Quy luật là những mối liên hệ khách quan, bản chất, tất nhiên, phổ biến và lặp lại giữa các mặt, các yếu tố, các thuộc tính bên trong mỗi sự vật, hiện tượng hay giữa các sự vật, hiện tượng với nhau.
Trong thế giới tồn tại nhiều loại quy luật, chúng khác nhau về mức độ phổ biến, về phạm vi bao quát, về tính chất, về vai trò của chúng đối với quá trình vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng trong giới tự nhiên, XH và tư duy. Do vậy, việc phân loại quy luật là cần thiết để nhận thức và vận dụng có hiệu quả các quy luật vào hoạt động thực tiễn của con người.
Nếu căn cứ vào mức độ của tính phổ biến để phân loại thì các quy luật được chia thành: những quy luật riêng, những quy luật chung và những quy luật phổ biến. Những quy luật riêng là những quy luật chỉ tác động trong phạm vi nhất định của các sự vật, hiện tượng cùng loại. Thí dụ: những quy luật vận động cơ giới, vận động hóa học, vận động sinh học... Những quy luật chung là những quy luật tác động trong phạm vi rộng hơn quy luật riêng, tác động trong nhiều loại sự vật, hiện tượng khác nhau. Chẳng hạn: quy luật bảo toàn khối lượng, bảo toàn năng lượng... Những quy luật phổ biến là những quy luật tác động trong tất cả các lĩnh vực: từ tự nhiên, XH cho đến tư duy. Phép biện chứng duy vật nghiên cứu những quy luật phổ biến đó.
Nếu căn cứ vào lĩnh vực tác động để phân loại thì các quy luật được chia thành ba nhóm lớn: những quy luật tự nhiên, những quy luật XH và những quy luật của tư duy. Những quy luật tự nhiên là quy luật nảy sinh và tác động trong giới tự nhiên, kể cả cơ thể con người, không phải thông qua hoạt động có ý thức của con người. Những quy luật XH là quy luật hoạt động của chính con người trong các quan hệ XH; những quy luật đó không thể nảy sinh và tác động ngoài hoạt động có ý thức của con người, nhưng những quy luật XH vẫn mang tính khách quan. Những quy luật của tư duy là những quy luật thuộc mối liên hệ nội tại của những khái niệm, phạm trù, phán đoán, suy luận và của quá tình phát triển nhận thức lý tính ở con người.
Với tư cách là một khoa học về mối liên hệ phổ biến và sự phát triển, phép biện chứng duy vật nghiên cứu những quy luật chung nhất, tác động trong toàn bộ các lĩnh vực tự nhiên, XH và tư duy của con người. Đó là: quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại; quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập; quy luật phủ định của phủ định.
1. Quy luật chuyển hóa từ những thay đổi về lượng thành những thay đổi về chất
Quy luật chuyển hóa từnhững sựthay đổi vềlượng thành những sựthay đổi vềchất và ngược lại là quy luật cơbản, phổbiến vềphương thức chung của các quá trình vận động, phát triển trong tựnhiên, XH và tưduy. Theo quy luật này, phương thức chung của các quá trình vận động, phát triển là: những sựthay đổi vềchất của sựvật, hiện tượng có cơsởtất yếu từnhững sựthay đổi vềlượng của sựvật, hiện tượng và ngược lại; những sựthay đổi vềchất của sựvật, hiện tượng tại tạo ra những biến đổi mới vềlượng của sựvật, hiện tượng trên các phương diện khác nhau. Đó là mối liên hệtất yếu, khách quan, phổbiến, lặp đi lặp lại trong mọi quá trình vận động, phát triển của sựvật, hiện tượng thuộc mọi lĩnh vực tựnhiên, XH và tưduy.
