Câu 8 : Phân biệt phương pháp biện chứng và phương pháp siêu hình trong triết học?
Trả lời: Triết học phản ánh TG và giải thích TG bằng hai phương pháp khác nhau. Đó là phương pháp biến chứng và phương pháp siêu hình.
- Phương pháp biến chứng là phương pháp xem xét sự vật trong mối liên hệ phổ biến, trong sự vận động biến đổi không ngừng.
- Phương pháp siêu hình là phương pháp xem xét sự vật một cách cô lập tách rời.
*phương pháp biện chứng: -Vừa thấy sự tồn tại, phát triển và tiêu vong.
- Xem xét sự vật ở cả trạng thái tĩnh và trạng thái động.
- Vừa thấy cây vừa thấy rừng, vừa thấy bộ phận vừa
thấy toàn thể.
- Vừa thấy sự riêng biệt vừa thấy có mối liên hệ qua lại.
* phương pháp siêu hình: - Chỉ thấy tồn tại mà không thấy phát triển và tiêu
vong.
- Chỉ thấy trạng thái tĩnh mà không thấy trạng thái động.
- Chỉ thấy cây không thấy rừng, chỉ thấy bộ phận
mà không thấy toàn thể.
- Chỉ thấy sự riêng biệt không có mối quan hệ qua lại.
Như vậy qua sự so sánh trên ta thấy phương pháp biện chứng và phương pháp siêu hình là hai phương pháp triết học đối lập nhau trong cách nhìn nhận và cách nghiên cứu TG. Chỉ có phương pháp biện chứng mới là phương pháp thực sự khoa học.
* Phép biện chứng và các hình thức cơ bản của phép biện chứng
a. Khái niệm biện chứng, phép biện chứng
Biện chứng là khái niệm dùng để chỉ những mối liên hệ, tương tác, chuyển hóa và vận động, phát triển theo quy luật của các sự vật, hiện tượng, quá trình trong giới tự nhiên, xã hội và tư duy.
Biện chứng bao gồm:
-Biện chứng khách quan là biện chứng của TG vật chất.
-Biện chứng chủ quan là sự phản ánh biện chứng khách quan vào đời sống ý thức của con người.
Phép biện chứng là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện chứng của TG thành hệ thống các nguyên lý, quy luật khoa học nhằm xây dựng hệthống các nguyên tắc phương pháp luận của nhận thức và thực tiễn.
Phép biện chứng thuộc về biện chứng chủ quan.
Phép biện chứng đối lập với phép siêu hình - phương pháp tư duy về sự vật, hiện tượng của TG trong trạng thái cô lập tĩnh tại và tách rời.
b. Các hình thức cơ bản của phép biện chứng
Ba hình thức cơ bản của phép biện chứng là: chủ nghĩa duy vật chất phác, chủ nghĩa duy vật siêu hình và chủ nghĩa duy vật biện chứng.
- Chủ nghĩa duy vật chất phác là kết quả nhận thức của các nhà triết học duy vật thời cổ đại. Trong khi thừa nhận tính thứ nhất của vật chất, chủ nghĩa duy vật giai đoạn này đã lý giải toàn bộ sự sinh thành của TG từ một hoặc một số dạng vật chất cụ thể, cảm tính, coi đó là thực thể đầu tiên, là bản nguyên của TG, như nguyên tử, không khí, kim, mộc, thủy, hỏa, thổ… Những lý giải của họ về TG còn mang nặng tính trực quan nên những kết luận của họ về TG về cơ bản còn mang tính chất cụ thể, chất phác.
Tuy còn nhiều hạn chế, nhưng chủ nghĩa duy vật chất phác thời cổ đại về cơ bản là đúng, vì đã lấy bản thân vật chất của giới tự nhiên để giải thích về giới tự nhiên, không viện đến một đấng thần linh hay một đấng sáng tạo nào, như các quan điểm của tôn giáo.
- Chủ nghĩa duy vật siêu hình là hình thức cơ bản thứ hai của chủ nghĩa duy vật, thể hiện khá rõ từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVIII và đạt đỉnh cao vào thế kỷ XIX. Đây là thời kỳ cơ học cổ điển thu được những thành tựu rực rỡ, nên trong khi tiếp tục phát triển quan điểm của chủ nghĩa duy vật thời cổ đại, chủ nghĩa duy vật đã chịu tác động mạnh mẽ của phương pháp tư duy siêu hình, máy móc của cơ học cổ điển. Theo quan niệm của chủ nghĩa duy vật siêu hình, TG giống như một cỗ máy cơ giới khổng lồ mà mỗi bộ phận tạo nên nó luôn ở trong trạng thái biệt lập, tĩnh tại; nếu có biến đổi thì đó chỉ là sự tăng, giảm đơn thuần về số lượng và do những nguyên nhân bên ngoài gây nên.
Tuy chưa phản ánh đúng hiện thực trong mối liên hệ phổ biến và sự phát triển nhưng chủ nghĩa duy vật siêu hình đã góp phần không nhỏ vào việc chống lại TG quan duy tâm và tôn giáo, nhất là trong giai đoạn lịch sử chuyển tiếp từ thời Trung cổ sang thời Phục hưng ở các nước Tây Âu.
- Chủ nghĩa duy vật biện chứng do C. Mác và Ph.Ăngghen sáng lập từ những năm 40 của thế kỷ XIX, sau đó được V.I. Lênin và những người kế tục ông bảo vệ và phát triển. Với sự kế thừa tinh hoa của các học thuyết triết học trước đó và sử dụng triệt để những thành tựu khoa học tự nhiên đương thời, chủ nghĩa duy vật biện chứng ngay từ khi mới ra đời đã khắc phục được hạn chế của chủ nghĩa duy vật chất phác thời cổ đại và chủ nghĩa duy vật siêu hình thời cận đại, là hình thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật trong lịch sử. Trên cơ sở phản ánh đúng đắn hiện thực khách quan trong mối liên hệ phổ biến và sự phát triển, chủ nghĩa duy vật biện chứng đã cung cấp phương pháp luận khoa học cho hoạt động nhận thức và thực tiễn cách mạng.
