8. Trần Nghệ Tông (1325 - 1399)
Năm Kỷ Dậu niên hiệu Đại Trị thứ 12 (1369), khi vua Trần Dụ Tông sắp mất, vì không có con nối dõi nên đã xuống chiếu đón Nhật Lễ, con của người phường chèo tên là Dương Khương lên ngôi vua, đổi niên hiệu là Đại Định, năm thứ nhất
Từ khi tiếm ngôi, Nhật Lễ càng ngày càng rượu chè, hoang dâm vô độ, suốt ngày chỉ mải mê vui chơi không quan tâm đến chính sự. Không chỉ có thế, Nhật Lễ còn giết cả người đã đón mình về để lên ngôi Hoàng đế là Hoàng Thái hậu Hiển Từ, vợ vua Trần Minh Tông, mẹ của Trần Nghệ Tông.
Vốn trước đây, Thái tử Phủ là con thứ ba của vua Trần Minh Tông, không có ý định làm vua để lấy lại đất nước. Vì Nhật Lễ ngày càng làm những điều bạo ngược, nên khi nghe công chúa Thiên Ninh nói:" Thiên hạ là thiên hạ của tổ tông mình, sao lại bỏ cho người khác". Thái tử Phủ đã quyết chí ra đi chiêu tập lực lượng, mưu dành lại cơ nghiệp nhà Trần.
Tâm tư của Thái tử được thể hiện trong bài thư gửi cho em là Cung Tuyên vương Kính (sau này là vua Trần Dụê Tông) trước lúc ra đi:
"Vì cực sàm thâm tiện khứ quan
Chính thân độ lĩnh nhập sơn man.
Thất lăng hồi thử thiên hàng lệ,
Vạn lý môn tâm lưỡng mấn ban.
Khứ Vũ tồn đồ Đường xã tắc,
An Lưu phục đổ Hán y quan.
Minh Tông sự nghiệp quân tu ký,
Khôi phục thần kinh chỉ nhật hoàn".
Dịch là:
Ngôi cả gièm nhiều ở lại chi?
Một mình vượt núi đến man di.
Bảy lăng(1) ngoảnh lại châu tuôn ứa,
Muôn dặm lòng đau tóc bạc đi.
Trừ Vũ(2) cho yên Đường xã tắc,
An Lưu lại thấy Hán uy nghi.
Minh Tông sự nghiệp ngươi lên nhớ,
Thu phục thần kinh nhất định về.
Người thời bấy giờ cho bài thơ ấy là một lời sầm truyền.
Lý do thứ hai khiến thái tử Phủ ra đi là ông có người con gái làm hoàng hậu của Nhật Lễ, nên sợ bị vạ lây đến mình.
Tháng 11 năm Thiệu Khánh thứ nhất (1370), Thái tử Phủ cùng Cung Tuyên vương Kính và công chúa Thiên Ninh kéo quân về Kinh Sư, đến phủ Kiến Hưng (tên cũ là Hiển Khánh)(3) hạ lệnh phế Nhật Lễ làm Hôn Đức công. Ngày 15, lên ngôi hoàng đế, đổi niên hiệu, đại xá cho thiên hạ.
Sau sự kiện Nhật Lễ bóp cổ Ngô Lang, vua Nghệ Tông sai đánh chết Nhật Lễ và con của y là Liễu rồi đem chôn xác ở núi Đại Mông.
Mặc dù chỉ ở ngôi Hoàng đế trong thời gian ngắn ngủi có 3 năm (1370 - 1372) nhưng Trần Nghệ Tông đã xứng đáng với truyền thống độc lập tự chủ vốn có của các tiên đế nhà Trần. Khi mới lên ngôi, vua Trần Nghệ Tông đã nói:
