1) Rủi ro đạo đức
A, Khái niệm:
Là rủi ro xảy ra khi một bên tham gia cố tình không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình gây thiệt hại tới quyền lợi cảu người khác. Đạo đức hay còn gọi là uy tín trong kinh doanh, là vấn đề quan trọng trong thanh toán và thương mại quốc tế.
b, Phân loại
- Rủi ro đạo đức của nhà nhập khẩu
Nếu khách hàng nhập khẩu không phải bạn hàng lâu năm, có tín nhiệm thì rất dẽ có những hành vi lừa người bán xếp hàng lên tàu, rồi trì hoãn , từ chối thanh toán bằng những thủ đoạn chuyên nghiệp vụ bắt lỗi sai sót chứng từ, ép giá người bán để thu lợi cho mình. Trong nhiều trường hợp, nhà xuất khẩu đành chịu bán lỗ , có khi do giá cả hàng hóa nhập khẩu giảm, người mua hàng sợ thuatrong kinh doanh, cố tình không nhận bộ chứng từ để lấy hàng hoặc trì hoãn không thanh toán nên đẩy ngân hàng vào tình thế khó khăn trong xử lý vốn, đặc biệt trong nghiệp vụ trả chậm. Ngoài ra, tính chân thật của hồ sơ chứng từ rất quan trọng vì có những sự lừa đảo trong lập chứng từ của ngân hàng "Ma"
- Rủi ro đạo đức của nhà xuất khẩu
Khi nhà xuất khẩu cố ý giao hàng hóa không phù hợp với hợp đồng, nhưng lại xuất trình bộ chứng từ hoàn hảo phù hợp với các điều khoản ký kết của hợp đồng thương mại, hoặc nhà xuất khẩu lập bộ chứng từ khống giả mạo (không giao hàng) trong khi Ngân hàng theo bộ hồ sơ hoàn hảo vẫn bược phải thanh toáncho người hưởng lợi, khi đó nhà nhập khẩu phải gánh chịu mọi rủi ro. Nếu ngân hàng này tài trợ cho nhà nhập khẩuthif rủi ro này ngân hàng cũng phải chịu đựng. Bởi vậy, người mua phải có những biện pháp kiểm tra thông tin qua các hãng vận tải xem hàng hóa có thực sự được giao lên phương tiện vận tải hay không, nếu phát hiện có dấu hiệu lừa đảo thì cần kết hợp với ngân hàng đưa ra cá biện pháp ngăn chặn kịp thời.
Trường hợp giá cả hàng hóa quốc tế tăng, người bán hàng sợ thiệt không muốn giao hàng cho người mua nữa, điều này gây thiệt hại cho người mua vì kế hoạch sản xuất kinh doanh bị phá vỡ. Tất cả các vi phạm trên của nhà xuất khẩu được coi là những rủi ro đạo đức.
- Rủi ro đạo đức của nhà chuyên chở
Người bán hàng giao hàng cho nhà người chuyên chở, nhưng bị họ lừa đảo, nhận hàng, lấy tiền rồi biến mất. Trong khi đó, Ngân hàng vẫn phải thực hiện thanh toán cho người bán hàng theo bộ hồ sơ chứng từ, còn việc kiện hãng chuyên chở hoặc chờ bảo hiểm hoàn toàn tách rời nhau,việc chờ đợi, kiện tụng rất mất thời gian và tốn kém, gây thiệt hại cho cả người mua và người bán.
- Rủi ro đạo đức của Ngân hàng
Trong nhiều trường hợp, Ngân hàng phát hành cũng vi phạm cam kết của mình, như trì hoãn, chây ỳ, hoặc từ chối thanh toánbooj chứng từ cho nhà xuất khẩu. Hoặc ngược lại đối với sự thiếu trung thực của Ngân hàng chiết khấu khi bộ hồ sơ không hoàn hảo vẫn gửi điện cam kết hồ sơ chuẩn đòi tiền ngân hàng phát hành, Ngân hàng phát hành tin tưởng thanh toán sẽ gặp rủi ro, việc đòi lại được tiền rất khó khăn.
c, Nguyên nhân gây ra rủi ro đạo đức
+ Nguyên nhân gây ra rủi ro đạo đức là vẫn đề thông tin không đầy đủ, không cân xứng. Thiếu những thông tin chính xác về khả năng tài chính, tình hình hoạt động kinh doanh, cũng như uy tín, tính trung thực của đối tác. Vì vậy đã đưa ra những quyết định sai lầm gây nên rủi ro trong thanh toán. Đặc biệt phương thức thanh toán tín dụng chứng từ theo UCP 600 qui định việc thanh toán dựa hoàn toàn vào chứng từ hồ sơ thanh toán, mà không căn cứ vào thực trạng của hàng hóa.
+Sự tách biệt giữa thanh toán theo hồ sơ và hàng hóa đã tạo ra khe hở cho một số tổ chức, cá nhân, tiến hành lừa đảo, vì thế rủi ro đạo đức vẫn còn cơ sở tồn tại.
d, Biện pháp hạn chế rủi ro đạo đức
- Ưu tiên hợp tác làm ăn với các bạn hàng làm ăn lâu năm có uy tín
- Với đối tác mới thì cần thu thập kiểm tra thông tin tài chính và uy tín kinh doanh từ nhiều nguồn khác nhau
- Nếu không tin tưởng đối tác thì cần phải yêu cầu tài sản bảo đảm
- Ngân hàng phát hành phải luôn xác minh tính chân thực của bộ hồ sơ chứng từ
