Kryjąc się w Łanie Zbóż (życie Słowian)

Kruk w tradycji ludowej

~~Vita Maiorum~~ 

W wierzeniach słowiańskich kruki były mieszkańcami Wyraju, z którego odlatywały jesienią i zimą po to by sprowadzić na świat reinkarnowaną duszę jakiegoś przodka. Podobną rolę odgrywały bociany i lelki, jednak warto nadmienić, że ptaki te działały w ciepłych porach roku, podczas gdy kruki wypełniały swe obowiązki w czasie, gdy przyroda dookoła zapadała w sen. Zapewne to skojarzenie z zimą przełożyło się na późniejszy negatywny wizerunek kruka – jako jesienno-zimowy ptak był on dobrym towarzyszem dla bogini Marzanny. Kruk wiąże się z motywem odradzania także w innych mitologiach. W mitologii greckiej pomógł on narodzić się Asklepiosowi z martwego łona matki, zaś w wierzeniach Indian przyczynił się do zwrócenia ukradzionego Słońca.

Kruk powszechnie kojarzony jest z jedzeniem padliny na polu minionej bitwy. Celtowie czcili kruka jako wcielenie bogini Badb, która była właśnie panią wojny. Występowała ona pod trzema postaciami: Morrigan, Nemen i Macha. Wiązano ją z mordem i okrucieństwem, jednak to ona decydowała o przebiegu walki. Para kruków to także atrybut nordyckiego boga Odyna. Wierzono, że od czasu do czasu wysyłał je aby przynosiły mu wieści ze świata żywych i umarłych. Kruki miały symbolizować jego Pamięć i Myśl, stąd też takie właśnie nosiły imiona (Muninn i Huginn). W całej europejskiej kulturze symbolika kruka nierozerwalnie wiąże się z wojną, śmiercią i zarazą. 

Wpływ na ten pogląd miał na pewno fakt, że te czarne ptaki ciągnęły za maszerującym wojskiem i żywiły się padliną. W polszczyźnie istniał niegdyś piękny frazeologizm ,,paść kruki'', oznaczający wydanie na kogoś wyroku śmierci (najczęściej przez powieszenie). Kruki, w przeciwieństwie do innych ptaków ze swojej rodziny, raczej unikają towarzystwa ludzi. Ptaki te można spotkać na bezdrożach i na polach, jednak rzadko zdarzy się je spostrzec wśród wiejskich chat. Są ptakami, do których Polacy odnosili się niechętnie. Wpływ na to ma na pewno rozwój religii chrześcijańskiej, bowiem te niewinne, raczej pożyteczne ptaki, utożsamiano z diabłem. Podobnie zresztą jak każde inne zwierzę, na temat którego istniały wcześniej jakieś wierzenia.

Niechęć do tych ptaków przez chrześcijan mogła być także spowodowana tym, że wśród ludów pogańskich kruki darzono ogromnym szacunkiem – być może dlatego, że nosiły one wszakże wieści nie z tego świata, a także pomagały w wędrówce dusz. Powszechne było też mniemanie, że kruki tworzą zwyczajny orszak szatana, a ich krakanie zawsze wróży coś złego. Podobny orszak w wierzeniach ludowych towarzyszył też czasem południcom. W przeszłości ludność wiejska wierzyła, że kruki mogą posiadać duszę. Była to jednak zawsze dusza człowieka złego, który przybierał krucze ciało. W Wielkopolsce znana jest legenda opowiadająca o poznańskim wojewodzie, który był chory na epilepsje. Mężczyzna szukał pomocy u lekarza, jednak jego stan cały czas się pogarszał. Wtedy jego myśliwy obiecał, że go wyleczy. 

Poszedł do lasu i zastrzelił czarnego kruka. Kruczy szpik wyleczył wojewodę, bowiem to w ptaku ukryta była dusza chciwego doktora. Kruki uważane były za ptaki złowieszcze i padlinożerne, które nie były w stanie pogardzić nawet ludzkim ciałem. Ten makabryczny obraz przedostał się nawet do literatury pięknej za pośrednictwem opowiadania Stefana Żeromskiego ,,Rozdziobią nas kruki, wrony''. W Wielkopolsce opowiadano legendę o trzech braciach, którzy zapałali miłością do jednej kobiety. Walcząc o względy ukochanej, dobyli mieczy i rozlała się bratobójcza krew. Jak czytamy w legendzie: 

,,A choć stada kruków szarpią ich ciała, to jednak wiatr krwi bratniej nie zwieje, ani deszcz nie spierze, ani wymrozi mróz, ani słońce wypiecze.''

Kruki to ptaki, które od zawsze były blisko ludzkiej śmierci, jednak dawne przekonania na temat tego zwierzęcia były znacznie bardziej rozbudowane. To zwierzę niesłychanie inteligentne i dobrze zorganizowane. Nic zatem dziwnego, że bogowie wybrali sobie właśnie niego na swego pośrednika. Był wiernym towarzyszem czarownic, zaraz obok czarnego kota i jaskółek, miał zawsze dwoistą naturę. Z jednej strony wiązał się ze śmiercią i wiedzą tajemną, z drugiej z odrodzeniem, światłem i mądrością.