Câu 1: Phân tích quy luật của sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với trình độ của lực lượng sản xuất
a.Khái niệm LLSX và QHSX:
Lực lượng sản xuất là khái niệm biểu hiện mối quan hệ giữa con người với tự nhiên trong quá trình sản xuất.
LLSX bao gồm:
Người lao động với trình độ năng lực, tri thức khoa học, sức khỏe và thói quen lao động, trong đó tri thức khoa học là lực lượng then chốt, nhân tố trực tiếp của LLSX làm thay đổi đời sống.
Tư liệu sản xuất, bao gồm:
Tư liệu LĐ:
Công cụ LĐ: yếu tố quyết định làm tăng năng suất LĐ, cùng với người LĐ quyết định cho sự phát triển của LLSX, không thể thiếu trong quá trình LĐ.
Phương tiện LĐ: vật hay phức hợp vật có thể tạo ra khó khăn hay thuận lợi cho quá trình LĐ.
Đối tượng LĐ:
Đối tượng LĐ có sẵn như ao, hồ,… (hữu hạn).
Đối tượng LĐ do con người tạo ra, được lấy từ tự nhiên và qua chế biến như vải, xăng dầu,… (vô hạn vì phụ thuộc năng lực, trình độ con người.)
Trình độ của lực lượng sản xuất biểu hiện ở trình độ của công cụ lao động, trình độ của người lao động, trình độ tổ chức và phân công lao động xã hội, trình độ ứng dụng những thành tựu khoa học vào sản xuất. Trong từng giai đoạn lịch sử nhất định, trình độ LLSX thể hiện trình độ chinh phục tự nhiên của con người trong giai đoạn lịch sử đó.
Quan hệ sản xuất là khái niệm chỉ mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất xã hội),là 1 trong những biểu hiện của QHXH, giữ vai trò xuyên suốt trong QHXH vì QHSX là quan hệ đầu tiên, quyết định những quan hệ khác.
Quan hệ sản xuất gồm 3 mặt:
Quan hệ sở hữu đối với TLSX : quyết định các quan hệ khác, là quan hệ xác định vai trò, vị trí của con người trong sản xuất, xác định chủ sở hữu ( quyền sử dụng và quyền định đoạt, trong đó quyền định đoạt đóng vai trò quyết định), bao gồm QHSH về tư nhân và QHSH về tập thể, XH.
Quan hệ tổ chức lao động sản xuất
Quan hệ phân phối sản phẩm LĐ
QH tổ chức lao động sản xuất và QH phân phối sản phẩm LĐ 1 mặt chịu sự chi phối của QH sở hữu về TLSX, mặt khác
tác động trở lại QHSH. Sự tác động qua lại này thúc đẩy sự phát triển của nền SXXH.
b. Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX:
Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất thống nhất biện chứng với nhau trong một phương thức sản xuất nhất định. Trong đó, lực lượng sản xuất là mặt nội dung, thường xuyên biến đổi, phát triển (do trình độ của LLSX là yếu tố năng động, không ngừng
biến đổi và phát triển); quan hệ sản xuất là mặt hình thức, tương đối ổn định. Sự tác động qua lại giữa hai mặt đó tạo thành quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ của LLSX. Đây là quy luật cơ bản nhất của sự vận động và phát triển xã hội.
. Sự vận động, phát triển của LLSX đóng vai trò quyết định đối với QHSX, làm cho QHSX biến đổi phù hợp với nó. Khi một phương thức sản xuất mới ra đời, khi đó QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX. Sự phù hợp của QHSX với trình độ phát
triển của LLSX là trạng thái mà trong đó, QHSX là hình thức phát triển của LLSX, các mặt của QHSX đều tạo điều kiện cho LLSX phát triển.
Mối quan hệ thống nhất giữa LLSX và QHSX tuân theo qui tắc khách quan: QHSX phụ thuộc vào thực trạng phát triển thực tế của LLSX hiện thực trong mỗi giai đoạn LS nhất định.
Khi LLSX phát triển ở một trình độ nhất định, QHSX cũ không còn phù hợp với nó nữa thì yêu cầu khách quan sẽ thay thế QHSX cũ bằng một QHSX mới, PTSX mới theo đó cũng hình thành và phát triển.
Như vậy, về bản chất, sự phù hợp giữa QHSX và trình độ phát triển của LLSX tuân theo quy luật chuyển hóa từ sự biến đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại (quy luật lượngchất).
Về nguyên nhân, sự phù hợp giữa QHSX và trình độ phát triển của LLSX mô phỏng quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập. Về khuynh hướng, sự phù hợp giữa QHSX và trình độ phát triển của LLSX hoàn toàn đúng với nội dung của quy luật phủ định của phủ định.
Tuy nhiên, quan hệ sản xuất cũng có tính độc lập tương đối và tác động trở lại sự phát triển của lực lượng sản xuất. Quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Ngược lại, quan hệ sản xuất lỗi thời, lạc hậu sẽ kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất. Sự kìm hãm này làm cho quan hệ sản xuất cũ được thay thế bằng một quan hệ sản xuất mới phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất để thúc đẩy lực lượng sản xuất tiếp tục phát triển. Tuy nhiên, việc giải quyết mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất không phải đơn giản mà đòi hỏi phải thông qua nhận thức hoạt động cải tạo xã hội của con người, thông qua đấu tranh giai cấp và cách mạng xã hội.
Quy luật sản xuất phù hơp với trình độ sản xuất là quy luật phổ biến trong toàn bộ tiến trình lịch sử nhân loại. Sự thay thế, phát triển của lịch sử nhân loại từ chế độ công xã nguyên thuỷ đến chiếm hữu nô lệ, chế độ phong kiến, TBCN và xã hội cộng sản tương lai là do sự tác động của hệ thống các quy luật xã hội trong đó quy luật QHSX phù hợp với trình độ sản xuất là cơ bản nhất
c. Ý nghĩa phương pháp luận:
Cần quan tâm xây dựng lực lượng sản xuất tiên tiến và quan hệ sản xuất tiên tiến. Không tuyệt đối hóa vai trò của LLSX hoặc QHSX.
Phải xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần, mỗi thành phần kinh tế phù hợp với 1 LLSX nhất định phù hợp trong giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa XH.
Con người và công cụ LĐ là yếu tố quan trọng của LLSX, quyết định trình độ SX phải nâng cao trình độ chuyên môn và tư duy khoa học, tiến hành công nghiệp hóahiện
đại hóa để phát triển nền SXXH.
