CHƯƠNG II
CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LUẬT QUỐC TẾ
* Đặt vấn đề:
- Trong quan hệ quốc tế, khi đề cập đến các nguyên tắc của LQT, người ta thường nói đến 3 loại nguyên tắc đó là: Nguyên tắc cơ bản, Nguyên tắc pháp luật chung, Nguyên tắc chuyên ngành. Tuy nhiên, ở chương này chúng ta chủ yếu đi vào tìm hiểu các vấn đề liên quan đến các nguyên tắc cơ bản của LQT, bao gồm: Khái niệm nguyên tắc cơ bản của LQT, đặc điểm cũng như vai trò của các nguyên tắc cơ bản của LQT trong đời sống quốc tế; và phần nội dung chi tiết của các nguyên tắc cơ bản của LQT.
- Nghiên cứu chương này, giáo viên sẽ cung cấp cho sinh viên khối lượng kiến thức quan trọng liên quan đến các nguyên tắc làm cơ sở pháp lý cho việc tồn tại và duy trì mối quan hệ hợp tác giữa các chủ thể vơ bản của luật quốc tế với nhau.
* Tài liệu có liên quan: Để nghiên cứu vấn đề này, ngoài giáo trình Luật quốc tế của trường Đại học Luật Hà Nội, sinh viên cần tham khảo những tài liệu sau:
1. Luật quốc tế Lý luận và thực tiễn
2. Hiến chương Liên hợp quốc
3. Quy chế Tòa án công lý quốc tế
4. Tuyên bố năm 1970 của Đại hội đồng Liên hợp quốc về các nguyên tắc hợp tác hữu nghị giữa các thành viên Liên hợp quốc
5. Công ước Viên 1969 về Luật điều ước quốc tế ký kết giữa các quốc gia
Vậy thì, các nguyên tắc cơ bản của LQT là gì? chúng có những đặc điểm nào? Để làm rõ điều này, chúng ta sẽ cùng nhau đi vào phần đầu tiên của chương này, phần khái niệm các nguyên tắc cơ bản của LQT.
I. KHÁI NIỆM
1. Định nghĩa
- Sở dĩ gọi một số nguyên tắc của LQT là những nguyên tắc cơ bản bởi vì trong hệ thống luật quốc tế tồn tại nhiều nguyên tắc khác nhau, trong đó có các nguyên tắc điều chỉnh quan hệ liên quốc gia ở phạm vi toàn cầu, đồng thời lại có cả những nguyên tắc điều chỉnh quan hệ giữa các nước cùng khu vực và nguyên tắc điều chỉnh quan hệ trong từng ngành luật cụ thể của hệ thống luật quốc tế. Trong các nguyên tắc này thì hệ thống các nguyên tắc cơ bản của LQT là những nguyên tắc thể hiện tập trung nhất các quan điểm chính trị - pháp lý và cách xử sự của các quốc gia trong việc giải quyết những vấn đề cơ bản, quan trọng nhất của đời sống quốc tế.
Như vậy, các nguyên tắc cơ bản của LQT được hiểu là những tư tưởng chính trị, pháp lý mang tính chỉ đạo, bao trùm, có giá trị bắt buộc chung (Jus cogens) đối với mọi chủ thể LQT. Trong LQT, các nguyên tắc cơ bản tồn tại dưới dạng những quy phạm Jus cogens được ghi nhận ở điều ước quốc tế và tập quán quốc tế.
2. Đặc điểm: các nguyên tắc cơ bản của LQT có 4 đặc điểm sau:
- Tính mệnh lệnh chung: Biểu hiện ở chỗ:
+ Tất cả các loại chủ thể đều phải tuyệt đối tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của LQT.
(VD: Hiến chương LHQ ghi nhận nguyên tắc "tận tâm, thiện chí thực hiện các cam kết quốc tế" là nguyên tắc cơ bản của LQT. Theo nguyên tắc này, tất cả các quốc gia thành viên của LHQ khi tham gia quan hệ quốc tế đều có nghĩa vụ phải tuân thủ một cách triệt để, có thiện chí, không do dự các nghĩa vụ phát sinh từ Hiến chương LHQ và các điều ước quốc tế; trừ các trường hợp ngoại lệ của nguyên tắc).
