Câu 23: Phân tích mối quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội ý nghĩa thực tiễn của vấn đề này trong giai cấp hiện nay?
Trả lời:
- Tồn tại xã hội quyết định sự hình thành và phát triển của ý thức xã hội.tồn tại xh có trước,ý thức xh có sau,tồn tại xh như thế nào thì ý thức xh như thế ấy.
- Tính độc lập tương đối của ý thức xh
ý thức xh do tồn tại xh quyết định nhưng ý thức xh lại có tính độc lập tương đối thể hiện ở:
- Ý thức xh lạc hậu hơn so với tồn tại xh.
-Ý thức xh có thể vượt trước tồn tại xh,do nắm bắt được bản chất và quy luật của sự vật..đặc biệt ý thức lý luận khoa học thường vượt trước tồn tại xh
- Ý thức xh có tính kế thừa,ý thức xh mới có tính kế thừa ý thức xh cũ,sau đó bổ sung hoàn chỉnh cho phù hợp với tồn tại đạ phát triển.
- Các hình thái ý thức xh như triết học,đạo đức,nghệ thuật có tác động qua lại với nhau,trong đó ý thức chính trị có vai trò quan trọng nhất.
- Ý thức xh tác động trở lại tồn tại xh
- Ý thức xh phản ánh sai tồn tại xh sẽ kìm hãm sự phát triển của tồn tại xh thông qua hoạt động của con người,trong đó thực tiễn đóng vai trò quyết định
Ví dụ :
Trong chế độ Cộng sản nguyên thủy do lực lượng sản xuất còn thấp, công cụ sản xuất quá thô sơ (gậy gộc, hòn đá, cung tên) nên người nguyên thủy buộc phải thực hiện chế độ công hữu về tư liệu sản xuất (rừng cây, con suối), phải sống tập đoàn mới có thể kiếm được thức ăn, chống thú dữ, tất cả của cải làm ra được chia đều, dùng hết không còn dư thừa, nên không thể có sự chiếm hữu làm của riêng, không có tình trạng người bóc lột người.
Nhưng khi công cụ bằng kim loại xuất hiện, lực lượng sản xuất có bước phát triển mới. Sản phẩm làm ra đủ mức sống tối thiểu và có dư ra đôi chút, đã tạo điều kiện cho sự xuất hiện chế độ tư hữu, mà hình thức đầu tiên là chế độ chiếm hữu nô lệ, tù binh và các thành viên nghèo đói trong xã hội biến thành nô lệ. Người nắm tư liệu sản xuất, trở thành chủ nô.
Thời kỳ đầu, quan hệ sản xuất chiếm hữu nô lệ rất thích hợp, nó phá vỡ sự trói buộc con người trong các thị tộc, bộ lạc, tạo điều kiện cho sự phân công lao động (chăn nuôi, trồng trọt và sau này là thủ công nghiệp). Chính sự hợp tác giản đơn này của lao động nô lệ đã cho phép tạo ra những công trình đồ sộ ( Kim tự tháp Ai Câp , Kênh đào Xuê , nhà hát, Đấu trường La mã.....) lao động trí óc tách khỏi lao động chân tay thúc đẩy sự phát triển rực rỡ của thi ca, điêu khắc, khoa học, triết học thời cổ đại.