noi dung tho nguyen binh khiem

Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao 

Cũng có lúc tác giả nhắc đến sự chọn lựa vụng dại của mình mà thật ra là để chê trách sự gian xảo của người đời: 

Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ 

Người khôn người đến chốn lao xao 

Người xảo thì ta vụng 

Âúy vụng thế mà hay 

Ta vụng thì người xảo 

Ấy xảo thế mà gay (Trung Tân ngụ hứng) 

Qua việc ca ngợi chữ Nhàn, có thể thấy rõ tấm lòng yêu nước thương dân chân thành của nhà thơ. 

3. Những quan niệm triết lý sâu sắc về cuộc sống

Cuộc đời nhàn tản giúp Nguyễn Bỉnh Khiêm có thể chiêm nghiệm được thời thế hưng vong. Ông được xem là một nhà thơ triết học nhờ những nhận xét mang tính khái quát, hàm súc cao độ về bản chất của đời sống, lẽ hưng vong, đắc thất, sang hèn: 

Hoa càng khoe nở hoa nên rữa 

Nước chứa cho đầy nước ắt vơi (Trung Tân ngụ hứng) 

Ðối với NBK, sự biến đổi có tính chất tuần hoàn của tạo hóa (theo quan niệm triết học của người trung đại) được đồng nhất với sự biến đổi, hưng vong, đắc thất của chế độ phong kiến. Sự biến đổi này, theo ông, là rất ghê gớm: 

Thế gian biến cải vũng nên đồi 

Mặn nhạt chua cay lẫn ngọt bùi 

Dựa vào lẽ tương sinh tương khắc, ông đã thể hiện rõ những xung đột gay gắt trong xã hội đương thời: chiến tranh phong kiến, sự phân chia giai cấp nghèo giàu, sang hèn trong xã hội, mâu thuẫn giữa hạnh phúc và bất hạnh trong đời người,..Chính những xung đột đó đã dẫn đến một quá trình suy thoái mà những kẻ sĩ chân chính thời đó luôn đau lòng khi chứng kiến. Dựa vào lẽ tuần hoàn, ông cố gắng lý giải sự biến đổi, sự suy thoái của chế độ phong kiến như là một giai đoạn tất yếu trong chu kỳ hết hưng thịnh đến suy vong. Ðiều này cũng có nghĩa là ông rất tin tưởng vào tương lai, lúc mà chế độ phong kiến tìm lại được sự ổn định, cân bằng : 

Tái nhất âm hề phục nhất dương 

Tuần hoàn vãn phục lý chi thường (Khiển hứng) 

Tuy nhiên, sự vận động của lịch sử dân tộc không đồng nhất với sự vận động của chế độ phong kiến. Vì vậy, bản thân những tư tưởng của ông cũng chứa đựng những mâu thuẫn giữa ý muốn giải quyết những khó khăn của phong kiến trong hoàn cảnh suy thoái và sự bất lực trước hoàn cảnh nan giải đó 

4. Khát vọng cứu nước giúp đời trong hoàn cảnh nhàn tản.

Nói đến tính chất tích cực trong tư tưởng nhàn tản của Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng là nói đến một tấm lòng tiên ưu đến già vẫn chưa thôi: 

Lão lai vị ngãi tiên ưu chí 

Ðắc táng cùng thông khởi ngã ưu (Tự thuật) 

Sống trong hoàn cảnh loạn lạc, tâm sự lo âu khiến tóc ông bạc trắng (Nguy thời ưu quốc mấn thành ti- Thu tứ). Tóc bạc trắng, bởi tấm lòng ưu ái vẫn đêm đêm day dứt: 

Ưu thời thốn niệm bằng thùy tả 

Duy hữu hàn sơn bán dạ chung (Trung Tân quán ngụ hứng) 

Tóm lại, NBK thân nhàn nhưng tâm không nhàn, suốt đời lo nước thương dân 

5. Tấm lòng yêu thiên nhiên, yêu cuộc đời sâu nặng.

Tác phẩm của ông phần lớn viết trong bối cảnh cuộc sống nhàn tản ở nông thôn và ông tỏ ra rất tâm đắc với đời sống ẩn cư đó: 

Một mai một cuốc một cần câu 

Thơ thẩn dầu ai vui thú nào 

Thơ ông thể hiện một sự gắn bó chân thành giữa con người với cảnh vật: 

Non nước có mùi lòng khách chứa 

Trúc mai làm bạn hứng thơ nồng (Thơ Nôm bài 33) 

Ba gian am quán lòng hằng mến 

Ðòi chốn sơn hà mặt đã quen (bài 8) 

Ông dành trọn tình cảm chân thành của mình cho nhân dân lao động: 

Vũ Dương khoái đỗ thời thời nhược 

Thượng thụy ưng tri đại hữu niên (Hạ nhật vũ tình) 

(Mừng thấy mưa nắng đúng kỳ- Biết điềm lành được mùa lớn)