A- thực trạng chi ngân sách nước ta 3 năm gần đây ( từ 2004 - 2006):
I) Thực trạng:
Kết quả kiểm toán đã kiến nghị giảm chi, thu hồi cho NSNN số tiền gần 661,8 tỷ đồng do các khoản chi vượt dự toán, quá tuỳ tiện. Đáng lưu ý, năm 2005 riêng chi quản lý hành chính đã tới mức 18.762 tỷ đồng, vượt dự toán 42% (5.548 tỷ đồng).
22/32 tỉnh đã "hồn nhiên" sử dụng ngân sách để cho vay, tạm ứng không đúng quy định đến 31/12/2005 để cuối cùng không hoặc chưa thu hồi được 1.518 tỷ đồng. 17/32 tỉnh sử dụng các khoản vượt thu sai mục đích 733 tỷ đồng. Riêng Bộ GTVT còn tới 190 tỷ đồng ứng cho Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam nay "nai lưng" đi đòi.
Đó là chưa kể, kiểm toán các bộ, ngành, địa phương cho thấy một số đơn vị mua sắm tài sản có giá trị một cách dễ dàng, không cần đấu thầu, sử dụng không đúng mục đích, vượt định mức, điển hình là Văn phòng Bộ Y tế vượt 10 xe, BQL TƯ dự án thuỷ lợi thuộc Dự án phát triển thuỷ lợi ĐBSCL 5 xe, Viện Khoa học Công nghệ xây dựng và Viện Quy hoạch đô thị nông thôn vượt 4 xe, ĐH Kiến trúc vượt 3 xe...
Ngoài ra, một khoản ngân sách khác được sử dụng rất lãng phí là sự nghiệp KHCN giai đoạn 2001-2005. Đã có 9,269 tỷ đồng lẽ ra là để phục vụ công tác nghiên cứu đã bị các đơn vị tự rút để chi vào việc khác. 53,575 tỷ đồng khác bị biến thành chi phí phục vụ quản lý Nhà nước. Đề tài hoàn thành sau khi đưa vào nghiệm thu cũng vẫn thất thoát, lãng phí.
KTNN phát hiện có 16/32 địa phương ban hành tới 42 văn bản bừa bãi, chủ yếu đưa ra những định mức chi phụ cấp, hỗ trợ, thưởng... trái quy định Nhà nước.
Ông Vương Đình Huệ, Tổng Kiểm toán Nhà nước, cho biết, sau khi kiểm toán, nếu phát hiện sai sót, KTNN sẽ kiến nghị về trách nhiệm cá nhân để xảy ra sai phạm. Cơ quan này sẽ gửi công văn tới Chủ tịch UBND các tỉnh, các bộ trưởng yêu cầu tuân thủ pháp luật, còn trách nhiệm xử lý là thuộc các bộ. Ví như, nếu có dấu hiệu gian lận về thuế thì cơ quan thuế phải xử lý. Năm qua, KTNN đã gửi 3 hồ sơ sang cơ quan thuế yêu cầu kiểm tra các trường hợp cụ thể.
Chi ngân sách Nhà nước vượt 23,4% so với dự toán (năm 2003 vượt 6,1% so với dự toán); cơ cấu chi ngân sách Nhà nước được thay đổi tích cực hơn, đảm bảo đầu tư phát triển kinh tế, trả nợ trong và ngoài nước, bổ sung dự phòng quỹ dự trữ tài chính. Nhờ tăng nguồn thu ngân sách Nhà nước, trong năm 2004, Ngân hàng Nhà nước đã tăng nguồn để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, hỗ trợ cho đầu tư phát triển kinh tế. Bội chi ngân sách Nhà nước được bù đắp từ nguồn vay trong nước và vay nước ngoài. Nguồn bù đắp trong nước chủ yếu từ nguồn phát hành trái phiếu Chính phủ.
II)Nguyên nhân kém hiệu quả:
1. Kém hiệu quả trong phân bổ
Mặc dù, đã có nhiều cải thiện, quản lý chi tiêu của Việt nam đã bộc lộ nhiều yếu điểm:
° Lập ngân sách ngắn hạn, chủ yếu ngân sách hàng năm, do đó không được đánh giá, xem xét sự phân bổ nguồn lực gắn kết với những chương trình phát triển kinh tế xã hội hàng năm.
