Kryjąc się w Łanie Zbóż (życie Słowian)

Ofiary z ludzi cz. 1

~~Vita Maiorum~~ 

W kultach religijnych ofiara to obok modlitwy najpowszechniejsza forma oddawania czci siłom wyższym. Dawni Słowianie ofiarowywali bogom przeważnie płody rolne oraz zwierzęta, zazwyczaj w formie produktów spożywczych przeznaczonych na rytualną ucztę, podczas której ludzie spędzają czas w boskim towarzystwie.  Dary w formie spożywczej służą w odnowieniu więzi ludzkich z boskimi. Lecz trudne czasy wymagały trudnych ofiar, przez co wśród Słowian zostały poświadczone również ofiary z krwi, zarówno tej zwierzęcej, jak i ludzkiej. Były to przypadki raczej incydentalne, jednak zasługujące na omówienie i my byś my nie były sobą gdybyśmy to tak zostawiły.

Więc tak, o poświęcaniu ludzi pogańskim bogom wzmiankują w swych kronikach ważni chrześcijańscy misjonarze, spisujący wierzenia ze słowiańskich ziem: Thietmar z Merseburga i Helmond z Bozowa. Pierwszym odnotowanym przypadkiem ludzkiej ofiary jest ta dokonana około 990 roku przez czeskiego Bolesława II, który przy współudziale plemienia Luciców oddał bogom dowódcę bliżej nieokreślonego grodu. Wszystko po to, by zapewnić sobie i swemu wojsku bezpieczny powrót do domu. Inne źródła chrześcijańskich duchownych zdają się potwierdzać te oskarżenia, napominając co jakiś czas o tym, że owa krwawa ofiara polegać miała na rytualnym obcięciu głowy. Osoba do poświęcenia była wybierana zazwyczaj przez wróżby. 

Wróżby odprawiane były po powrocie z wyprawy wojennej, kiedy to bogowie rzekomo oznajmiali żercom i radzie plemiennej, jaka forma ofiary ich usatysfakcjonuje.  Warto też powiedzieć, a raczej napisać, że Słowianie zaczęli ponownie składać ofiary z ludzi kiedy zaczęli nawracać ich misjonarze i to właśnie ich najchętniej zabijali ku czci bóstwom. Wcześniej przypadki ofiar zdarzały się w czasach prehistorycznych. Przykład? Chrześcijańskie źródła pisane szczegółowo opisują historię śmierci biskupa Jana w 1066 roku, który wspólnie z innymi chrześcijanami został schwytany przez Słowian, a następnie przetransportowany do  Radogoszczy. 

 Kroniki wzmiankują o tym, że był on rytualnie obwożony po sąsiednich miejscowościach, gdzie wpierw okładano go kijami i poniżano, a później rytualnie odcięto mu głowę i kończyny za to, że nie wyrzekł się wiary w Jezusa Chrystusa. Wedle wspomnianych źródeł głowa biskupa miała zostać nadziana na włócznię, zaś reszta ciała została rozrzucona po ulicach.Podobny sposób uśmiercenia spotkał świętego Wojciecha, lub jak kto woli Adalberta, którego przebito włócznią i pozbawiono pośmiertnie głowy za pomocą topora (atrybutu Peruna). Niektóre źródła mówią o tym, że szczątki biskupa zostały wrzucone do pobliskiej rzeki, zaś jego głowa przybita do drzewa.  Co ciekawe to ofiary z ludzi były najczęściej składane przez Prusów.  Warto w tym miejscu przypomnieć, że w czasie słowiańskiego pogrzebu dusza ludzka rozdzielała się.

Część niej udawała się do nieba, zaś jej reszta trafiała do zaświatów. Możliwe, że podobnego typu podziału dokonywano w wypadku krwawych ofiar. Wedle tej teorii głowy poświęcane były bóstwom niebiańskim, zaś reszta ciała bóstwom podziemnym. O innej praktyce poświęcenia bogom chrześcijańskiego misjonarza wspomina Helmond z Bozowa. Mowa u niego o Gotszalku – śmiałku, który odważył się przeprowadzać akcję misyjną w pobliżu ostatniego bastionu słowiańskiego pogaństwa. Podczas swej działalności został on pojmany, a następnie wskazany do rytualnego zabicia. Jak zatem widać, źródła pisane dotyczą przede wszystkim składania ofiar z chrześcijan.  Dziś niektórzy podważają wiarygodność wspomnianych relacji, tłumacząc to tym, że były one pisane po to by pogorszyć wizerunek Słowian, jednak liczność tego typu źródeł i ich spójność zdaje się temu przeczyć. 

   Zresztą, nawet sam Helmond z Bozowa zaznaczał w swej kronice, że przelewanie krwawej ofiary słowiańskim bogom nie było częstym zjawiskiem. Decyzję o złożeniu ofiary z ludzi podejmowali wojownicy wraz ze starszymi. Ciała ofiar nie były składane na cmentarzu ani też nie poddawano ich całopaleniu. Procedury chowania złożonych w ofierze były zupełnie odmienne. Wspólnota plemienna decyzję o poświeceniu człowieka podejmowała w czasie przesilenia społecznego, kiedy to stary porządek był szczególnie zagrożony. Tego typu złym czasem była chrystianizacja, jednak niewykluczone, że podobnego typu ofiary były składane w czasie innych kryzysów, na przykład podczas trwania zarazy lub wyjątkowo wyniszczających starć między plemionami.