(c)
♥♥♥
I. Pamagat: Kabesang Tales
II. Kaisipan/Paliwanag: Isinalaysay ang naging buhay ni Kabesang Tales sa paglaban nya para sa kanyang bukid na kanyang sobrang pinahahalagahan.
III. Tagpuan: Sa bukid ni Kabesang Tales
Tauhan:
Tandang Selo - umampon kay Basilio
Kabesang Tales - anak ni Tandang Selo; ama ni Huli
Huli - kasintahan ni Basilio
IV. Buod: Si Tandang Selong umampon kay Basilio sa gubat ay matanda na. Ang ama ng dalagang si Lucia, si Kabesang Tales, na anak ni Tandang Selo, ay isa nang kabesa de baranggay. Yumaman ito dahil sa tiyaga. Nakisama muna sa isang namumuhunan sa bukid. Nang makaipon ng kaunti ay naghawaan ng gubat na nang ipagtanong niya ay walang may-ari, ar ginawa niyang tubuhan. Inisip niyang pag-aralin na sa kolehiyo si Huli upang mapantay kay Basilio na kasintahn nito. Nang ang bukid ay umunlad ito ay inangkin ng mga prayle. Pinabuwis si Kabesang Tales. Tinaasan nang tinaasan ang pabuwis. Di na nakaya ni Kabesang Tales. Nakipag-asunto sa mga prayle.
Matigas ang sabi ni Kabesang Tales. Ipinakita ng mga prayle ang kanilang titulo sa lupa. Wala. Naging kawali si Tano. Di ibinayad ng kapalit ang anak. Anya: Binungkal ko't tinamnan ang lupang ito, namatay at nalibing dito ang aking asawa't anak na dalaga {si Lucia} sa pagtulong sa akin kaya't di ko maibibigay ang lupang ito kundi sa sino mang didilig muna rito ng kanyang dugo at maglilibing muna ng kanyang asawa't mga anak. At anya pa rin ukol sa pagiging kawal ni Tano, ako'y bumabayad sa abogado. Kung mananalo ako sa asunto ay alam ko na ang aking gagawin upang siya'y mapabalik; nguni't kung ako'y matalo, di ko na kailangan ang anak.
Tinanuran ni Kabesang Tales ang kanyang bukid. Lagi siyang may pasang baril. Di makapasok doon ang sino man dahil balita si Kabesang Tales sa pagbaril. Nagdala siya ng gulok. Balita sa arnis ang kabesa. Ipinagbawal ang gulok. Nagdala siya ng palakol. Si Kabesang Tales ay nahulog sa kamay ng mga tulisan at ipinatubos. Isinanla ni Huli ang kanyang mga hiyas liban sa isang locket o agnos na bigay sa kanya ni Basilio. Hindi rin nakasapat ang panubos. Ipinasyang mangutang kay Hermana Penchang at maglingkod dito bilang utusan. Noon ay bisperas ng Pasko. Kinabukasan. Araw ng Pasko ay maglilingkod na siyang alila. Masalimuot ang naging panaginip ni Huli nang gabing iyon.
V. Pahiwatig: Ang pagkakaagaw ng Korporasyon sa lupain ni Tales ay nagpapahiwatig ng mga kasamaang umiiral noong panahon ng Kastila.
VI. Aral: Ang paghahanda ni Kabesang Tales ng baril, gulok o palakol ay nagpapakitang handang ipakipaglaban ng mga Pilipino ang kanilang karapatan.
VII. Reaksyon: May mga Pilipino ring nagpapahirap sa kapuwa Pilipino. Tulad ng mga prayle na pilit na inagaw ang bukid ni Kabesang Tales hanggang mapasakanila ito.
VIII. Mabuti ba ang nobela? Bakit? Oo, dahil ang aral nito na dapat ipaglaban ng mga Pilipino ang nararapat na mapunta sakanila ay ang dapat matutunan ng ating mga kabataan.
IX. Rekomendasyon: Sa kabanatang ito, mahusay na isinalaysay ni Rizal ang kalupitan ng mga Kastila noong panahon.
♥♥♥
(c)