Dòng họ pháp luật XHCN
I. Lý thuyết chung
1. Khái niệm
Là hệ thống các quy định hay quy tắc xử sự chung, các nguyên tắc, các khái niệm pháp lý do nhà nước xã hội chủ nghĩa đặt ra hoắc thừa nhận và đảm bảo thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp công nhân và những người lao động khác, ý chí chung của toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội vì sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
2. Nguồn gốc, lịch sử hình thành
- Để giải phóng mình khỏi mọi sự áp bức, bóc lột, nhân dân lao động, dưới sự lãnh đạo của ĐCS phải tiến hành cách mạng XHCN, nhanh chóng đập tan bộ máy nhà nước cũ đồng thời cũng phải từng bước hủy bỏ pháp luật cũ. Cùng với việc xóa bỏ pháp luật cũ, phải xây dựng hệ thống pháp luật mới để ghi nhận, củng cố, bảo vệ và phát triển những thay đổi cơ bản của xã hội về kinh tế, chính trị - xã hội từ phương diện pháp lí.
- Có thể nói rằng: Sự xuất hiện của HTPL xã hội chủ nghĩa là một hiện tượng, hiện tượng này được bắt đầu từ cách mạng tháng Mười Nga năm 1917. Tuy nhiên, phải vào nửa sau của những năm 30 ở thế kỷ XX thì HTPL xã hội chủ nghĩa mới được hoàn thiện hơn. Sự hoàn thiện này gắn liền với sự hoàn thiện trong HTPL của Xô viết, khi đó sở hữu nhà nước chiếm vị trí độc nhất trong nền kinh tế và hệ tư tưởng Bôn – sê – vích đã thống trị tuyệt đối trong đời sống tinh thần của xã hội, nó bao gồm cả ý thức pháp luật. Mãi đến sau chiến tranh thế giới thứ II, một nhóm các HTPL QG ở Đông Á của dòng họ pháp luật xã hội chủ nghĩa đã xuất hiện như pháp luật Việt Nam, pháp luật Trung Quốc, pháp luật Bắc Triều Tiên. Nhóm pháp luật này được phát triển trên cơ sở của pháp luật Trung Quốc thời Trung cổ và điều đó quyết định tính đặc thù và vị trí đặc biệt của nó trong quan hệ với nhóm pháp luật châu Âu – Mỹ của HTPL xã hội chủ nghĩa.
3. Lịch sử phát triển
Dòng họ Pháp Luật XHCN ra đời năm 1917 cùng với sự ra đời của nhà nước Xô viết Nga, là nhà nước chuyên chính vô sản đầu tiên trên thế giới. Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, dòng họ pháp luật XHCN đã trải qua những bước thăng trầm, có những lúc tưởng chừng nú sẽ trở thành một phần của quá khứ. Nhưng ngày nay, với những đường lối đổi mới đúng đắn của các nước XHCN, dòng họ pháp luật XHCN vẫn tồn tại và phát triển ngày càng hoàn thiện hơn.
Dòng họ pháp luật đã trải qua 3 giai đoạn phát triển:
a. Thứ nhất, giai đoạn từ năm 1917 đến năm 1945. đây có thể coi là giai đoạn khởi điểm, hình thành nên dòng họ pháp luật XHCN. Giai đoạn này được bắt đầu từ lúc nhà nước Xô viết ra đời cho đến lúc kết thúc chiến tranh thế giới thứ hai. Nó được chia làm 4 thời kỳ:
Thời kỳ thứ nhất diễn ra từ năm 1917 đến năm 1921. Đây là thời kỳ mở đầu cho việc hình thành nên dòng họ pháp luật XHCN. Cụ thể, năm 1918, Bản hiến pháp Nga được ban hành, đánh dấu sự ra đời của dòng họ pháp luật mới, dòng họ pháp luật xã hội chủ nghĩa. Bản hiến pháp đã nhanh chóng trở thành một mô hình mẫu cho hiến pháp các nước cộng hũa xô viết noi theo. Có thể nói, không một dòng họ pháp luật nào lại ra đời muộn như dòng họ pháp luật XHCN. Đây là dòng họ được ra đời dựa trên hệ thống phát luật của các nước Xô viết, đa phần trước đây là các nước thuộc trong nhóm các nước châu âu lục địa cho nên dòng luật này chịu ảnh hưởng rất lớn từ dòng họ pháp luật Civil Law. Tuy nhiên thời kỳ này, ngoài bản hiến pháp, các bộ luật khác chưa được ban hành. Như vậy, thời kỳ này dòng họ pháp luật XHCN vẫn chưa được hoàn thiện, nú chỉ là bước khởi đầu, là dấu chân đầu tiên trên chặng đường hình thành nên dòng họ pháp luật mới.
