Các nhà nước được tổ chức một cách khác nhau. Song, bất kỳ nhà nước nào cũng có
ba đặc trưng cơ bản sau:
a) Nhà nước quản lý dân cư trên một vùng lãnh thổ nhất định:
Khác với tổ chức thị tộc, bộ lạc thời nguyên thủy được hình thành trên cơ sở những
quan hệ huyết thống, Nhà nước được hình thành trên cơ sở phân chia dân cư theo lãnh
thổ mà họ cư trú. Quyền lực nhà nước có hiệu lực với mọi thành viên trong lãnh thổ
không phân biệt huyết thống. Đặc trưng này làm xuất hiện mối quan hệ giữa từng người
trong cộng đồng với nhà nước. Mỗi nhà nước được xác định bằng một biên giới quốc
gia nhất định.
b) Nhà nước có một bộ máy quyền lực chuyên nghiệp mang tính
cưỡng chế đối với mọi thành viên trong xã hội
Khác với các cơ quan điều hành công việc chung trong thị tộc, bộ lạc, nhà nước
của giai cấp thống trị nào cũng có một bộ máy quyền lực chuyên nghiệp. Bộ máy quyền
lực đó bao gồm các đội vũ trang đặc biệt (quân đội, cảnh sát, nhà tù, v.v.) và bộ máy
quản lý hành chính. Nhà nước thực hiện quyền lực của mình trên cơ sở sức mạnh cưỡng
bức của pháp luật và dùng các thiết chế bạo lực để pháp luật của mình được thực thi
trong thực tế.
c) Nhà nước hình thành hệ thống thuế khóa để duy trì và tăng cường
bộ máy cai trị
Nhà nước không thể tồn tại nếu không dựa vào thuế khóa, quốc trái và các hình
thức bóc lột khác. Đó là những chế độ đóng góp có tính chất cưỡng bức để nuôi sống bộ
máy cai trị. Hệ thống thuế khóa, cống nạp như vậy hoàn toàn không có trong hình thức
tổ chức xã hội thị tộc, bộ lạc. Nó chỉ tồn tại gắn liền với hình thái tổ chức nhà nước.
Bằng các hình thức khác nhau như vậy, nhà nước của giai cấp bóc lột không những là
công cụ trấn áp giai cấp mà còn là công cụ thực hiện sự bóc lột các giai cấp bị áp bức.
