Các quy luật của tình cảm
1. Quy luật thích ứng
- Tình cảm lặp đi lặp lại nhiều lần tạo nên sự thích ứng
- Biểu hiện: dao năng mài thì sắc, người năng chào thì quen
- Ứng dụng: Tránh thích ứng và tập thích ứng
2. Quy luật “tương phản”
- Trong quá trình hình thành và biểu hiện tình cảm, sự xuất hiện hoặc sự suy yếu đi của một tình cảm này có thể làm tăng hoặc giảm của một tình cảm khác xảy ra đồng thời hoặc nối tiếp với nó.
Ví dụ: Mai sau anh gặp được người, đẹp hơn người cũ anh thời quên tôi.
- Ứng dụng: Trong dạy học, giáo dục biện pháp “ôn nghèo nhớ khổ, ôn cố tri tân và nghệ thuật xây dựng nhân vật phản diện và chính diện
Các ví dụ:
Làng này khối kẻ sợ anh
Rượu bé với chiếc mảnh sành cầm tay
Sợ anh chửi đổng suốt ngày
Chỉ mình em biết anh say rất hiền
3. Quy luật “pha trộn”
- Trong đời sống tình cảm của con người cụ thể, nhiều khi 2 tình cảm đối cực nhau có thể xảy ra cùng một lúc, nhưng không loại trừ nhau chúng “pha trộn” vào nhau.
- Biểu hiện: Lo âu và tự hào, yêu và ghét
- Ứng dụng:
+ Từ việc thấy rõ tính chất phức tạp, nhiều khi mâu thuẫn trong tình cảm con người để thông cảm, chia sẻ, hiểu nhau hơn và điều chỉnh hành vi của nhau.
+ Cẩn thận khi suy xét đánh giá người khác bởi những biểu hiện đối lập nhau.
Không có hạnh phúc nào là hoàn toàn hạnh phúc. Không có đau khổ nào là hoàn toàn đau khổ. (Mark)
4. Quy luật “di chuyển”
- Xúc cảm, tình cảm của con người có thể di chuyển từ đối tượng này sang đối tượng khác
- Biểu hiện: giận cá chém thớt, vơ đũa cả nắm
- Ứng dụng:
+ Kiềm chế cảm xúc tránh hiện tượng vơ đũa cả nắm
+ Tránh thiên vị trong đánh giá “yêu nên tốt ghét nên xấu”
Cần có một cái đầu lạnh và một trái tim nóng
5. Quy luật “lây lan”
- Xúc cảm tình cảm có thể truyền lây từ người này sang người khác.
- Biểu hiện: vui lây, buồn lây, đồng cảm, ủng hộ người nghèo, một con ngựa đau…
- Ứng dụng: các hoạt động tập thể như lao động học tập. Vận dụng trong giáo dục trong tập thể và bằng tập thể
6. Quy luật về sự hình thành tình cảm
- Xúc cảm là cơ sở của tình cảm. Tình cảm được hình thành do quá trình tổng hợp hóa, động hình hóa và khái quát hóa những xúc cảm cùng loại.
+ "Năng mưa thì giếng năng đầy
Anh năng đi lại mẹ thầy năng thương"
+ Lửa gần rơm lâu ngày cũng bén
- Tình cảm được hình thành từ xúc cảm, nhưng khi hình thành thì tình cảm lại thể hiện quan xúc cảm và chi phối xúc cảm.
Vận dụng:
- Muốn hình thành tình cảm cho học sinh phải đi từ xúc cảm đồng loại. Ví dụ: Xây dựng tình yêu Tổ quốc phải xuất phát từ tình yêu gia đình, yêu mái nhà, yêu từng con người trong gia đình, yêu làng xóm,...
"Dòng suối chảy ra dòng sông, dòng sông chảy ra Đại trường giang Vônga,, Đại trường giang Vônga chảy ra biển cả. Lòng yêu nhà, yêu quê hương đất nước trở nên lòng yêu Tổ quốc" (Êrenbua, nhà văn Nga)
- Người thực việc thực là kích thích dễ gây rung động nhất. Ví dụ: Để tạo những xúc cảm, trong dạy lịch sử nên tổ chức cho học sinh tham quan lại chiến trường xưa, các di tích lịch sử…
- Cần kiên trì trong quá trình hình thành tình cảm
- Khái quát hoá là quá trình dùng trí óc để hợp nhất nhiều đối tượng khác nhau thành một nhóm, một loại theo những thuộc tính, những liên hệ, quan hệ chung nhất định.
- Tổng hợp hoá là quá trình dùng trí óc để hợp nhất các thành phần đã được tách rời nhờ sự phân tích, thành một chỉnh thể.
- Động hình hóa (định hình động lực) là khả năng làm sống lại một phản xạ hoặc một chuỗi phản xạ đã được hình thành từ trước
