1.1 Một số lý thuyết về cấu trúc xã hội
a)Thuyết cơ cấu,chức năng
A.Comte là ng đưa ra nội dung khái quát của lý thuyết này:sau đó đc H.Spencer phát triển,rồi những ng khác kế thừa và xây dựng thành lý thuyết cơ cấu-chức năng.Ông cho rằng:"đơn vị xã hội đích thực"của cấu trúc XH ko phải là cá nhân mà là gia đình,vì gia đình là đơn vị xã hội cơ bản và sơ đẳng nhất có mặt trong tất cả các đơn vị xã hội khác.Theo ông,cấu trúc xã hội bao giờ cũng đc tạo nên từ các cấu trúc Xh khác giản đơn hơn(gọi là tiểu cấu trúc XH).Do vậy XH là hệ thống thống nhất các phần tử cấu thành nó và gia đình là dơn vị cơ bản của XH.
b)Thuyết chức năng
Học thuyết cấu trúc Xh của ông Durkheim đc bắt đầu từ phạm trù:"Sự kiện xã hội",ông đã đưa ra định nghĩa sau đây:"Sự kiện xã hội là mọi cách làm cố định hay không cố định,có khả năng tác động lên cá nhân một sự cưỡng bức bên ngoài, hay là mọi cách làm có tính chất chung trong phạm vi rộng lớn của một Xh nhất định trong khi vẫn có sự tồn tại riêng,độc lập với các biểu hiện các biệt của nó.Theo ông,Xh là tổng thể các sự kiện Xh bình thường.Sự kiện Xh bình thường gắn liền với sự cưỡng chế bình thường.Đó là sự cưỡng bức phù hợp với ưu thế của một Xh nào đó,là ưu thế về chính trị hay đạo đức của một XH.Sự kiện XH bthường là hiện tượng Xh biểu hiện qua hình thức chung có thể nhận thấy ở tuyệt đại đa số cá thể trong xã hội cả về không gian và thời gian tồn tại của nó(vdụ bổn phận làm cha mẹ,làm con cái,các quy ước về ngôn ngữ giao tiếp...)Trái lại,sự kiện Xh khác thường là các hiện tượng Xh biểu hiện qua các hình thức ngoại lệ,thường gặp ở thiếu số ng và xảy ra nhất thời,không tồn tại trong toàn bộ cuộc sống cá thể.
c)Lý thuyết hệ thống XH của Parsons
Theo Parsons,TG là một hệ thống lớn,mở rộng,trong đó có rất nhiều XH khác nhau,giới hạn bởi đưòng biên giới laãnh thổ quốc gia. Mỗi Xh có đặc trưng và giới hạn riêng,khác với XH khác.Các Xh tồn tại theo phương thức thích nghi với nhau.XH là một hệ thống mở,thường xuyên thực hiện sự trao đổi,biến đổi đẻ tạo ra sự cân bằng,tren cơ sở thích ứng,cùng tồn taị với XH khác.Trong mỗi Xh có các hệ thống nhỏ(tiểu hệ thống),tồn tại theo phương thức tích hợp với nhau.Nghĩa là,mỗi một hệ thống thực hiện một chức năng nhất định trên cở sở phối hợp vói các hệ thống khác.Sự hộat động và phối hợp các tiểu hệ thống này bảo đảm cho XH có khả năng thích ứng với các XH khác,tức là tạo ra sự cân bằng cho hệ thống lớn.
d)Chủ nghĩa duy vật lịch sử
Theo Lenin,Mac là người đàu tiên làm cho XHH có một cơ sở khoa học bằng cách xác định phạm trù hình thái kinh tế-xã hội(một bộ phận quan trọng của chủ nghĩa duy vật lịch sử).Hình thái kinh tế xã hội là một giai đoạn cụ thể sự phát triển lịch sử của XH.Đặc trưng của mỗi hình thái kinh tế xã hội là một phương thức sxuất riêng,tức là một trình độ phát triển nhất định của lực lượng sản xuất và một kiểu quan hệ sản xuất phù hợp,là những hình thái do lịch sử quy định về sự phân chia XH thành giai cấp,những thiết chế Xh và những hình thức quản lý XH đặc thù,những tư tưỏng chính trị,pháp luật,đạo đức,nghệ thuật,tôn giáo triết học và những tư tưởng Xh đặc biệt khác.Sự phát triển của những hình thái kinh tế XH là một quá trình phát triển tự nhiên,tuân theo các quy luật quan hệ sxuất phải phù hợp với trình độ và tính chất của lực lượng sản xuất,quy luật tương tác giữa cơ sở hạ tầg và kiến trúc thượng tầng.Bước qua độ từ một hình thái kinh tế Xh này sang một hình thái kinh tế Xh khác bao giờ cũng đc thực hiện bởi cuộc cách mạng XH.
1.2 Khái niệm cấu trúc XH
a)Khái niệm cấu trúc XH
Cấu trúc XH là tổng thể các thành phần cấu thành XH,là một hệ thống lớn bao gồm các hệ thống nhỏ(tiểu hệ thống),bao gồm các bậc(hoặc các lớp) đầu tiên là con người,đơn vị cơ bản đầu tiên của XH,gia đình-tế bào của XH,rồi đến các cấu trúc nhóm,và hơn thế nữa là toàn XH như một chỉnh thể cấu trúc.Những thành phần quan trọng nhất của cấu trúc XH là vị thế,vai trò,nhóm XH và các thiết chế XH.
b)Biểu hiện của cấu trúc XH
Cấu trúc XH biểu hiện trong phạm vi không gian và thời gian khác nhau.Về không gian thường có 2 loại là không gian có tổ chức va không có tổ chức.Về không gian có tổ chức,cấu trúc XH biểu hiện là tổng thể các hệ thống tổ chức XH như:hệ thống tổ chức nhà nước,hệ thống tổ chức các chính trị XH(Đảng,đoàn,phụ nữ,các tổ chức hội cựu chiến binh,nông dân...),hệ thống các tổ chức kinh tế,hệ thống các tổ chức tôn giáo.Về không gian k có tổ chức,cấu trúc XH biểu hiện la sự khác biệt giữà những lớp ng có vị thế,vị trí,vai trò XH khác nhau.Về thời gian,cấu trúc XH biểu hiện trong sự chi phối và ràng buộc của lsử(truyền thống) và thời đại(quy định cuả thời đại).Ngoài ra cấu trúc Xh còn biểu hiện là các lớp như:con người,đơn vị của XH,gia đình,tế bào của XH,cấu trúc nhóm và cao hơn XH là một chỉnh thể thống nhất.
c)Mục đích của nghiên cứu cấu trúc XH
Mục đích cơ bản là thấy đc sự khác biệt về vị trí,vị thế,vai trò Xh của các cá nhân và nhóm để từ đó thấy đc các xung đột có thể xảy ra trong quá trình vận động XH
d)Các đặc trưng của cấu trúc XH
-Cấu trúc XH không chỉ đc xem xét như là một tổng thể tập hợp các bộ phận cấu thành XH,mà còn đc xem xét về mặt kết cấu và hình thức tổ chức bên trong của một hệ thống tổ chức XH.
-Cấu trúc XH la sự thống nhất biện chứng của 2 mặt các thành phần XH và các mối liên hệ XH giữa chúng.
-Cấu trúc XH vừa có tính lịch sử,vừa mang đậm nét đặc trưng của từng giai đoạn phát triển XH.
-Cấu trúc XH vừa có tính kế thừa,vừa có tính biến đổi và phát triển theo xu hướng phát triển của thời đại.
1.3 Ý nghĩa của việc nghiên cứu cấu trúc XH
-Giúp ta nhận thức đc các đặc trưng của Xh trong từng giai đoạn phát triển của lịch sử.
-Giúp ta hiểu đc các thành phần cấu trúc Xh,hiểu rõ vị trí,vị thế,vai trò và chức năng của mỗi thành phần đó trong cấu trúc để đảm bảo tính hệ thống của cấu trúc và nghiên cứu động lực phát triển XH.
-Để thấy đc quan hệ tương tác giữa các thành phần cấu trúc XH,hiểu rõ bản chất của các quan hệ đó dưới dạng các quy luật XH,tiến tới giải thích đc hành vi của các cá nhân,các nhóm XH và toàn bộ XH trong những thời gian cà không gian cụ thể.
-Cho chúng ta một bức tranh tổng quát về XH,để từ đó hợch định chiến lược xây dựng mô hình XH tối ưu.
-Giúp chúng ta có cơ sở khoa học để vạch ra chính sách đúng đắn,nhằm phát huy những nhân tố tích cực điều chỉnh và khắc phục những hiện tượng lệch chuẩn,những biểu hiện tiêu cực trong hoạt động XH.
