien cua chu nghia tu ban ngay nay, duoi su tac dong cua cuoc cach mang khoa hoc - cong nghe, su khac biet cua cong nhan ve trinh do lanh nghe, su phuc tap cua lao dong va muc do su dung nang luc tri oc cua ho tang len. Tat ca nhung dieu do khong the khong anh huong den gia tri suc lao dong, khong the khong dan den su khac biet cua gia tri suc lao dong theo nganh va theo linh vuc cua nen kinh te, nhung chung bi che lap dang sau dai luong trung binh cua gia tri suc lao dong.

+ Gia tri su dung cua hang hoa suc lao dong chi the hien ra trong qua trinh tieu dung suc lao dong, tuc la qua trinh lao dong cua nguoi cong nhan. Qua trinh do la qua trinh san xuat ra mot loat hang hoa nao do; dong thoi la qua trinh tao ra gia tri moi lon hon gia tri cua ban than hang hoa suc lao dong. Phan lon hon do chinh la gia tri thang du ma nha tu ban chiem doat. Nhu vay, gia tri su dung cua hang hoa suc lao dong co tinh chat dac biet la nguon goc sinh ra gia tri, tuc la no co the tao ra gia tri moi lon hon gia tri cua ban than no. Do la chia khoa de giai thich mau thuan cua cong thuc chung cua tu ban.

II- Su san xuat ra gia tri thang du

1. Qua trinh san xuat gia tri thang du

Muc dich cua san xuat tu ban chu nghia khong phai la gia tri su dung, ma la gia tri, hon nua, cung khong phai la gia tri don thuan ma la gia tri thang du. Nhung de san xuat gia tri thang du, truoc het, nha tu ban phai san xuat ra mot gia tri su dung nao do, vi gia tri su dung la vat mang gia tri va gia tri thang du.

Vay, qua trinh san xuat tu ban chu nghia la su thong nhat giua qua trinh san xuat ra gia tri su dung va qua trinh san xuat ra gia tri thang du. C. Mac viet: "Voi tu cach la su thong nhat giua qua trinh lao dong va qua trinh tao ra gia tri thi qua trinh san xuat la mot qua trinh san xuat hang hoa; voi tu cach la su thong nhat giua qua trinh lao dong va qua trinh lam tang gia tri thi qua trinh san xuat la mot qua trinh san xuat tu ban chu nghia, la hinh thai tu ban chu nghia cua nen san xuat hang hoa"1.

Qua trinh san xuat trong xi nghiep tu ban dong thoi la qua trinh nha tu ban tieu dung suc lao dong va tu lieu san xuat ma nha tu ban da mua, nen no co cac dac diem: mot la, cong nhan lam viec duoi su kiem soat cua nha tu ban, giong nhu nhung yeu to

1. Sdd, tr.294-295.

khac cua san xuat duoc nha tu ban su dung sao cho co hieu qua nhat; hai la, san pham duoc lam ra thuoc so huu cua nha tu ban, chu khong thuoc ve cong nhan.

De hieu ro qua trinh san xuat gia tri thang du, chung ta lay viec san xuat soi cua mot nha tu ban lam vi du. No la su thong nhat giua qua trinh san xuat ra gia tri su dung va qua trinh lon len cua gia tri hay la qua trinh san xuat gia thi thang du.

Gia dinh de san xuat 10 kg soi, can 10 kg bong va gia 10 kg bong la 10 $. De bien so bong do thanh soi, mot cong nhan phai lao dong trong 6 gio va hao mon may moc la 2 $; gia tri suc lao dong trong mot ngay la 3 $ va ngay lao dong la 12 gio; trong mot gio lao dong, nguoi cong nhan tao ra mot luong gia tri la 0,5 $; cuoi cung gia dinh trong qua trinh san xuat, soi da hao phi theo thoi gian lao dong xa hoi can thiet.

Voi gia dinh nhu vay, neu nha tu ban chi bat cong nhan lao dong trong 6 gio, thi nha tu ban phai ung ra la 15 $ va gia tri cua san pham moi (10 kg soi) ma nha tu ban thu duoc cung la 15 $. Nhu vay, neu qua trinh lao dong chi keo dai den cai diem du bu dap lai gia tri suc lao dong (6 gio), tuc la bang thoi gian lao dong tat yeu, thi chua san xuat ra gia tri thang du, do do tien chua bien thanh tu ban.

Trong thuc te qua trinh lao dong khong dung lai o diem do. Gia tri suc lao dong ma nha tu ban phai tra khi mua va gia tri ma suc lao dong do co the tao ra cho nha tu ban la hai dai luong khac nhau, ma nha tu ban da tinh den truoc khi mua suc lao dong. Nha tu ban da tra tien mua suc lao dong trong mot ngay (12 gio). Viec su dung suc lao dong trong ngay do la thuoc quyen cua nha tu ban.

Neu nha tu ban bat cong nhan lao dong 12 gio trong ngay nhu da thoa thuan thi: Chi phi san xuat Gia tri san pham moi (20 kg soi) - Tien mua bong (20 kg): 20$

- Tien hao mon may moc: 4$ - Tien mua suc lao dong trong mot ngay:

3$

Tong cong 27$ - Gia tri cua bong duoc chuyen vao soi: 20$

- Gia tri cua may moc duoc chuyen vao soi:

4$

- Gia tri moi do lao dong cua cong nhan tao ra

trong 12 gio lao dong: 6$

Tong cong: 30$ Nhu vay, toan bo chi phi san xuat ma nha tu ban bo ra la 27 $, con gia tri cua san pham moi (20 kg soi) do cong nhan san xuat ra trong 12 gio lao dong la 30$. Vay 27 $ ung truoc da chuyen hoa thanh 30$, da dem lai mot gia tri thang du la 3$. Do do tien te ung ra ban dau da chuyen hoa thanh tu ban.

Tu su nghien cuu qua trinh san xuat gia tri thang du, co the rut ra nhung ket luan sau day:

Mot la, phan tich gia tri san pham duoc san xuat ra (20 kg soi), chung ta thay co

hai phan: Gia tri nhung tu lieu san xuat nho lao dong cu the cua cong nhan ma duoc bao toan va di chuyen vao san pham moi goi la gia tri cu (trong vi du la 24 $). Gia tri do lao dong truu tuong cua cong nhan tao ra trong qua trinh san xuat goi la gia tri moi (trong vi du la 6 $). Phan gia tri moi nay lon hon gia tri suc lao dong, no bang gia tri suc lao dong cong voi gia tri thang du.

Vay gia tri thang du la mot bo phan cua gia tri moi doi ra ngoai gia tri suc lao dong do cong nhan lam thue tao ra va bi nha tu ban chiem khong. Qua trinh san xuat ra gia tri thang du chi la qua trinh tao ra gia tri keo dai qua cai diem ma o do gia tri suc lao dong do nha tu ban tra duoc hoan lai bang mot vat ngang gia moi.

Hai la, ngay lao dong cua cong nhan bao gio cung duoc chia thanh hai phan: phan ngay lao dong ma nguoi cong nhan tao ra mot luong gia tri ngang voi gia tri suc lao dong cua minh goi la thoi gian lao dong can thiet va lao dong trong khoang thoi gian do la lao dong can thiet. Phan con lai cua ngay lao dong goi la thoi gian lao dong thang du, va lao dong trong khoang thoi gian do goi la lao dong thang du.

Ba la, sau khi nghien cuu qua trinh san xuat gia tri thang du, chung ta nhan thay mau thuan cua cong thuc chung cua tu ban da duoc giai quyet: viec chuyen hoa cua tien thanh tu ban dien ra trong luu thong, ma dong thoi khong dien ra trong linh vuc do. Chi co trong luu thong nha tu ban moi mua duoc mot thu hang hoa dac biet, do la hang hoa suc lao dong. Sau do nha tu ban su dung hang hoa dac biet do trong san xuat, tuc la ngoai linh vuc luu thong de san xuat ra gia tri thang du cho nha tu ban. Do do tien cua nha tu ban moi chuyen thanh tu ban.

Viec nghien cuu gia tri thang du duoc san xuat ra nhu the nao da vach ra ro rang ban chat boc lot cua chu nghia tu ban. Nhung trong dieu kien hien nay, do su phat trien cua cong ty co phan, ma trong do mot bo phan nho cong nhan cung co co phieu va tro thanh co dong, da xuat hien quan niem cho rang khong con boc lot gia tri thang du, chu nghia tu ban ngay nay da thay doi ban chat. Dua vao do mot so hoc gia tu san dua ra thuyet "Chu nghia tu ban nhan dan". Song, tren thuc te, cong nhan chi co mot so co phieu khong dang ke, do do ho chi la nguoi so huu danh nghia khong co vai tro chi phoi doanh nghiep, phan lon loi tuc co phan van nam trong tay cac nha tu ban, thu nhap cua cong nhan chu yeu van la tien luong.

2. Ban chat cua tu ban. Tu ban bat bien va tu ban kha bien

a) Ban chat cua tu ban

Cac nha kinh te hoc tu san thuong cho rang, moi cong cu lao dong, moi tu lieu san xuat deu la tu ban. Thuc ra ban than tu lieu san xuat khong phai la tu ban, no chi la yeu to co ban cua san xuat trong bat cu xa hoi nao. Tu lieu san xuat chi tro thanh tu ban khi no tro thanh tai san cua cac nha tu ban va duoc dung de boc lot lao dong lam thue. Khi che do tu ban bi xoa bo thi tu lieu san xuat khong con la tu ban nua.

Phan tren da dinh nghia tu ban la gia tri mang lai gia tri thang du. Do la mot dinh nghia rat chung ve tu ban, no bao trum ca tu ban co xua lan tu ban hien dai. Nhung sau khi nghien cuu qua trinh san xuat gia tri thang du, co the dinh nghia chinh xac tu ban la gia tri mang lai gia tri thang du bang cach boc lot cong nhan lam thue. Nhu vay ban chat cua tu ban la the hien quan he san xuat xa hoi ma trong do giai cap tu san chiem doat gia tri thang du do giai cap cong nhan sang tao ra.

b) Tu ban bat bien va tu ban kha bien

Muon tien hanh san xuat, nha tu ban phai ung tu ban ra de mua tu lieu san xuat va suc lao dong, tuc la bien tu ban tien te thanh cac yeu to cua qua trinh san xuat, thanh cac hinh thuc ton tai khac nhau cua tu ban san xuat. Vay cac bo phan khac nhau do cua tu ban co vai tro nhu the nao trong qua trinh san xuat gia tri thang du?

Truoc het, xet bo phan tu ban ton tai duoi hinh thuc tu lieu san xuat. Tu lieu san xuat co nhieu loai, co loai duoc su dung toan bo trong qua trinh san xuat, nhung chi hao mon dan, do do chuyen dan tung phan gia tri cua no vao san pham nhu may moc, thiet bi, nha xuong..., co loai khi dua vao san xuat thi chuyen toan bo gia tri cua no trong mot chu ky san xuat nhu nguyen lieu, nhien lieu. Song, gia tri cua bat ky tu lieu san xuat nao cung deu do lao dong cu the cua cong nhan ma duoc bao toan va di chuyen vao san pham, nen gia tri do khong the lon hon gia tri tu lieu san xuat da bi tieu dung de san xuat ra san pham. Cai bi tieu dung cua tu lieu san xuat la gia tri su dung, ket qua cua viec tieu dung do la tao ra mot gia tri su dung moi. Gia tri tu lieu san xuat duoc bao toan duoi dang gia tri su dung moi chu khong phai la duoc san xuat ra.

Bo phan tu ban bien thanh tu lieu san xuat ma gia tri duoc bao toan va chuyen vao san pham, tuc la khong thay doi dai luong gia tri cua no, duoc C.Mac goi la tu ban bat bien, va ky hieu la C.

Bo phan tu ban dung de mua suc lao dong thi lai khac. Mot mat, gia tri cua no bien thanh cac tu lieu sinh hoat cua nguoi cong nhan va bien di trong tieu dung cua cong nhan. Mat khac, trong qua trinh lao dong, bang lao dong truu tuong, cong nhan tao ra gia tri moi lon hon gia tri cua ban than suc lao dong, no bang gia tri suc lao dong cong voi gia tri thang du. Nhu vay, bo phan tu ban dung de mua suc lao dong da khong ngung chuyen hoa tu dai luong bat bien thanh mot dai luong kha bien, tuc la da tang len ve luong trong qua trinh san xuat.

Bo phan tu ban bien thanh suc lao dong khong tai hien ra, nhung thong qua lao dong truu tuong cua cong nhan lam thue ma tang len, tuc la bien doi ve dai luong, duoc C.Mac goi la tu ban kha bien, va ky hieu la V.

Nhu vay, tu ban bat bien la dieu kien can thiet khong the thieu duoc de san xuat ra gia tri thang du, con tu ban kha bien co vai tro quyet dinh trong qua trinh do, vi no chinh la bo phan tu ban da lon len.

Viec phat hien ra tinh hai mat cua lao dong the hien trong hang hoa da giup C.Mac xac dinh su khac nhau giua tu ban bat bien va tu ban kha bien. C.Mac la nguoi dau tien chia tu ban thanh tu ban bat bien va tu ban kha bien. Su phan chia do dua vao vai tro khac nhau cua cac bo phan cua tu ban trong qua trinh san xuat gia tri thang du, do do no vach ro ban chat boc lot cua chu nghia tu ban, chi co lao dong cua cong nhan lam thue moi tao ra gia tri thang du cho nha tu ban.

3. Ty suat va khoi luong gia tri thang du

Sau khi vach ro ban chat boc lot cua chu nghia tu ban, C.Mac nghien cuu trinh do va quy mo cua su boc lot, tuc la nghien cuu ty suat va khoi luong gia tri thang du.

Ty suat gia tri thang du la ty so tinh theo phan tram giua gia tri thang du va tu ban kha bien can thiet de san xuat ra gia tri thang du do.

Neu ky hieu m' la ty suat gia tri thang du, thi m' duoc xac dinh bang cong thuc:

100% x vm m'=

Theo vi du ve san xuat gia tri thang du o tren, ty suat gia tri thang du la:

% 100 % 100 x $ 3 $ 3 m'==

Ty suat gia tri thang du chi ro trong tong so gia tri moi do suc lao dong tao ra, thi cong nhan duoc huong bao nhieu, nha tu ban chiem doat bao nhieu. Ty suat gia tri thang du con chi ro, trong mot ngay lao dong, phan thoi gian lao dong thang du ma nguoi cong nhan lam cho nha tu ban chiem bao nhieu phan tram so voi thoi gian lao dong tat yeu lam cho minh. Do do, co the bieu thi ty suat gia tri thang du theo mot cong thuc khac:

t' (thoi gian lao dong thang du)

m' = x 100%

t (thoi gian lao dong tat yeu)

Ty suat gia tri thang du noi len trinh do boc lot cua nha tu ban doi voi cong nhan lam thue, no chua noi ro quy mo boc lot. De phan anh quy mo boc lot, C. Mac su dung pham tru khoi luong gia tri thang du.

- Khoi luong gia tri thang du la tich so giua ty suat gia tri thang du va tong tu ban kha bien da duoc su dung.

Neu ky hieu M la khoi luong gia tri thang du, thi M duoc xac dinh bang cong thuc: M = m'. V

Chu nghia tu ban cang phat trien thi khoi luong gia tri thang du cang tang, vi trinh do boc lot suc lao dong cang tang.

4. Hai phuong phap san xuat gia tri thang du

Muc dich cua cac nha tu ban la san xuat ra gia tri thang du toi da, vi vay, cac nha

tu ban dung nhieu phuong phap de tang ty suat va khoi luong gia tri thang du. Khai quat co hai phuong phap de dat duoc muc dich do la san xuat gia tri thang du tuyet doi va san xuat gia tri thang du tuong doi.

a) San xuat gia tri thang du tuyet doi

Trong giai doan phat trien dau tien cua san xuat tu ban chu nghia, khi ky thuat con thap, tien bo cham chap thi phuong phap chu yeu de tang gia tri thang du la keo dai ngay lao dong cua cong nhan.

Gia tri thang du duoc san xuat ra bang cach keo dai ngay lao dong trong dieu kien thoi gian lao dong tat yeu khong thay doi, nho do keo dai thoi gian lao dong thang du goi la gia tri thang du tuyet doi.

Gia su ngay lao dong la 8 gio, trong do 4 gio la thoi gian lao dong tat yeu va 4 gio la thoi gian lao dong thang du. Dieu do co the bieu dien bang so do sau day:

Thoi gian lao dong tat yeu. Thoi gian lao dong thang du.

4m' = x 100% = 100%4

Gia su nha tu ban keo dai ngay lao dong them 2 gio, trong khi thoi gian tat yeu khong thay doi, van la 4 gio. Khi do ngay lao dong duoc chia nhu sau:

Thoi gian lao dong tat yeu. Thoi gian lao dong thang du.

Do do ty suat gia tri thang du la:

150% 100% x 46 m'==

Nhu vay, khi keo dai tuyet doi ngay lao dong trong dieu kien thoi gian lao dong tat yeu khong thay doi, thi thoi gian lao dong thang du tang len, nen ty suat gia tri thang du tang len. Truoc day ty suat gia tri thang du la 100%, thi bay gio la 150%.

Cac nha tu ban tim moi cach keo dai ngay lao dong, nhung ngay lao dong co nhung gioi han nhat dinh. Gioi han tren cua ngay lao dong do the chat va tinh than cua nguoi lao dong quyet dinh. Vi cong nhan phai co thoi gian an, ngu, nghi ngoi, giai tri de phuc hoi suc khoe. Viec keo dai ngay lao dong con vap phai su phan khang cua giai cap cong nhan. Con gioi han duoi cua ngay lao dong khong the bang thoi gian lao dong tat yeu, tuc la thoi gian lao dong thang du bang khong. Nhu vay, ve mat kinh te, ngay lao dong phai dai hon thoi gian lao dong tat yeu, nhung khong the vuot qua gioi han ve the

chat va tinh than cua nguoi lao dong.

Trong pham vi gioi han noi tren, do dai cua ngay lao dong la mot dai luong khong co dinh va co nhieu muc khac nhau. Do dai cu the cua ngay lao dong do cuoc dau tranh giua giai cap cong nhan va giai cap tu san tren co so tuong quan luc luong quyet dinh. Cuoc dau tranh cua giai cap cong nhan doi ngay lao dong tieu chuan, ngay lam 8 gio da keo dai hang the ky.

b) San xuat gia tri thang du tuong doi

Viec keo dai ngay lao dong bi gioi han ve the chat va tinh than cua nguoi lao dong va vap phai cuoc dau tranh ngay cang manh me cua giai cap cong nhan. Mat khac, khi san xuat tu ban chu nghia phat trien den giai doan dai cong nghiep co khi, ky thuat da tien bo lam cho nang suat lao dong tang len nhanh chong, thi cac nha tu ban chuyen sang phuong thuc boc lot dua tren co so tang nang suat lao dong, boc lot gia tri thang du tuong doi.

Gia tri thang du duoc tao ra bang cach rut ngan thoi gian lao dong tat yeu trong dieu kien do dai cua ngay lao dong khong doi, nho do keo dai tuong ung thoi gian lao dong thang du, duoc goi la gia tri thang du tuong doi.

Gia su ngay lao dong la 8 gio va no duoc chia thanh 4 gio la thoi gian lao dong tat yeu va 4 gio la thoi gian lao dong thang du. Dieu do co the bieu dien nhu sau:

Thoi gian lao dong tat yeu. Thoi gian lao dong thang du.

Do do ty suat gia tri thang du la:

100% 100% x 44 m'==

Gia dinh rang ngay lao dong khong thay doi, nhung bay gio cong nhan chi can 3 gio lao dong da tao ra duoc mot luong gia tri moi bang voi gia tri suc lao dong cua minh. Do do ty le phan chia ngay lao dong se thay doi: 3 gio la thoi gian lao dong tat yeu va 5 gio la thoi gian lao dong thang du. Dieu do duoc bieu dien nhu sau:

Thoi gian lao dong tat yeu. Thoi gian lao dong thang du.

Do do bay gio ty suat gia tri thang du se la:

166% 100% x 35 m'==

Nhu vay, ty suat gia tri thang du da tang tu 100% len 166%.

Lam the nao de co the rut ngan duoc thoi gian lao dong tat yeu? Thoi gian lao dong tat yeu co quan he voi gia tri suc lao dong. Muon rut ngan thoi gian lao dong tat yeu phai giam gia tri suc lao dong. Muon ha thap gia tri suc lao dong phai giam gia tri nhung tu lieu sinh hoat thuoc pham vi tieu dung cua cong nhan. Dieu do chi co the thuc hien duoc bang cach tang nang suat lao dong trong cac nganh san xuat ra nhung tu lieu sinh hoat thuoc pham vi tieu dung cua cong nhan hay tang nang suat lao dong trong cac nganh san xuat ra tu lieu san xuat de san xuat ra nhung tu lieu sinh hoat do.

Neu trong giai doan dau cua chu nghia tu ban, san xuat gia tri thang du tuyet doi la phuong phap chu yeu, thi den giai doan tiep sau, khi ky thuat phat trien, san xuat gia tri thang du tuong doi la phuong phap chu yeu. Lich su phat trien cua luc luong san xuat va cua nang suat lao dong xa hoi duoi chu nghia tu ban da trai qua ba giai doan: hop tac gian don, cong truong thu cong va dai cong nghiep co khi, do cung la qua trinh nang cao trinh do boc lot gia tri thang du tuong doi.

Hai phuong phap san xuat gia tri thang du noi tren duoc cac nha tu ban su dung ket hop voi nhau de nang cao trinh do boc lot cong nhan lam thue trong qua trinh phat trien cua chu nghia tu ban. Duoi chu nghia tu ban, viec ap dung may moc khong phai la de giam nhe cuong do lao dong cua cong nhan, ma trai lai tao dieu kien de tang cuong do lao dong. Ngay nay, viec tu dong hoa san xuat lam cho cuong do lao dong tang len, nhung duoi hinh thuc moi, su cang thang cua than kinh thay the cho cuong do lao dong co bap.

c) Gia tri thang du sieu ngach

Canh tranh giua cac nha tu ban buoc ho phai ap dung phuong phap san xuat tot nhat de tang nang suat lao dong trong xi nghiep cua minh nham giam gia tri ca biet cua hang hoa thap hon gia tri xa hoi cua hang hoa, nho do thu duoc gia tri thang du sieu ngach.

Xet tung truong hop, thi gia tri thang du sieu ngach la hien tuong tam thoi, xuat hien va mat di. Nhung xet toan bo xa hoi tu ban thi gia tri thang du sieu ngach la hien tuong ton tai thuong xuyen. Theo duoi gia tri thang du sieu ngach la khat vong cua nha tu ban va la dong luc manh nhat thuc day cac nha tu ban cai tien ky thuat, hop ly hoa san xuat, tang nang suat lao dong, lam cho nang suat lao dong xa hoi tang len nhanh chong. C. Mac goi gia tri thang du sieu ngach la hinh thuc bien tuong cua gia tri thang du tuong doi, vi gia tri thang du sieu ngach va gia tri thang du tuong doi deu dua tren co so tang nang suat lao dong (mac du mot ben la dua vao tang nang suat lao dong ca biet, con mot ben dua vao tang nang suat lao dong xa hoi).

Su khac nhau giua gia tri thang du sieu ngach va gia tri thang du tuong doi con the hien o cho gia tri thang du tuong doi do toan bo giai cap cac nha tu ban thu duoc.

Xet ve mat do, no the hien quan he boc lot cua toan bo giai cap tu san doi voi toan bo giai cap cong nhan lam thue. Gia tri thang du sieu ngach chi do mot so cac nha tu ban co ky thuat tien tien thu duoc. Xet ve mat do, no khong chi bieu hien moi quan he giua tu ban va lao dong lam thue, ma con truc tiep bieu hien moi quan he canh tranh giua cac nha tu ban.

Tu do, ta thay rang gia tri thang du sieu ngach la dong luc truc tiep, manh nhat thuc day cac nha tu ban cai tien ky thuat, ap dung cong nghe moi vao san xuat, hoan thien to chuc lao dong va to chuc san xuat de tang nang suat lao dong, giam gia tri cua hang hoa.

5. San xuat gia tri thang du - quy luat kinh te tuyet doi cua chu nghia tu ban

Moi phuong thuc san xuat co mot quy luat kinh te tuyet doi, quy luat phan anh moi quan he kinh te ban chat nhat cua phuong thuc san xuat do. Theo C.Mac, che tao ra gia tri thang du, do la quy luat tuyet doi cua phuong thuc san xuat tu ban chu nghia.

That vay, gia tri thang du, phan gia tri moi doi ra ngoai gia tri suc lao dong do cong nhan lam thue tao ra va bi nha tu ban chiem khong, phan anh moi quan he kinh te ban chat nhat cua chu nghia tu ban - quan he tu ban boc lot lao dong lam thue. Gia tri thang du do lao dong khong cong cua cong nhan tao ra la nguon goc lam giau cua cac nha tu ban.

Muc dich cua san xuat tu ban chu nghia khong phai la gia tri su dung ma la san xuat ra gia tri thang du, la nhan gia tri len. Theo duoi gia tri thang du toi da la muc dich va dong co thuc day su hoat dong cua moi nha tu ban, cung nhu cua toan bo xa hoi tu ban. Nha tu ban co gang san xuat ra hang hoa voi chat luong tot di chang nua, thi do cung chi vi nha tu ban muon thu duoc nhieu gia tri thang du.

San xuat ra gia tri thang du toi da khong chi phan anh muc dich cua nen san xuat tu ban chu nghia, ma con vach ro phuong tien, thu doan de dat duoc muc dich do: tang cuong boc lot cong nhan lam thue bang cach tang cuong do lao dong va keo dai ngay lao dong, tang nang suat lao dong va mo rong san xuat.

Nhu vay, san xuat ra gia tri thang du la quy luat kinh te tuyet doi cua chu nghia tu ban. Noi dung cua no la san xuat ra gia tri thang du toi da bang cach tang cuong boc lot cong nhan lam thue. Quy luat gia tri thang du ra doi va ton tai cung voi su ra doi va ton tai cua chu nghia tu ban. No quyet dinh cac mat chu yeu, cac qua trinh kinh te chu yeu cua chu nghia tu ban. No la dong luc van dong, phat trien cua chu nghia tu ban, dong thoi no cung lam cho moi mau thuan cua chu nghia tu ban, dac biet la mau thuan co ban cua chu nghia tu ban ngay cang sau sac, dua den su thay the tat yeu chu nghia tu ban bang mot xa hoi cao hon.

Chu nghia tu ban ngay nay tuy co nhung dieu chinh nhat dinh ve hinh thuc so

huu, quan ly va phan phoi de thich nghi o muc do nao do voi dieu kien moi, nhung su thong tri cua chu nghia tu ban van ton tai nguyen ven, ban chat boc lot cua chu nghia tu ban van khong thay doi. Nha nuoc tu san hien nay tuy co tang cuong can thiep vao doi song kinh te va xa hoi, nhung ve co ban no van la bo may thong tri cua giai cap tu san.

Tuy nhien, do trinh do da dat duoc cua van minh nhan loai va do cuoc dau tranh cua giai cap cong nhan, ma mot bo phan khong nho cong nhan o cac nuoc tu ban phat trien co muc song tuong doi sung tuc, nhung ve co ban, ho van phai ban suc lao dong va van bi nha tu ban boc lot gia tri thang du. Nhung trong dieu kien hien nay, san xuat gia tri thang du co nhung dac diem moi:

Mot la, do ky thuat va cong nghe hien dai duoc ap dung rong rai nen khoi luong gia tri thang du duoc tao ra chu yeu nho tang nang suat lao dong. Viec tang nang suat lao dong do ap dung ky thuat va cong nghe hien dai co dac diem la chi phi lao dong song trong mot don vi san pham giam nhanh, vi may moc hien dai thay the duoc nhieu lao dong song hon.

Hai la, co cau lao dong xa hoi o cac nuoc tu ban phat trien hien nay co su bien doi lon. Do ap dung rong rai ky thuat va cong nghe hien dai nen lao dong phuc tap, lao dong tri tue tang len va thay the lao dong gian don, lao dong co bap. Do do lao dong tri tue, lao dong co trinh do ky thuat cao ngay cang co vai tro quyet dinh trong viec san xuat ra gia tri thang du. Chinh nho su dung luc luong lao dong ngay nay ma ty suat va khoi luong gia tri thang du da tang len rat nhieu.

Ba la, su boc lot cua cac nuoc tu ban chu nghia phat trien tren pham vi quoc te ngay cang duoc mo rong duoi nhieu hinh thuc: xuat khau tu ban va hang hoa, trao doi khong ngang gia... loi nhuan sieu ngach ma cac nuoc tu ban chu nghia phat trien bon rut tu cac nuoc kem phat trien trong may chuc nam qua da tang len gap nhieu lan. Su cach biet giua nhung nuoc giau va nhung nuoc ngheo ngay cang tang va dang tro thanh mau thuan noi bat trong thoi dai ngay nay. Cac nuoc tu ban chu nghia phat trien da bon rut chat xam, huy hoai moi sinh, cung nhu coi re doi song van hoa cua cac nuoc lac hau, cham phat trien.

III- Tien cong trong chu nghia tu ban

1. Ban chat kinh te cua tien cong

O be ngoai cua doi song xa hoi tu ban, cong nhan lam viec cho nha tu ban mot thoi gian nhat dinh, san xuat ra mot luong hang hoa hay hoan thanh mot so cong viec nao do thi nha tu ban tra cho mot so tien nhat dinh goi la tien cong. Hien tuong do lam cho nguoi ta lam tuong rang tien cong la gia ca cua lao dong. Su that thi tien cong khong phai la gia tri hay gia ca cua lao dong, vi lao dong khong phai la hang hoa. So di nhu vay la vi:

- Neu lao dong la hang hoa, thi no phai co truoc, phai duoc vat hoa trong mot hinh

thuc cu the nao do. Tien de de cho lao dong vat hoa duoc la phai co tu lieu san xuat. Nhung neu nguoi lao dong co tu lieu san xuat, thi ho se ban hang hoa do minh san xuat ra, chu khong ban "lao dong".

- Viec thua nhan lao dong la hang hoa dan toi mot trong hai mau thuan ve ly luan sau day: thu nhat, neu lao dong la hang hoa va no duoc trao doi ngang gia, thi nha tu ban khong thu duoc loi nhuan (gia tri thang du); dieu nay phu nhan su ton tai thuc te cua quy luat gia tri thang du trong chu nghia tu ban. Thu hai, con neu "hang hoa lao dong" duoc trao doi khong ngang gia de co gia tri thang du cho nha tu ban, thi phai phu nhan quy luat gia tri.

- Neu lao dong la hang hoa, thi hang hoa do cung phai co gia tri. Nhung lao dong la thuc the va la thuoc do noi tai cua gia tri, nhung ban than lao dong thi khong co gia tri. Vi the, lao dong khong phai la hang hoa, cai ma cong nhan ban cho nha tu ban chinh la suc lao dong. Do do tien cong ma nha tu ban tra cho cong nhan la gia ca cua suc lao dong.

Vay ban chat cua tien cong trong chu nghia tu ban la gia tri hay gia ca cua suc lao dong, nhung lai bieu hien ra be ngoai thanh gia tri hay gia ca cua lao dong.

Hinh thuc bieu hien do da gay ra su nham lan. Dieu do la do nhung tinh hinh sau day: thu nhat, dac diem cua hang hoa suc lao dong la khong bao gio tach khoi nguoi ban, no chi nhan duoc gia ca khi da cung cap gia tri su dung cho nguoi mua, tuc la lao dong cho nha tu ban, do do be ngoai chi thay nha tu ban tra gia tri cho lao dong. Thu hai, doi voi cong nhan, toan bo lao dong trong ca ngay la phuong tien de co tien sinh song, do do ban than cong nhan cung tuong rang minh ban lao dong. Con doi voi nha tu ban bo tien ra la de co lao dong, nen cung nghi rang cai ma ho mua la lao dong. Thu ba, luong cua tien cong phu thuoc vao thoi gian lao dong hoac so luong san pham san xuat ra, dieu do lam cho nguoi ta lam tuong rang tien cong la gia ca lao dong.

Tien cong da che day moi dau vet cua su phan chia ngay lao dong thanh thoi gian lao dong tat yeu va thoi gian lao dong thang du, thanh lao dong duoc tra cong va lao dong khong duoc tra cong, do do tien cong che day ban chat boc lot cua chu nghia tu ban.

2. Cac hinh thuc co ban cua tien cong

Tien cong co hai hinh thuc co ban la tien cong tinh theo thoi gian va tien cong tinh theo san pham.

- Tien cong tinh theo thoi gian la hinh thuc tien cong ma so luong cua no it hay nhieu tuy theo thoi gian lao dong cua cong nhan (gio, ngay, thang) dai hay ngan.

Can phan biet tien cong gio, tien cong ngay, tien cong tuan, tien cong thang. Tien cong ngay va tien cong tuan chua noi ro duoc muc tien cong do cao hay la thap, vi no con tuy theo ngay lao dong dai hay ngan. Do do, muon danh gia chinh xac muc tien

cong khong chi can cu vao tien cong ngay, ma phai can cu vao do dai cua ngay lao dong va cuong do lao dong. Gia ca cua mot gio lao dong la thuoc do chinh xac muc tien cong tinh theo thoi gian.

- Tien cong tinh theo san pham la hinh thuc tien cong ma so luong cua no phu thuoc vao so luong san pham hay so luong nhung bo phan cua san pham ma cong nhan da san xuat ra hoac la so luong cong viec da hoan thanh.

Moi san pham duoc tra cong theo mot don gia nhat dinh. Don gia tien cong duoc xac dinh bang thuong so giua tien cong trung binh cua cong nhan trong mot ngay voi so luong san pham trung binh ma mot cong nhan san xuat ra trong mot ngay, do do ve thuc chat, don gia tien cong la tien cong tra cho thoi gian can thiet san xuat ra mot san pham. Vi the tien cong tinh theo san pham la hinh thuc chuyen hoa cua tien cong tinh theo thoi gian.

Thuc hien tien cong tinh theo san pham, mot mat, giup cho nha tu ban trong viec quan ly, giam sat qua trinh lao dong cua cong nhan de dang hon; mat khac, kich thich cong nhan lao dong tich cuc, khan truong tao ra nhieu san pham de nhan duoc tien cong cao hon.

3. Tien cong danh nghia va tien cong thuc te

Tien cong danh nghia la so tien ma nguoi cong nhan nhan duoc do ban suc lao dong cua minh cho nha tu ban. Tien cong duoc su dung de tai san xuat suc lao dong, nen tien cong danh nghia phai duoc chuyen hoa thanh tien cong thuc te. Tien cong thuc te la tien cong duoc bieu hien bang so luong hang hoa tieu dung va dich vu ma cong nhan mua duoc bang tien cong danh nghia cua minh.

Tien cong danh nghia la gia ca suc lao dong, nen no co the tang len hay giam xuong tuy theo su bien dong cua quan he cung - cau ve hang hoa suc lao dong tren thi truong. Trong mot thoi gian nao do, neu tien cong danh nghia khong thay doi, nhung gia ca tu lieu tieu dung va dich vu tang len hoac giam xuong, thi tien cong thuc te se giam xuong hay tang len.

Tien cong la gia ca cua suc lao dong, nen su van dong cua no gan lien voi su bien doi cua gia tri suc lao dong. Luong gia tri suc lao dong chiu anh huong cua cac nhan to tac dong nguoc chieu nhau. Nhan to tac dong lam tang gia tri suc lao dong nhu su nang cao trinh do chuyen mon cua nguoi lao dong, su tang cuong do lao dong va su tang len cua nhu cau cung voi su phat trien cua xa hoi. Nhan to tac dong lam giam gia tri suc lao dong, do la su tang nang suat lao dong lam cho gia ca tu lieu tieu dung re di. Su tac dong qua lai cua cac nhan to do dan toi qua trinh phuc tap cua su bien doi gia tri suc lao dong, do do dan toi su bien doi phuc tap cua tien cong thuc te.

Tuy nhien, C.Mac da vach ra rang, xu huong chung cua san xuat tu ban chu nghia khong phai la nang cao muc tien cong trung binh ma la ha thap muc tien cong ay. Boi le

trong qua trnh phat trien cua chu nghia tu ban, tien cong danh nghia co xu huong tang len, nhung muc tang cua no nhieu khi khong theo kip muc tang gia ca tu lieu tieu dung va dich vu; dong thoi that nghiep la hien tuong thuong xuyen, khien cho cung ve lao dong lam thue vuot qua cau ve lao dong, dieu do cho phep nha tu ban mua suc lao dong duoi gia tri cua no, vi vay tien cong thuc te cua giai cap cong nhan co xu huong ha thap.

Nhung su ha thap cua tien cong thuc te chi dien ra nhu mot xu huong, vi co nhung nhan to chong lai su ha thap tien cong. Mot mat, do la cuoc dau tranh cua giai cap cong nhan doi tang tien cong. Mat khac, trong dieu kien cua chu nghia tu ban ngay nay, do su tac dong cua cuoc cach mang khoa hoc - cong nghe nen nhu cau ve suc lao dong co chat luong cao ngay cang tang da buoc giai cap tu san phai cai tien to chuc lao dong cung nhu kich thich nguoi lao dong bang loi ich vat chat. Do cung la mot nhan to can tro xu huong ha thap tien cong.

IV- Tich luy tu ban

1. Thuc chat va dong co cua tich luy tu ban

Tai san xuat gian don khong phai la hinh thai dien hinh cua chu nghia tu ban, ma hinh thai tai san xuat dien hinh cua no la tai san xuat mo rong. Tai san xuat mo rong tu ban chu nghia la su lap lai qua trinh san xuat voi quy mo lon hon truoc, voi mot tu ban lon hon truoc. Muon vay, phai bien mot bo phan gia tri thang du thanh tu ban phu them.

Viec su dung gia tri thang du lam tu ban hay su chuyen hoa gia tri thang du tro lai thanh tu ban goi la tich luy tu ban. Nhu vay, thuc chat cua tich luy tu ban la tu ban hoa gia tri thang du. Noi mot cach cu the, tich luy tu ban la tai san xuat ra tu ban voi quy mo ngay cang mo rong. So di gia tri thang du co the chuyen hoa thanh tu ban duoc la vi gia tri thang du da mang san nhung yeu to vat chat cua tu ban moi.

Co the minh hoa tich luy va tai san xuat mo rong tu ban chu nghia bang vi du: nam thu nhat quy mo san xuat la 80c + 20v + 20m. Gia dinh 20m khong bi nha tu ban tieu dung tat ca cho ca nhan, ma duoc phan thanh 10m dung de tich luy va 10 m danh cho tieu dung ca nhan cua nha tu ban. Phan 10 m dung de tich luy duoc phan thanh 8c + 2v, khi do quy mo san xuat cua nam sau se la 88c + 22v + 22m (neu m van nhu cu). Nhu vay, vao nam thu hai, quy mo tu ban bat bien va tu ban kha bien deu tang len, gia tri thang du cung tang len tuong ung.

Nghien cuu tich luy va tai san xuat mo rong tu ban chu nghia cho phep rut ra nhung ket luan vach ro hon ban chat boc lot cua quan he san xuat tu ban chu nghia:

Mot la, nguon goc duy nhat cua tu ban tich luy la gia tri thang du va tu ban tich luy chiem ty le ngay cang lon trong toan bo tu ban. C.Mac noi rang, tu ban ung truoc chi la mot giot nuoc trong dong song cua tich luy ma thoi. Trong qua trinh tai san xuat, lai (m) cu dap vao von, von cang lon thi lai cang lon, do do lao dong cua cong nhan trong qua khu lai tro thanh phuong tien de boc lot chinh nguoi cong nhan.

Hai la, qua trinh tich luy da lam cho quyen so huu trong nen kinh te hang hoa bien thanh quyen chiem doat tu ban chu nghia. Trong san xuat hang hoa gian don, su trao doi giua nhung nguoi san xuat hang hoa theo nguyen tac ngang gia ve co ban khong dan toi nguoi nay chiem doat lao dong khong cong cua nguoi kia. Trai lai, nen san xuat tu ban chu nghia dan den ket qua la nha tu ban chang nhung chiem doat mot phan lao dong cua cong nhan, ma con la nguoi so huu hop phap lao dong khong cong do. Nhung dieu do khong vi pham quy luat gia tri.

Dong co thuc day tich luy va tai san xuat mo rong la quy luat kinh te tuyet doi cua chu nghia tu ban - quy luat gia tri thang du, quy luat nay chi ro muc dich san xuat cua nha tu ban la gia tri va su tang them gia tri. De thuc hien muc dich do, cac nha tu ban khong ngung tich luy de mo rong san xuat, xem do la phuong tien can ban de tang cuong boc lot cong nhan lam thue.

Mat khac, canh tranh buoc cac nha tu ban phai khong ngung lam cho tu ban cua minh tang len bang cach tang nhanh tu ban tich luy.

2. Nhung nhan to quyet dinh quy mo cua tich luy tu ban

Voi mot khoi luong gia tri thang du nhat dinh thi quy mo cua tich luy tu ban phu thuoc vao ty le phan chia khoi luong gia tri thang du do thanh quy tich luy va quy tieu dung cua nha tu ban, nhung neu ty le phan chia do da duoc xac dinh, thi quy mo cua tich luy tu ban phu thuoc vao khoi luong gia tri thang du. Do do nhung nhan to anh huong toi khoi luong gia tri thang du cung chinh la nhan to quyet dinh quy mo cua tich luy tu ban. Nhung nhan to do la:

a) Trinh do boc lot suc lao dong

Cac nha tu ban nang cao trinh do boc lot suc lao dong bang cach cat xen vao tien cong. Khi nghien cuu su san xuat gia tri thang du, C.Mac gia dinh rang su trao doi giua cong nhan va nha tu ban la su trao doi ngang gia, tuc la tien cong bang gia tri suc lao dong. Nhung trong thuc te, cong nhan khong chi bi nha tu ban chiem doat lao dong thang du, ma con bi chiem doat mot phan lao dong tat yeu, tuc cat xen tien cong, de tang tich luy tu ban.

Cac nha tu ban con nang cao trinh do boc lot suc lao dong bang cach tang cuong do lao dong va keo dai ngay lao dong de tang khoi luong gia tri thang du, nho do tang tich luy tu ban. Cai loi o day con the hien o cho nha tu ban khong can ung them tu ban de mua them may moc, thiet bi ma chi can ung tu ban de mua them nguyen lieu la co the tang duoc khoi luong san xuat, tan dung duoc cong suat cua may moc, thiet bi, nen giam duoc hao mon vo hinh va chi phi bao quan cua may moc, thiet bi.

b) Trinh do nang suat lao dong xa hoi

Neu nang suat lao dong xa hoi tang len, thi gia ca tu lieu san xuat va tu lieu tieu dung giam xuong. Su giam nay dem lai hai he qua cho tich luy tu ban: mot la, voi khoi

luong gia tri thang du nhat dinh, phan danh cho tich luy co the tang len, nhung tieu dung cua cac nha tu ban khong giam, tham chi co the cao hon truoc; hai la, mot luong gia tri thang du nhat dinh danh cho tich luy co the chuyen hoa thanh mot khoi luong tu lieu san xuat va suc lao dong phu them lon hon truoc.

Do do, quy mo cua tich luy khong chi phu thuoc vao khoi luong gia tri thang du duoc tich luy, ma con phu thuoc vao khoi luong hien vat do khoi luong gia tri thang du do co the chuyen hoa thanh. Nhu vay nang suat lao dong xa hoi tang len se co them nhung yeu to vat chat de bien gia tri thang du thanh tu ban moi, nen lam tang quy mo cua tich luy. Neu nang suat lao dong cao, thi lao dong song su dung duoc nhieu lao dong qua khu hon, lao dong qua khu do lai tai hien duoi hinh thai co ich moi, duoc su dung lam chuc nang cua tu ban ngay cang nhieu, do do cung lam tang quy mo cua tich luy tu ban.

c) Su chenh lech ngay cang tang giua tu ban su dung va tu ban tieu dung

Trong qua trinh san xuat, tu lieu lao dong (may moc, thiet bi) tham gia toan bo vao qua trinh san xuat, nhung chung chi hao mon dan, do do gia tri cua chung duoc chuyen dan tung phan vao san pham. Vi vay co su chenh lech giua tu ban su dung va tu ban tieu dung. Mac du da mat dan gia tri nhu vay, nhung trong suot thoi gian hoat dong, may moc van co tac dung nhu khi con du gia tri. Do do, neu khong ke den phan gia tri cua may moc chuyen vao san pham trong tung thoi gian, thi may moc phuc vu khong cong chang khac gi luc luong tu nhien. May moc, thiet bi cang hien dai, thi su chenh lech giua tu ban su dung va tu ban tieu dung cang lon, do do su phuc vu khong cong cua may moc cang lon, tu ban loi dung duoc nhung thanh tuu cua lao dong qua khu cang nhieu. Su phuc vu khong cong do cua lao dong qua khu la nho lao dong song nam lay va lam cho chung hoat dong. Chung duoc tich luy lai cung voi quy mo ngay cang tang cua tich luy tu ban.

d) Quy mo cua tu ban ung truoc

Voi trinh do boc lot khong thay doi, thi khoi luong gia tri thang du do khoi luong tu ban kha bien quyet dinh. Do do quy mo cua tu ban ung truoc, nhat la bo phan tu ban kha bien cang lon, thi khoi luong gia tri thang du boc lot duoc cang lon, do do tao dieu kien tang them quy mo cua tich luy tu ban.

Tu su nghien cuu bon nhan to quyet dinh quy mo cua tich luy tu ban co the rut ra nhan xet chung la de tang quy mo tich luy tu ban, can khai thac tot nhat luc luong lao dong xa hoi, tang nang suat lao dong, su dung triet de cong suat cua may moc, thiet bi va tang quy mo von dau tu ban dau.

3. Quy luat chung cua tich luy tu ban

a) Tich tu va tap trung tu ban

Trong qua trinh tai san xuat tu ban chu nghia, quy mo cua tu ban ca biet tang len thong qua qua trinh tich tu va tap trung tu ban.

Tich tu tu ban la su tang them quy mo cua tu ban ca biet bang cach tu ban hoa gia tri thang du trong mot xi nghiep nao do, no la ket qua truc tiep cua tich luy tu ban. Tich luy tu ban xet ve mat lam tang them quy mo cua tu ban ca biet la tich tu tu ban.

Tich tu tu ban, mot mat, la yeu cau cua tai san xuat mo rong, cua su ung dung tien bo ky thuat; mat khac, su tang len cua khoi luong gia tri thang du trong qua trinh phat trien cua san xuat tu ban chu nghia tao kha nang hien thuc cho tich tu tu ban.

Tap trung tu ban la su tang them quy mo cua tu ban ca biet bang cach hop nhat nhung tu ban ca biet co san trong xa hoi thanh mot tu ban ca biet khac lon hon. Canh tranh va tin dung la nhung don bay manh nhat thuc day tap trung tu ban. Do canh tranh ma dan toi su lien ket tu nguyen hay sat nhap cac tu ban ca biet. Tin dung tu ban chu nghia la phuong tien de tap trung cac khoan tien nhan roi trong xa hoi vao tay cac nha tu ban.

Tich tu va tap trung tu ban co diem giong nhau la chung deu lam tang quy mo cua tu ban ca biet. Nhung giua chung lai co nhung diem khac nhau:

Mot la, nguon goc de tich tu tu ban la gia tri thang du, do do tich tu tu ban lam tang quy mo cua tu ban ca biet, dong thoi lam tang quy mo cua tu ban xa hoi. Con nguon de tap trung tu ban la nhung tu ban ca biet co san trong xa hoi, do do tap trung tu ban chi lam tang quy mo cua tu ban ca biet, ma khong lam tang quy mo cua tu ban xa hoi.

Hai la, nguon de tich tu tu ban la gia tri thang du, xet ve mat do, no phan anh truc tiep moi quan he giua tu ban va lao dong: nha tu ban tang cuong boc lot lao dong lam thue de tang quy mo cua tich tu tu ban. Con nguon de tap trung tu ban la nhung tu ban ca biet co san trong xa hoi do canh tranh ma dan den su lien ket hay sap nhap, xet ve mat do, no phan anh truc tiep quan he canh tranh trong noi bo giai cap cac nha tu ban; dong thoi no cung tac dong den moi quan he giua tu ban va lao dong.

Tich tu va tap trung tu ban quan he mat thiet voi nhau. Tich tu tu ban lam tang them quy mo va suc manh cua tu ban ca biet, do do canh tranh se gay gat hon, dan den tap trung nhanh hon. Nguoc lai, tap trung tu ban tao dieu kien thuan loi de tang cuong boc lot gia tri thang du, nen day nhanh tich tu tu ban. anh huong qua lai noi tren cua tich tu va tap trung tu ban lam cho tich luy tu ban ngay cang manh. Tap trung tu ban co vai tro rat lon doi voi su phat trien cua san xuat tu ban chu nghia. Nho tap trung tu ban ma xay dung duoc nhung xi nghiep lon, su dung duoc ky thuat va cong nghe hien dai.

Nhu vay, qua trinh tich luy tu ban la qua trinh tich tu va tap trung tu ban ngay cang tang, do do nen san xuat tu ban chu nghia tro thanh nen san xuat xa hoi hoa cao do, lam cho mau thuan kinh te co ban cua chu nghia tu ban cang sau sac them.

b) Qua trinh tich luy tu ban la qua trinh tang cau tao huu co cua tu ban

Trong qua trinh phat trien cua chu nghia tu ban, tu ban chang nhung tang len ve mat quy mo, ma con khong ngung bien doi trong cau tao cua no. C.Mac phan biet cau tao ky thuat, cau tao gia tri va cau tao huu co cua tu ban.

Ve mat hinh thai hien vat, moi tu ban deu bao gom tu lieu san xuat va suc lao dong de van dung nhung tu lieu san xuat do. Ty le giua so luong tu lieu san xuat va so luong suc lao dong su dung nhung tu lieu san xuat do trong qua trinh san xuat goi la cau tao ky thuat cua tu ban. Quan he nay co tinh tat yeu ve mat ky thuat, do trinh do phat trien cua luc luong san xuat quyet dinh.

De bieu thi cau tao ky thuat cua tu ban, nguoi ta thuong dung cac chi tieu nhu so nang luong hoac so luong may moc do mot cong nhan su dung trong san xuat, vi du 100 kw dien/1 cong nhan, 10 may det/1 cong nhan.

Cau tao ky thuat cua tu ban ngay cang tang len cung voi su phat trien cua chu nghia tu ban. Dieu do bieu thi o so luong tu lieu san xuat ma mot cong nhan su dung ngay cang tang len.

Ve mat gia tri, moi tu ban deu chia thanh hai phan: tu ban bat bien (c) va tu ban kha bien (v). Ty le giua so luong gia tri cua tu ban bat bien va so luong gia tri cua tu ban kha bien can thiet de tien hanh san xuat goi la cau tao gia tri cua tu ban. Vi du, mot tu ban ma dai luong cua no la 12.000$, trong do gia tri tu lieu san xuat la 10.000$, con gia tri suc lao dong la 2.000$, thi cau tao gia tri cua tu ban do la 10.000$: 2000$ = 5: 1 .

Cau tao ky thuat va cau tao gia tri cua tu ban co quan he chat che voi nhau. Noi chung, nhung su thay doi trong cau tao ky thuat cua tu ban se dan den nhung su thay doi trong cau tao gia tri cua tu ban. De bieu hien moi quan he do, C.Mac dung pham tru cau tao huu co cua tu ban.

Cau tao huu co cua tu ban la cau tao gia tri cua tu ban do cau tao ky thuat cua tu ban quyet dinh va phan anh nhung su bien doi cua cau tao ky thuat do.

Trong qua trinh phat trien cua chu nghia tu ban, cau tao ky thuat cua tu ban ngay cang tang, do do cau tao gia tri cua tu ban phan anh cau tao ky thuat cua tu ban cung tang len, nen cau tao huu co cua tu ban cung ngay cang tang len. Su tang len cua cau tao huu co cua tu ban bieu hien o cho tu ban bat bien tang tuyet doi va tuong doi, con tu ban kha bien co the tang tuyet doi, nhung cung co the giam xuong mot cach tuong doi.

Nhu vay, qua trinh tich luy tu ban la qua trinh tang cau tao huu co cua tu ban. Cau tao huu co cua tu ban tang len co anh huong truc tiep den nan that nghiep trong chu nghia tu ban.

c) Hau qua cua tich luy tu ban: that nghiep va ban cung hoa giai cap vo san

- That nghiep:

Nguyen nhan cua nan nhan khau thua tuong doi:

Cau tao huu co cua tu ban tang len cung voi su phat trien cua chu nghia tu ban. Cau tao huu co cua tu ban tang len dieu do co nghia la ty le cua tu ban kha bien voi tu ban bat bien giam xuong, tuy nhien luong tuyet doi cua tu ban kha bien co the tang len. Tu ban kha bien la quy tien luong quyet dinh so cau ve suc lao dong. Vi vay, trong nhung dieu kien khac khong thay doi thi so cau ve suc lao dong cho mot tu ban nhat dinh se giam xuong.

Tien bo ky thuat truoc het tac dong vao bo phan tu ban tich luy, nen thu hut mot luong cong nhan it hon so voi tich luy trong dieu kien truoc day. Tien bo ky thuat cung tac dong ca den bo phan tu ban cu, khi tu ban co dinh cua no hao mon het phai doi moi tu ban co dinh, do do gian thai mot so cong nhan.

Trong qua trinh tich luy tu ban, khi thi thu hut cong nhan khi thi gian thai cong nhan, nhung su thu hut va gian thai do khong khop voi nhau ve khong gian, thoi gian va quy mo, do do sinh ra mot so nguoi khong co viec lam, bi that nghiep.

Nhu vay, cau tao huu co cua tu ban tang len trong qua trinh tich luy tu ban la nguyen nhan chu yeu truc tiep gay ra nan nhan khau thua tuong doi. Nhan khau thua tuong doi la san pham, dong thoi la dieu kien phat trien cua san xuat tu ban chu nghia.

Hinh thuc ton tai cua nhan khau thua tuong doi.

Mot la, nhan khau thua luu dong la hinh thuc that nghiep tam thoi, pho bien o cac trung tam cong nghiep. Tinh chat luu dong cua no the hien o cho cong nhan bi thai o noi nay, luc nay, thi lai tim duoc viec lam o noi khac, luc khac. Noi chung so cong nhan nay chi mat viec lam tung luc.

Hai la, nhan khau thua tiem tang gom nhung nguoi o nong thon hang nam chi lam viec trong nong nghiep rat it thoi gian, nhung khong tim duoc viec lam trong cong nghiep.

Ba la, nhan khau thuong ngung tre bao gom nhung nguoi thuong xuyen bi that nghiep, thinh thoang moi tim duoc viec lam voi tien cong rat thap, song nay day mai do, tao thanh tang lop duoi day cua xa hoi.

Trong dieu kien cua cuoc cach mang khoa hoc va cong nghe, doi quan that nghiep o cac nuoc tu ban khong chi bao gom lao dong gian don, ma ca lao dong phuc tap va lao dong tri tue. Viec tuyen lao dong chu yeu tu nhung nguoi lao dong tre tuoi, con nhung cong nhan o nhung xi nghiep voi ky thuat lac hau, khi bi sa thai, khong co hy vong tim duoc viec lam moi.

- Su ban cung hoa giai cap vo san:

Qua trinh tich luy tu ban dan den tich luy cua cai, su giau co ve mot cuc - ve phia giai cap tu san, va tich luy su that nghiep ban cung ve cuc doi lap - ve phia giai cap vo

san. Quy mo va toc do tich luy cang tang, thi giai cap tu san cang giau len nhanh chong, con giai cap vo san cang bi that nghiep va ban cung. Do la quy luat chung cua tich luy tu ban.

Nhu vay, qua trinh tich luy tu ban la qua trinh ban cung hoa giai cap vo san. Ban cung hoa giai cap vo san bieu hien duoi hai hinh thuc la ban cung hoa tuong doi va ban cung hoa tuyet doi.

Ban cung hoa tuong doi giai cap vo san bieu hien o ty trong thu nhap cua cong nhan trong thu nhap quoc dan giam xuong, mac du thu nhap tuyet doi co the tang len; con ty trong thu nhap cua giai cap tu san trong thu nhap quoc dan ngay cang tang len.

Nhu vay, ban cung hoa tuong doi giai cap vo san khong phu thuoc vao thu nhap va muc song cua giai cap cong nhan ma phu thuoc vao su chenh lech ve muc tang thu nhap giua hai giai cap vo san va tu san.

Ban cung hoa tuyet doi giai cap vo san bieu hien o muc song cua cong nhan bi giam sut so voi truoc. Su giam sut nay xay ra khong chi trong truong hop tieu dung ca nhan bi giam xuong tuyet doi, ma ca khi tieu dung ca nhan tang len, nhung muc tang do cham hon muc tang cua nhu cau do hao phi suc lao dong nhieu hon.

Muc song cua cong nhan giam sut khong chi do tien luong thuc te giam, ma con do su giam sut cua toan bo nhung dieu kien co lien quan den doi song vat chat va tinh than cua cong nhan nhu moi de doa thuong truc cua nan that nghiep, cuong do lao dong, dieu kien moi truong lao dong, nha o va ca dieu kien chinh tri - xa hoi nua.

Trong dieu kien hien nay, co y kien cho rang o cac nuoc tu ban phat trien, giai cap cong nhan khong con bi ban cung hoa tuyet doi nua. Do la su danh gia hoi hot va khong dung. Ban cung hoa tuyet doi giai cap vo san duoc hieu la muc song cua giai cap cong nhan giam sut so voi truoc. Nhung muc song la mot pham tru lich su, phat trien theo su phat trien cua nen van minh. Cung voi su phat trien cua luc luong san xuat, muc song cua xa hoi noi chung va cua giai cap cong nhan noi rieng tat yeu tang len. Tuy nhien, o cac nuoc tu ban khong phai moi nguoi deu song sung tuc, ma mot so nguoi co muc song cao, trong khi do khong it nguoi song duoi muc toi thieu. Cai ho ngan cach nguoi giau va nguoi ngheo trong xa hoi ngay cang rong ra.

Cung can luu y rang su ban cung hoa tuyet doi giai cap vo san chi la mot xu huong, boi le co nhung nhan to chong lai su giam sut muc song cua cong nhan, do la cuoc dau tranh cua giai cap cong nhan doi tang tien cong, cai thien dieu kien lam viec...

Cau hoi on tap

1. Dieu kien quyet dinh de bien tien thanh tu ban la gi? Phan tich dieu kien bien suc lao dong thanh hang hoa va hai thuoc tinh cua hang hoa suc lao dong. Hang hoa suc

lao dong co dac diem gi khac voi hang hoa thong thuong?

2. Gia tri thang du duoc san xuat ra nhu the nao? Hay neu cac ket luan rut ra tu su nghien cuu qua trinh san xuat gia tri thang du. Cac bo phan khac nhau cua tu ban co vai tro nhu the nao trong qua trinh san xuat gia tri thang du.

3. Trinh bay hai phuong phap san xuat gia tri thang du. Vi sao noi gia tri thang du sieu ngach la hinh thuc bien tuong cua gia tri thang du tuong doi? Hay neu su giong nhau va su khac nhau giua gia tri thang du tuyet doi va gia tri thang du tuong doi.

4. Vi sao noi san xuat ra gia tri thang du la quy luat tuyet doi cua chu nghia tu ban. Hay neu noi dung va vai tro cua quy luat gia tri thang du.

5. Phan tich ban chat cua tien cong, moi quan he giua tien cong voi gia tri suc lao dong va nhung nhan to anh huong den tien cong thuc te trong chu nghia tu ban.

6. Phan tich thuc chat, dong co cua tich luy tu ban va cac nhan to quyet dinh quy mo cua no. Hay neu y nghia thuc tien cua viec nghien cuu.

7. Tich tu tu ban la gi? Tap trung tu ban la gi?. Phan tich su giong va su khac nhau giua tich tu va tap trung tu ban. Tap trung tu ban co vai tro nhu the nao trong su phat trien cua chu nghia tu ban?

Chuong V

Tuan hoan va chu chuyen tu ban

Muon nghien cuu qua trinh luu thong tu ban, qua trinh van dong cua tu ban ca biet can thong qua viec nghien cuu tuan hoan va chu chuyen tu ban.

I- Tuan hoan cua tu ban

1. Ba giai doan van dong va bien hoa hinh thai cua tu ban trong qua trinh tuan hoan

Tu ban cong nghiep (voi nghia cac nganh san xuat vat chat), trong qua trinh tuan hoan deu van dong theo cong thuc:

T' - ...H'...SX SL§ TLSX HT"

Su van dong nay trai qua ba giai doan: hai giai doan luu thong va mot giai doan san xuat.

a) Giai doan thu nhat - giai doan luu thong:

SL§ TLSX HT"

Trong giai doan nay, tu ban ton tai duoi hinh thai tu ban tien te thuc hien chuc nang la phuong tien mua hai yeu to tu lieu san xuat va suc lao dong va sau khi mua xong, tu ban tien te bien thanh tu ban san xuat.

b) Giai doan thu hai - giai doan san xuat

...H'...SX SL§ TLSX H

Trong giai doan nay tu ban ton tai duoi hinh thai tu ban san xuat (TBSX), co chuc nang thuc hien su ket hop hai yeu to tu lieu san xuat va suc lao dong de san xuat ra hang hoa ma trong gia tri cua no co gia tri thang du. Trong cac giai doan tuan hoan cua tu ban thi giai doan san xuat co y nghia quyet dinh nhat, vi no gan truc tiep voi muc dich cua nen san xuat tu ban chu nghia.

c) Giai doan thu ba - giai doan luu thong: H' - T'

Hang hoa duoc tao ra trong nen san xuat tu ban chu nghia mang hinh thai tu ban hang hoa (H), trong do chua dung khong chi co gia tri tu ban ung truoc ma con co gia tri thang du. Trong giai doan nay, tu ban hang hoa co chuc nang thuc hien gia tri hang hoa trong do co gia tri thang du hay chuc nang chuyen hoa tu ban hang hoa thanh tu ban tien te.

Su van dong qua ba giai doan noi tren la su van dong co tinh tuan hoan: tu hinh thai tien te ban dau cua vong tuan hoan roi quay ve duoi hinh thai tien te cuoi cua vong tuan hoan; qua trinh do tiep tuc va lap lai khong ngung. Nhu vay, su van dong lien tiep qua ba giai doan, trong moi giai doan, tu ban mang mot hinh thai nhat dinh va co mot chuc nang nhat dinh duoc goi la tuan hoan tu ban.

Nghien cuu su bien hoa tu tu ban tien te thanh tu ban san xuat roi den tu ban hang hoa, ma su van dong cua chung nhu mot chuoi nhung bien hoa hinh thai cua tu ban cho thay tu ban khong phai la vat o trang thai tinh, ma no lay vat lam hinh thai ton tai trong qua trinh van dong.

Thuc tien san xuat va luu thong cho thay khong phai luc nao cac giai doan va cac hinh thai tu ban trong qua trinh tuan hoan deu an khop voi nhau ma khong co su ach tac va gian doan. Moi su ach tac, gian doan o mot giai doan nao do deu gay roi loan hay dinh tre cho su tuan hoan cua tu ban. Co nhieu yeu to anh huong den thoi gian tu ban nam lai o moi giai doan. Do vay, thu hep hay keo dai cac thoi gian do deu anh huong den hieu qua hoat dong cua tu ban.

Tuan hoan cua tu ban chi tien hanh mot cach binh thuong khi hai dieu kien sau day duoc thoa man. Do la: cac giai doan cua chung dien ra lien tuc; cac hinh thai tu ban cung ton tai va duoc chuyen hoa mot cach deu dan.

Trong cac loai tu ban, chi co tu ban cong nghiep (voi nghia cac nganh san xuat vat chat) moi co hinh thai tuan hoan day du gom ba giai doan va moi lan luot mang vao va trut bo ba hinh thai tu ban.

2. Cac hinh thai tuan hoan cua tu ban cong nghiep

Trong su van dong lien tuc cua tu ban cong nghiep, moi hinh thai cua tu ban deu co the lam diem mo dau va lam diem ket thuc cua tuan hoan, tao nen ba hinh thai tuan hoan khac nhau cua tu ban cong nghiep: Tuan hoan cua tu ban tien te, tuan hoan cua tu ban san xuat va tuan hoan cua tu ban hang hoa.

a) Tuan hoan cua tu ban tien te:

TLSXH SLD'...SX...HT" (viet gon lai la T - T'). '

Mo dau va ket thuc deu la tien, o day su van dong cua tu ban bieu hien ra la su van dong cua tien, con hang hoa hay san xuat chi la nhung yeu to trung gian de tien de ra tien. Hinh thai tuan hoan nay phan anh ro ret nhat muc dich, dong co van dong cua tu ban la lam tang gia tri hay gia tri thang du, ma gia tri thang du nhu C.Mac noi hinh thuc bieu hien choi loi nhat cua no la hinh thai tien. Boi vay T - T' la hinh thai bieu hien phien dien nhat, che giau quan he boc lot nhat, nhung cung dac trung nhat cho su van dong cua tu ban.

b) Tuan hoan cua tu ban san xuat:

SX - H' - T' - H TLSX...SXSLD

Trong hinh thai nay, mo dau va ket thuc la san xuat, con hang hoa va tien te chi la nhung yeu to trung gian, toan bo qua trinh luu thong H' - T' - H chi la dieu kien cho san xuat.

Tuan hoan cua tu ban san xuat khong chi ra duoc muc dich va dong co van dong cua tu ban, nhung lai phan anh ro net nguon goc cua tu ban va nguon goc cua tich luy tu ban, vi gia tri thang du duoc sinh ra va lon len trong qua trinh tuan hoan nay.

c) Tuan hoan cua tu ban hang hoa:

H' - T' - H 'TLSX...SX...HSLD

Trong hinh thai tuan hoan nay, diem mo dau va ket thuc deu la hang hoa va su van dong cua no bieu hien ra la su van dong cua hang hoa. Con san xuat va tien te chi la nhung hinh thuc trung gian, chi la dieu kien cho su van dong cua hang hoa. Hinh thai tuan hoan nay phan anh ro vai tro cua luu thong hang hoa va tinh lien tuc cua luu thong hang hoa.

Mo dau tuan hoan la tu ban hang hoa (H'), su chuyen hoa H' - T' bao gom ca tieu dung san xuat va tieu dung ca nhan. Do do, hinh thai tuan hoan nay khong chi la hinh thai van dong cua tu ban cong nghiep ca biet, ma con la hinh thai thich hop de phan tich su van dong cua tu ban xa hoi.

Tom lai, tuan hoan cua tu ban cong nghiep la su thong nhat cua ba hinh thai tuan hoan cua tu ban tien te, tu ban san xuat va tu ban hang hoa. Tinh thong nhat nay phu thuoc vao nhung dieu kien bao dam cho tinh lien tuc khong gian doan cua cac giai doan, cac hinh thai tu ban va ty le phan chia tu ban thanh ba hinh thai tuan hoan noi tren. Ty le phan chia nay phu thuoc nhieu yeu to, nhieu hoan canh khac nhau o tung nganh khac nhau. Trong nhung thap nien gan day o nhieu nuoc tu ban chu nghia xuat hien nhung yeu to lam cho quy mo tu ban ung truoc ngay cang tang nhu: do canh tranh, do cong nghe hien dai, do kho khan ve tieu thu va viec vuon toi nhung thi truong ngay cang xa va voi yeu cau chat luong cao. Nhung cung co nhung yeu to lam giam quy mo tu ban ung truoc nhu cong nghe moi, to chuc quan ly khoa hoc, quan he tin dung, toc do chu chuyen tu ban.

II- Chu chuyen cua tu ban

Khi nghien cuu tuan hoan cua tu ban, van de thoi gian va toc do van dong, nhung

nhan to anh huong den toc do chu chuyen va tac dung cua no chua duoc de cap. Nhung cac van de do lai co tam quan trong de hieu ro hon nen kinh te tu ban chu nghia trong dieu kien cua kinh te thi truong. Nhung van de nay thuoc noi dung cua ly luan chu chuyen tu ban.

1. Chu chuyen tu ban, thoi gian chu chuyen va toc do chu chuyen tu ban

Nghien cuu tuan hoan tu ban la nghien cuu mat chat cua su van dong tu ban, con nghien cuu chu chuyen tu ban la nghien cuu mat luong hay nghien cuu toc do van dong cua tu ban. Mac du co su khac nhau, nhung ca hai deu nghien cuu su van dong cua tu ban. Boi vay, tuan hoan tu ban va chu chuyen tu ban co quan he mat thiet voi nhau.

a) Chu chuyen tu ban

Chu chuyen tu ban la su tuan hoan tu ban neu xet no la mot qua trinh dinh ky doi moi, dien ra lien tuc va lap di lap lai khong ngung. Chu chuyen tu ban phan anh toc do van dong nhanh hay cham cua tu ban.

b) Thoi gian chu chuyen tu ban

Thoi gian chu chuyen tu ban la thoi gian tinh tu khi tu ban ung ra duoi mot hinh thai nhat dinh cho den khi thu ve cung duoi hinh thai ban dau, co kem theo gia tri thang du. Thoi gian chu chuyen tu ban cung la thoi gian tu ban thuc hien duoc mot vong tuan hoan. Tuan hoan tu ban bao gom qua trinh san xuat va qua trinh luu thong, nen thoi gian chu chuyen cua tu ban cung bao gom thoi gian san xuat va thoi gian luu thong.

Thoi gian chu chuyen = Thoi gian san xuat + Thoi gian luu thong.

Trong do, thoi gian san xuat la thoi gian tu ban nam trong linh vuc san xuat. Thoi gian nay lai bao gom thoi gian lao dong, thoi gian gian doan lao dong va thoi gian du tru san xuat.

Thoi gian san xuat = Thoi gian lao dong + Thoi gian gian doan lao dong + Thoi gian du tru san xuat.

Thoi gian lao dong la thoi gian nguoi lao dong tac dong vao doi tuong lao dong de tao ra san pham. Day la thoi ky huu ich nhat, vi no tao ra gia tri hang hoa.

Thoi gian gian doan lao dong la thoi gian doi tuong lao dong ton tai duoi dang ban thanh pham nam trong linh vuc san xuat, nhung khong chiu tac dong truc tiep cua lao dong ma chiu su tac dong cua tu nhien nhu thoi gian de cay lua tu lon len, ruou u men, gach moc hoac go phoi cho kho... Thoi ky nay co the xen ke voi thoi ky lao dong hoac tach ra thanh mot thoi ky rieng biet; co the dai ngan khac nhau tuy thuoc vao cac nganh san xuat, cac san pham che tao va phu thuoc vao cong nghe san xuat.

Thoi gian du tru san xuat la thoi gian cac yeu to san xuat da duoc mua ve, san sang tham gia qua trinh san xuat, nhung chua thuc su duoc su dung vao qua trinh san

xuat, con o dang du tru tao dieu kien cho san xuat dien ra lien tuc. Quy mo du tru phu thuoc vao nhieu yeu to nhu: dac diem cua cac nganh, tinh hinh thi truong va nang luc to chuc, quan ly san xuat...

Ca thoi gian gian doan lao dong va thoi gian du tru san xuat deu khong tao ra gia tri san pham. Su ton tai hai thoi ky nay la khong tranh khoi nhung noi chung thoi gian cua chung cang dai, hay su chenh lech giua thoi gian san xuat voi thoi gian lao dong cang lon thi hieu qua hoat dong cua tu ban cang thap. Rut ngan thoi gian nay co tac dung quan trong de nang cao hieu qua su dung tu ban.

Thoi gian luu thong la thoi ky tu ban nam trong linh vuc luu thong. Thoi gian nay bao gom thoi gian mua va thoi gian ban, ke ca thoi gian van chuyen.

Thoi gian luu thong = Thoi gian mua + Thoi gian ban.

c) Toc do chu chuyen tu ban

Toc do chu chuyen tu ban la khai niem dung de chi su van dong nhanh hay cham cua tu ban ung truoc. Don vi tinh toc do chu chuyen tu ban bang so vong hoac so lan chu chuyen tu ban thuc hien duoc trong mot khoang thoi gian nhat dinh, chang han trong mot nam. Neu goi (N) la toc do chu chuyen tu ban, goi (ch) la thoi gian cua mot vong chu chuyen tu ban, (tinh theo don vi ngay hoac thang) va goi (CH) la thoi gian tu ban van dong trong mot nam (360 ngay hoac 12 thang), ta co cong thuc tinh toc do chu chuyen tu ban la:

chCH N=

Tu cong thuc tren cho thay toc do chu chuyen tu ban van dong ty le nghich voi thoi gian chu chuyen tu ban. Thoi gian cua mot vong chu chuyen tu ban cang ngan thi toc do chu chuyen tu ban cang nhanh va nguoc lai.

Thi du 1: Mot tu ban co thoi gian chu chuyen la 90 ngay/vong, theo cong thuc tren ta co so vong chu chuyen trong nam cua tu ban do la:

vßng/n¨m 4 ngiy 90ngiy 360 N==

Thi du 2: Mot tu ban co thoi gian chu chuyen tu ban la 6 thang/vong, theo cong thuc tren ta co:

vßng/n¨m 2 th¸ng 6th¸ng 12 N==

2. Tu ban co dinh va tu ban luu dong

Tu ban san xuat gom nhieu bo phan va co thoi gian chu chuyen khac nhau ve mat gia tri, do do anh huong den thoi gian chu chuyen cua toan bo tu ban. Can cu vao su khac nhau trong phuong thuc (dac diem) chu chuyen ve mat gia tri nhanh hay cham cua

cac bo phan tu ban de phan chia tu ban san xuat thanh tu ban co dinh va tu ban luu dong.

a) Tu ban co dinh

Tu ban co dinh la bo phan tu ban bieu hien duoi hinh thai gia tri cua nhung may moc, thiet bi, nha xuong..., tham gia toan bo vao qua trinh san xuat, nhung gia tri cua no khong chuyen het mot lan, ma chuyen tung phan vao san pham trong qua trinh san xuat. Dac diem cua tu ban co dinh la ve hien vat, no luon luon co dinh trong qua trinh san xuat, chi co gia tri cua no la tham gia vao qua trinh luu thong cung san pham, hon nua no cung chi luu thong tung phan, con mot phan van bi co dinh trong tu lieu lao dong, phan nay khong ngung giam xuong cho toi khi no chuyen het gia tri vao san pham. Chinh dac diem cua loai tu ban nay da lam cho thoi gian ma tu ban co dinh chuyen het gia tri cua no vao san pham bao gio cung dai hon thoi gian mot vong tuan hoan.

b) Tu ban luu dong

Tu ban luu dong la bo phan tu ban duoc hoan lai hoan toan cho nha tu ban sau khi hang hoa san xuat ra duoc ban xong. Trong do, bo phan tu ban bieu hien duoi hinh thai nguyen lieu, nhien lieu, vat lieu phu..., gia tri cua no duoc chuyen toan bo vao gia tri hang hoa trong qua trinh san xuat. Con bo phan tu ban bieu hien duoi hinh thai tien cong, da bi nguoi cong nhan tieu dung va duoc tai tao trong qua trinh san xuat hang hoa. Dac diem cua loai tu ban nay la chu chuyen nhanh ve mat gia tri. Neu tu ban co dinh muon chu chuyen het gia tri cua no phai mat nhieu nam, thi trai lai tu ban luu dong trong mot nam gia tri cua no co the chu chuyen nhieu lan hay nhieu vong. Doi voi tu ban co dinh, trong qua trinh hoat dong tat yeu bi hao mon. Co hai loai hao mon la hao mon huu hinh va hao mon vo hinh:

Hao mon huu hinh la hao mon do su dung hoac do bi pha huy cua tu nhien gay ra lam cho tu ban co dinh mat gia tri va gia tri su dung.

Hao mon vo hinh la hao mon do anh huong cua su tien bo khoa hoc - cong nghe.

Duoi tac dong cua cuoc cach mang khoa hoc va cong nghe hien dai, nhung may moc, thiet bi duoc san xuat ra co gia ca thap hon va co hieu suat lon hon, lam cho nhung may moc, thiet bi cu giam gia tri ngay khi gia tri su dung cua no van con nguyen ven hoac moi suy giam mot phan.

Boi vay, viec thu hoi nhanh gia tri tu ban co dinh co y nghia rat quan trong trong canh tranh tren thuong truong. Trong dieu kien do, buoc cac nha tu ban phai tim moi cach de khau hao nhanh tu ban co dinh. Ty le khau hao tai san co dinh thuong duoc tinh rat cao ngay tu nhung nam dau che tao san pham, loi dung gia san pham cao cua dau chu ky san pham, sau do giam dan ty le khau hao cung voi viec giam gia san pham o cuoi chu ky cua no. Quy mo san luong ban dau cang lon cang co loi cho viec thu hoi gia tri tu ban co dinh. Nhung yeu cau do khong phai luc nao cung duoc thuc hien de dang.

Boi vay, cac nha tu ban, mot mat, tim cach phat trien he thong tu dong hoa linh hoat, cung voi nhung may moc thiet bi tuong ung de co the tao ra nhieu dang san pham hoac nhung san pham

chuyen mon hoa theo cac don dat hang khac nhau; mat khac, phat trien he thong doanh nghiep vua va nho de de dang doi moi tu ban co dinh trong dieu kien cach mang khoa hoc va cong nghe hien dai va canh tranh gay gat. Dong thoi, cac nha tu ban van tiep tuc su dung nhung bien phap co dien nhu tang cuong do lao dong, to chuc lao dong theo ca kip, tiet kiem chi phi bao quan va chi phi cai thien dieu kien lao dong cua nguoi cong nhan. Bang cach do nham thu hoi nhanh gia tri tai san co dinh da su dung va gop phan rut ngan khoang cach lac hau ve cac the he ky thuat va cong nghe.

3. Chu chuyen chung va chu chuyen thuc te cua tu ban ung truoc

a) Chu chuyen chung

Chu chuyen chung co lien quan den chu chuyen cua tong tu ban ung truoc. No la toc do chu chuyen trung binh cua gia tri tu ban co dinh va tu ban luu dong. Chu chuyen chung nhanh hay cham phu thuoc toc do chu chuyen cua hai bo phan tu ban noi tren. Toc do chu chuyen chung cua tong tu ban ung truoc duoc tinh bang gia tri chu chuyen trung binh cua tu ban co dinh va gia tri chu chuyen trung binh cua tu ban luu dong trong nam chia cho gia tri cua tong tu ban ung truoc. Neu goi T la toc do chu chuyen chung cua tong tu ban ung truoc; goi GCD la gia tri chu chuyen trung binh cua tu ban co dinh trong nam; goi GLD la gia tri chu chuyen trung binh cua tu ban luu dong trong nam va goi K la tong tu ban ung truoc, ta co cong thuc tinh sau day:

KG G TL§C§+= (1)

Trong do: - GCD = Gia tri tu ban co dinh / So nam su dung

- GLD = Gia tri tu ban luu dong x So vong (lan) chu

chuyen cua no trong nam.

Thi du: Mot xi nghiep tu ban co tu ban ung truoc la 100.000$. Trong do, tu ban co dinh la 80.000$ duoc su dung trong 5 nam va tu ban luu dong la 20.000$, cu 2 thang chu chuyen 1 vong, hay chu chuyen 6 vong trong 1 nam.

Theo cong thuc tren ta co:

GCD = 80.000$ / 5 nam = 16.000$ va

GLD = 20.000$ x 6 vong = 120.000$

Thay vao (1) ta co:

vßng/n¨m 1,36 100.000120.000 16.000 T=+=

Thi du tren cho thay toc do chu chuyen chung cua tu ban ung truoc ty le thuan voi tong gia tri chu chuyen trung binh cua tu ban co dinh va tu ban luu dong, ty le nghich

voi tong tu ban ung truoc.

b) Chu chuyen thuc te

Chu chuyen thuc te nhanh hay cham phu thuoc vao thoi gian de gia tri tu ban co dinh duoc khoi phuc hoan toan, hay duoc chuyen het gia tri vao gia tri cua san pham moi. Theo thi du tren, thi toc do chu chuyen thuc te cua toan bo tu ban ung truoc 1 vong la 5 nam.

4. Tac dung va bien phap nang cao toc do chu chuyen tu ban

a) Tac dung nang cao toc do chu chuyen tu ban

Tang toc do chu chuyen tu ban hay rut ngan thoi gian chu chuyen tu ban co tac dung to lon doi voi viec nang cao hieu qua hoat dong cua tu ban.

Truoc het, nang cao toc do chu chuyen cua tu ban co dinh se tiet kiem duoc chi phi bao quan, sua chua tai san co dinh; giam duoc hao mon huu hinh va hao mon vo hinh, cho phep doi moi nhanh may moc, thiet bi; co the su dung quy khau hao lam quy du tru san xuat de mo rong san xuat ma khong can co tu ban phu them.

Thu hai, nang cao toc do chu chuyen tu ban luu dong se cho phep tiet kiem tu ban ung truoc khi quy mo san xuat nhu cu hay co the mo rong san xuat ma khong can co tu ban phu them.

Thu ba, doi voi tu ban kha bien, viec nang cao toc do chu chuyen tu ban co anh huong truc tiep den viec lam tang them ty suat gia tri thang du va khoi luong gia tri thang du hang nam.

Ta goi ty suat gia tri thang du hang nam (M') la ty le tinh bang phan tram giua khoi luong gia tri thang du hang nam (M) voi tu ban kha bien ung truoc (V).

100% x VM M'= = n . m' 100% x Vn x m =

Trong do m la gia tri thang du tao ra trong 1 vong chu chuyen; (m/v) = m' la ty suat gia tri thang du thuc te, n la so vong chu chuyen trong nam.

b) Nhan to va bien phap nang cao toc do chu chuyen tu ban

Tu cong thuc toc do chu chuyen tu ban cho thay thoi gian chu chuyen tu ban phu thuoc vao do dai hay ngan cua thoi gian san xuat va thoi gian luu thong. Noi cach khac, phu thuoc vao nhung bien phap phat huy cac nhan to thuan loi va han che nhan to khong thuan loi anh huong den thoi gian san xuat va thoi gian luu thong cua 1 vong chu chuyen tu ban.

Thoi gian san xuat dai hay ngan ngoai su phu thuoc vao dac diem cua tung nganh san xuat khac nhau, con phu thuoc vao trinh do tien bo khoa hoc - cong nghe va su ung dung vao qua trinh san xuat, phu thuoc vao trinh do to chuc phan cong lao dong va trinh do dich vu cac yeu to gan voi dau vao cua san xuat. Nhung tac dong cua cuoc cach

mang khoa hoc va cong nghe hien dai va cua nen kinh te thi truong hien dai cho phep su dung nhung thanh tuu ky thuat va cong nghe san xuat moi, cho phep to chuc san xuat va dich vu san xuat mot cach khoa hoc..., tu do da rut ngan dang ke thoi ky gian doan lao dong, thoi ky du tru san xuat, de tang thoi ky lao dong va do do lam tang hieu qua hoat dong cua tu ban.

Thoi gian luu thong dai, ngan phu thuoc vao nhieu nhan to nhu: tinh hinh thi truong (cung - cau va gia ca...); khoang cach tu san xuat den thi truong; trinh do phat trien cua giao thong van tai... Mac du, su ton tai thoi gian luu thong la tat yeu va co vai tro rat quan trong doi voi thoi gian san xuat, song rut ngan thoi gian luu thong se lam cho tu ban nam trong linh vuc luu thong giam xuong, tang luong tu ban dau tu cho san xuat, tao ra nhieu gia tri va gia tri thang du hon, nen lam tang hieu qua hoat dong cua tu ban.

Tom lai, do chiu anh huong cua nhieu nhan to, nen thoi gian chu chuyen cua cac tu ban dien ra khac nhau. De nang cao hieu qua su dung tu ban, cac nha tu ban thuong tim moi bien phap khai thac mat thuan loi va han che mat khong thuan loi cua nhung nhan to noi tren de nang cao toc do chu chuyen tu ban nham tang cuong boc lot ngay cang nhieu gia tri thang du doi voi giai cap cong nhan.

Cau hoi on tap

1. Trinh bay tuan hoan tu ban va cho biet nhung dieu kien can thiet de tuan hoan tu ban van dong lien tuc.

2. Hay thong qua dinh nghia chu chuyen tu ban de lam ro su giong va khac nhau trong nghien cuu tuan hoan va chu chuyen tu ban.

3. The nao la thoi gian cua 1 vong chu chuyen tu ban va co cau cua no. Viet va phan tich cong thuc tinh toc do chu chuyen tu ban.

4. Phan tich can cu va y nghia phan chia tu ban thanh tu ban co dinh va tu ban luu dong. Neu cac giai phap khac phuc hao mon huu hinh va hao mon vo hinh tu ban co dinh.

5. Trinh bay chu chuyen chung va chu chuyen thuc te cua tu ban ung truoc. Lay vi du de minh hoa. Tai sao chu chuyen thuc te cua tu ban ung truoc lai do thoi gian ton tai cua tu ban co dinh quyet dinh.

6. Phan tich nhung tac dung cua viec nang cao toc do chu chuyen tu ban.

7. Hay thong qua nhung nhan to anh huong den thoi gian chu chuyen tu ban, anh (chi) cho biet can co nhung bien phap nao de nang cao toc do chu chuyen tu ban.

Chuong VI

Tai san xuat tu ban xa hoi

I. Dieu kien thuc hien trong tai san xuat gian don va tai san xuat mo rong tu ban xa hoi

1. Nhung van de chung cua tai san xuat tu ban xa hoi

a) Tong san pham xa hoi

Tong san pham xa hoi la toan bo san pham ma xa hoi san xuat ra trong mot thoi ky nhat dinh, thuong la mot nam. Tong san pham xa hoi duoc xet ca ve hai mat: gia tri va hien vat.

Ve mat gia tri, tong san pham xa hoi duoc cau thanh boi ba bo phan:

- Phan thu nhat la gia tri bu dap cho tu ban bat bien (c), hay nhung gia tri tu lieu san xuat da tieu hao trong san xuat, bo phan nay duoc dung de bu dap cac tu lieu san xuat da hao phi trong chu ky san xuat.

- Phan thu hai la gia tri bu dap cho tu ban kha bien (v), hay la gia tri cua toan bo suc lao dong xa hoi da tieu hao. Khoan gia tri nay ngang bang voi tong so tien cong tra cho suc lao dong tham gia vao qua trinh san xuat.

- Phan thu ba la gia tri cua san pham thang du (m). Khoan gia tri nay do lao dong thang du cua xa hoi tao nen.

Gia tri cua tu lieu san xuat da tieu hao duoc goi la "gia tri cu chuyen dich". Gia tri suc lao dong va gia tri san pham thang du duoc goi la bo phan "gia tri moi". Nhu vay, gia tri cua tong san pham xa hoi cung nhu gia tri cua mot hang hoa duoc phan giai thanh: c + v + m.

Ve mat hien vat, tong san pham xa hoi gom co tu lieu san xuat va tu lieu tieu dung, su phan chia nay can cu vao tac dung cua san pham do hinh thuc tu nhien cua no quyet dinh. Vi du: sat, thep chi co the dung lam nguyen lieu cho san xuat, banh mi chi dung de an. Nhu vay, moi vat pham deu duoc dung hoac de tieu dung cho san xuat (cac tu lieu san xuat) hoac cho cac ca nhan (cac tu lieu tieu dung). Co nhung vat pham vua co the tieu dung cho san xuat vua co the tieu dung cho ca nhan, nhung nhat dinh moi vat chi co the dung vao mot trong hai muc dich do.

Can phan biet tong san pham xa hoi voi tai san quoc dan. Neu tong san pham xa hoi chi duoc tinh trong mot nam thi tai san quoc dan duoc tinh bang su tich luy nhieu nam cong lai va duoc tinh ca cua cai vat chat lan cua cai tinh than.

b) Hai khu vuc cua nen san xuat xa hoi

Xuat phat tu tinh hai mat cua lao dong san xuat hang hoa, C.Mac coi hai mat gia

tri va hien vat cua tong san pham xa hoi la hai tien de ly luan quan trong de nghien cuu tai san xuat tu ban xa hoi.

Neu trong tai san xuat o cac doanh nghiep ca biet, mat gia tri co vai tro quan trong thi trong tai san xuat tu ban xa hoi, voi tu cach tong hoa hanh vi tai san xuat cua cac doanh nghiep ca biet, mat hien vat cua tong san pham xa hoi lai co y nghia cuc ky quan trong. La hien vat, tong san pham xa hoi duoc C.Mac phan chia thanh hai loai: tu lieu san xuat va tu lieu tieu dung, va do do nen san xuat xa hoi duoc chia thanh hai khu vuc:

Khu vuc I: san xuat tu lieu san xuat.

Khu vuc II: san xuat tu lieu tieu dung.

Moi khu vuc do lai bao gom rat nhieu nganh, va so luong nhung nganh nay ngay cang tang len cung voi su phat trien cua phan cong lao dong xa hoi.

Tren thuc te, ranh gioi giua khu vuc I va II khong phai luc nao cung ro rang, co the mot so nganh vua thuoc khu vuc I vua thuoc khu vuc II. Chang han nganh than vua san xuat de luyen thep vua san xuat de cho tieu dung hang ngay cua nhan dan; hay la nganh nong nghiep, xet ve mat san xuat ra lua, gao, thit, sua... truc tiep phuc vu cho tieu dung cua con nguoi thi thuoc khu vuc II, nhung neu xet ve mat san xuat ra nguyen lieu, phuc vu cho cong nghiep che bien, thi no lai thuoc khu vuc I.

Moi mot khu vuc san xuat xa hoi tren day con co the duoc chia thanh cac nganh nho nua. Chang han khu vuc I duoc chia thanh hai nhom:

- Cac nganh san xuat ra tu lieu san xuat de san xuat ra tu lieu san xuat.

- Cac nganh san xuat ra tu lieu san xuat de san xuat ra tu lieu tieu dung.

Khu vuc II cung duoc chia thanh hai nhom:

- Cac nganh san xuat tu lieu tieu dung can thiet.

- Cac nganh san xuat tu lieu tieu dung xa xi.

Trong may thap nien gan day tren the gioi, do cuoc cach mang khoa hoc va cong nghe da lam xuat hien va phat trien nhanh chong khu vuc cac nganh phi san xuat vat chat - tuc la cac nganh dich vu phuc vu cho san xuatLMtu""

K í!Ô v oŒyÁíÞ̽«œ‰z‰z‰dQ‰z?z‰#hÇoh¥tP6B*CJ]aJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

hÇoh¥tPB*CJaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

hÇoh¥tPB*CJaJph#hÇoh¥tP5B*CJ\aJphhÇoh¥tPB*CJaJph#hÇoh¥tP5B*CJ\aJphh7òh¥tPB*CJaJph#hÇoh¥tP5B*CJ$\aJ$phMu"ê ­

‰

7_þÔ ê oÁÆŸ- ñâÓÁÁÁÁ±ÁÁÓÁÁÁÁÁÁ$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$ $¤x7$8$H$a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP $¤x7$8$H$a$gd¥tPW»ýÁä%ÚÛ '(5-Š-Î-Ï-¸ ¹ !¥!¼#Ã#a%y%%¸%¹%éÖÇ'Ç¢"ÇÖ¢"Ç„ÇrÇéÖ_I_Ö+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

#hÇoh¥tP6B*CJ]aJphhÇoh¥tPB*CJaJphhÇoh¥tPB*CJaJph#hÇoh¥tP5B*CJ\aJph$hÇoh¥tPB*CJEH

H*aJphhÇoh¥tPB*CJaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

(Š-Ï-¼ !¼#a%¹%Ë%X&ü())v)œ*Ì+°-Õ./ž/Â/!0ðÞÏÞÞÞÞÞÞ»ÞÏÞÞÞÞÞÞÞÞÞ$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP¹%º%¼%¿%Ê%x'ü(()))x)-)//ž/¤/Â/É/™3Ã36%6&6ìÙÃÙ°¡€¡n¡n¡X°n¡n¡F7hÇoh¥tPB*CJaJph#hÇoh¥tP5B*CJ\aJph+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

#hÇoh¥tP6B*CJ]aJphhÇoh¥tPB*CJaJph#hÇoh¥tP5B*CJ\aJphhÇoh¥tPB*CJaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

!0¬1-36&6N67‰9ƒ:˜:5;/<Ó=h?í@NApAëÙÙÊ»ÙÙÙÙëÙÙÙÙ¨¨$ ¤Œ$7$8$H$Ifa$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP&6M6N6...9†9.:4:ƒ:†:‰:-:Ü:â:/<d@¥@<AæABŸB(D.DFíÞ˸ˢ˸Œ¸Ë¢Ë}Ë}n[nL:L#h7òh¥tP6B*CJ]aJphh7òh¥tPB*CJaJph%h¥tPh¥tPB*CJ aJ mH

phsH

hÇoh¥tPB*CJ aJ phhÇoh¥tPB*CJaJph+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

hÇoh¥tPB*CJaJph#hÇoh¥tP5B*CJ\aJphpAqAAÓA×AæAB?BCBsBŽBžB²¤¤¤¤¤¤¤¤¤¤

$7$8$H$Ifgd¥tPLkd$$If-l "ƒÖ0¯ÿß 00 öööÖÖÖÖ4Ö

laö

žBŸBËC(D{DFGGÞHKÑM

N%NÉO² Œ }n ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tPLkdh$$If-l "ÕÖ0¯ÿß 00 öööÖÖÖÖ4Ö

laö

FFGGGMGÞHãHÐJKÑM

N

N$N%NjP²QØQÙQ¸R#SäW[×\]]¨]ˆ^-^å^_±'aÎa™bcBcíÞíÞíÞËÞµ¢µ¢ËÞµ¢ËÞËÞ˵¢ËÞÞxÞiÞËÞW#h7òh¥tP5B*CJ\aJphh7òh¥tPB*CJaJph)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJph)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP6B*CJ]aJph"ÉO²QÙQ#SvV7WXY-ZüZ×\]¨]6^ˆ^-^å^_ëÜÊÊÊÊÊÊë»ÊÊÊ©•© $„¤x ¤ 7$8$H$'„a$gd¥tP$„m ¤7$8$H$'„ma$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP_±'Ó'à'aÎa?bœbcCc˜ckd"dYe%fÈfííÝÝËËË˼˨™ËËË ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7$8$H$'„a$gd¥tP$„¤x7$8$H$'„a$gd¥tPBcCckd'd"dÈfgg¯gég

h"hm(m)map›p¿pÔpúqr7rUr„r™r›r

yðÝËð¼­˜¼‰¼˜¼Ë𼉼˜¼Ýp˜¼˜[¼)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJph1h¥tPh¥tPB*CJOJQJ^JaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJ aJ ph)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJphh7òh¥tPB*CJaJphh7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJphÈfgg¯gég

h"hiqk˜km)mßn½oapïÝ˽©ÝË˕ˆËËË ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP $ ¤7$8$H$a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„m ¤7$8$H$'„ma$gd¥tP$¤, ¤ 7$8$H$a$gd¥tP ap›p¿pÔprUr„r™rÖr%u w

yóßÍ»­™Í...sss$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP $„7¤ð ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP $¤ð7$8$H$a$gd¥tP$„7¤ð7$8$H$'„7a$gd¥tP$„m ¤7$8$H$'„ma$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP

$7$8$H$a$gd¥tP

y+y,yÀ}~1€€€€ Xƒ÷..._†ˆ4‹:‹"Œ™ŒìŒsŽxŽ>Ôúû''¾'<"~"d--¶-™Ÿ™š©›éÖÃ'ÃéÖÃ'Ã'Ã'¢'ŒÃ'¢'ÃvcéÖÃ'Ã'ÃŒÃ'Ã'%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

#h7òh¥tP6B*CJ]aJphh7òh¥tPB*CJaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

#

y,y-z}À})1€€|Ú‚m„...ˆcˆ¾‰4‹"ŒsŽÔû'ðÞÞÞÊÞ»ÞÞÞÞÞÞÊÞÞÞÞ¬» ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP 'Ô'("ó"µ•-·-ªš©›Ð›5œØœÒ"žlŸ ¡%¢S¢Î£4¥Ô§ö¨,«H­ííÙíííííÊíííÙíííÊííííÙí ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP©›Ï›Ð›7œUœ-ž³ž%¢R¢S¢Î£4¥¤¥1§

­H­\­]­‰­Š­®†° ²>³D³Ý'ã'ʶò¸íÞϽϽϧ"ÏÏÏo'íÞÏÏJJÏ+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

#h7òh¥tP6B*CJ]aJphh7òh¥tPB*CJaJphh7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJphH­]­Š­ä®†°²>³Ý'ù¶p¸ò¸*¹òº »Ñ¼»¾â¾¿ÅÀÃdÃðáÏÏÏÏÏ»ÏÏáϬÏϬϻϬ ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP ò¸)¹*¹òº» »»¾á¾â¾ÃcÃdÃ)ÄjÄÇ/Ç0ÇɧɨÉÇÉÈÉäÌ1̈́ΊÎÚÏàÏÕbÕcÕYוظÞ-ßkßlßíÞÏíÞÏíÞ¼¦"ϼÏíÞÏr¦"¼Ï¼\¼\¼¦"¼Ï¼ÏíÞ+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJphh7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJph$dÃÇ0Ç^ÈɨÉÈÉLÊKËFÌõÍ„ÎÚÏÌÑ%ÔÕcÕBÖÁוØíÞííÏÞ»íííííííí«ííí $¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP•ØLÙ Û!Ü»ÜhÞ-ßlß|ß«ßfá˜âˆã‚ä³äÒå{æGç­èÑè€é9ê÷êðëííííííÞÊííííííííííííÊíí$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tPlß{ß|ߪ߫ßðàä‚ä²ä³ä¹ä›åÒåØå{æ€æ­èÐèÂïëïVðó!ó"ó[ó6ôˆôƒõ-÷|÷vøø€øŸø ø1ùíÞíÞËÞ˵˵ËÞíÞíÞíÞËÞËŸŒËÞËÞËÞËvcvcË%h¥tPh¥tPB*CJ$aJ$mH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ$\aJ$mH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP6B*CJ]aJph#ðë¹ìôí;ïòó"óËóôìôéõ|ö-÷¬÷vø€ø ø1ùíííííÝíÉíííííí¹ªš$„77$8$H$'„7a$gd¥tP ¤ð ¤ð7$8$@&H$gd¥tP $¤ð ¤ð7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$¤ð ¤ð7$8$H$a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP1ùIùJùžùŸù&úbúûrûtûûžüÈüÉüàü^þ'þ¸÷éÖÀ­ž...r'Q...r'Q<Q'Qr)h¥tPh¥tPB*CJOJQJ^JaJphh¥tPh¥tPB*CJaJph#h¥tPh¥tP6B*CJ]aJph%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

1h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

1ùJùŸù&úbúûtûûžüÉüàü^þ'þðáÍ»©Í-ƒo-©© $„7¤x ¤ 7$8$H$'„7a$gd¥tP $„7¤x ¤7$8$H$'„7a$gd¥tP$„á ¤7$8$H$'„áa$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„S ¤7$8$H$'„Sa$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP

'þîÿwŽW1÷*U w >7

Z

íÙííííÊí¶¤z$ $„Ťx ¤x7$8$H$'„Åa$gd¥tP $„Ťx ¤7$8$H$'„Åa$gd¥tP$„ ¤P7$8$H$'„a$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP

÷)*U t w € 8<>7

W

Z

i

k

x

éÖíÃ"x\"Ix0íÃI"\1h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

7h7òh¥tP6B*CJOJQJ]^JaJmH

phsH

7h7òh¥tP6B*CJOJQJ]^JaJmH

phsH

1h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJmH

phsH

+h7òh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h7òh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

Z

y

.

$

G

f

Ä â<W¨³ û E[(HñßßËñßß߼ߨ™ßŠßŠ ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP $ ¤7$8$H$a$gd¥tPx

y

$

D

G

Q

S

T

e

f

¦<VW³ æÓ½ÓªæŽræÓcM:Ó%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h7òh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

h¥tPh¥tPB*CJaJph7h7òh¥tP6B*CJOJQJ]^JaJmH

phsH

7h7òh¥tP6B*CJOJQJ]^JaJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h7òh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

1h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJmH

phsH

³ ú û EZ[á(GH‚L¡ ½ ¾ Å"Î"9#£#«#+$8$éÖÃéÖÃ'¢"„q„¢"„\„qFq\+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJphh7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJphh¥tPh¥tPB*CJaJph%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h7òh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

Hï1éNîÞ‚LÔ-k ¡ ¾ Å"Î"£#íííííííÙíííʶ¤ $„7¤x ¤7$8$H$'„7a$gd¥tP$„ ¤7$8$H$'„a$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP£#+$K$¬$Ì$ò$é%C&V&L)'), -U-k.ëÙÅÙ¶¤¤¤¤¤¤ ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„m ¤7$8$H$'„ma$gd¥tP $„7¤x ¤ 7$8$H$'„7a$gd¥tP 8$K$U$¬$Ì$ñ$ò$é%C&U&V&§(L)_)')

+,', --k.x0º0·3ö3÷3

4

4ðÞϺ¤'Ï~¤'~Ïl]Ï~G~G~Ï~Ϥ'¤'+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJphh7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP6B*CJ]aJphh7òh¥tPB*CJaJphk.º0t1·3÷3

4ð67=7r7Œ7h8„8¨8íÙíÊ»í­Ÿíí{ $„S¤x ¤7$8$H$'„Sa$gd¥tP$„Á 7$8$H$^„Á a$gd¥tP $¤d7$8$H$a$gd¥tP $ ¤7$8$H$a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP

4%6(6l6o6ð6ö6ú6ý6777@7C7Œ7"7h8...8ˆ8©8¬8Ë8à8

9'9ìÙìÙìÄ¯Ä '‚'‚'lì'‚'‚']H])h¥tPh¥tPB*CJOJQJ^JaJphh¥tPh¥tPB*CJaJph+h¥tPh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJ aJ phh7òh¥tPB*CJaJphh7òh¥tPB*CJaJph)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJph)h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJph%h¥tPh¥tPB*CJ aJ mH

phsH

%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

¨8Ë8à8

9'9Ð9ç9î:*;Y;é;#=×=>-?íÙǵ¡'µƒ'µµµµÙ ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„á ¤7$8$H$'„áa$gd¥tP $„7¤x ¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„S ¤7$8$H$'„Sa$gd¥tP '9Ð9æ9ç9î:);*;X;Y;é;ò;#=,=×=Ý=-?;?=?U?ìÖÃìÖñ¢ìŒìzkŒìR?R%h7òh¥tPB*CJaJmH phsH 1h7òh¥tPB*CJOJQJ^JaJmH phsH h¥tPh¥tPB*CJaJph#h¥tPh¥tP6B*CJ]aJph+h7òh¥tP6B*CJ]aJmH

phsH

h¥tPh¥tPB*CJaJph#h¥tPh¥tP5B*CJ\aJph%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

+h7òh¥tP5B*CJ\aJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH

phsH

-?U?è?#@AÐB>DMFÐGàGLHÌHOIùIÃJ

K«K¶KñßÐßß¼ß߬ßßßßßßßœ $¤ð ¤ð7$8$@&H$gd¥tP$¤à ¤,7$8$H$a$gd¥tP$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP $ ¤7$8$H$a$gd¥tPU?è?"@#@ùIÃJ«KµK¶KÑKÒK+L,LaLìÖÃì°¡€jWE6$#h7òh¥tP5B*CJ\aJphh7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJph%h¥tPh¥tPB*CJ$aJ$mH

phsH

+h¥tPh¥tP5B*CJ$\aJ$mH

phsH

h7òh¥tPB*CJ$aJ$ph#h7òh¥tP5B*CJ$\aJ$phh7òh¥tPB*CJaJph%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

%h7òh¥tPB*CJaJmH phsH +h7òh¥tP5B*CJ\aJmH phsH %h7òh¥tPB*CJaJmH phsH

¶KÒK,LbL{L-MrMDN$O"O¦PÒR¼SäS5T«T_V†V¯VðáÒñ±±±±±±±Ã±±±±$ $„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP ¤x ¤<7$8$@&H$gd¥tP ¤x ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤ð ¤x7$8$@&H$gd¥tP ¤ð ¤ð7$8$@&H$gd¥tPaLbLzL{LèL"O8P¼SãSäS5T«T_V¯V²YIZ«[¸Œºùº

»&»<»U»V»W»ðÞð̽ª½Þ𽪽ª½ª½¨½™†™†™{wh¥tP hÇoh¥tPCJaJ%h¥tPh¥tPB*CJ aJ mH

phsH

h7òh¥tPB*CJ aJ phU%h¥tPh¥tPB*CJaJmH

phsH

h7òh¥tPB*CJaJph#h7òh¥tP6B*CJ]aJph#h7òh¥tP5B*CJ\aJphh7òh¥tPB*CJaJph¯VAW,Y²YýYIZtZ§ZÖZ'¹¯ºµº»ºÁºíííííííííÚÇÇÇ$ ¤$7$8$H$Ifa$gd¥tP$ ¤$7$8$H$Ifa$gd¥tP$„7¤x7$8$H$'„7a$gd¥tP

va sinh hoat, nen co quan niem cho rang viec phat trien dich vu trong chu nghia tu ban hien dai dan den hinh thanh ba khu vuc: khu vuc I - nong nghiep, khu vuc II - cong nghiep, khu vuc III - cac nganh dich vu. Tu do cho rang cach phan chia tong san pham xa hoi thanh hai khu vuc da loi thoi.

Can thay rang tuy cung su dung mot thuat ngu "khu vuc", nhung noi ham co khac nhau, mot ben lay tieu thuc la muc dich su dung san pham (dap ung nhu cau san xuat hay sinh hoat), con mot ben lay tieu thuc la nguon goc cua san pham hay co cau phan nganh tao ra san pham. Co the minh hoa su khac nhau va moi quan he giua hai cach phan chia tren bang so do sau: Ba khu vuc theo co cau nganh KTQD Nong Cong Dich Hai khu vuc tai

san xuat xa hoi nghiep nghiep vu I Tu lieu san xuat TLSX TLSX Phuc vu sx II Tu lieu tieu dung TLTD TLTD Phuc vu sh